4. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα»

Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, γιὰ τὸν ὁποῖο χρησιμοποιοῦμε  τὴν συμβατικὴ ὀνομασία «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα» βρισκόταν ἀνατολικὰ – βορειοανατολικὰ τοῦ σημερινοῦ Ἁλμυροῦ. Στὴν ἴδια βεβαίως θέση βρίσκονται στὴν ἐποχὴ μας τὰ ὅποια ὑπολείμματα καὶ ἐνδείξεις τῆς νεολιθικῆς  αὐτῆς  «θέσης» ἐξακολουθοῦν νὰ ὑπάρχουν. Οἱ Wace καὶ Thompson σημείωσαν στὸν κατάλογο τῶν νεολιθικῶν θέσεων τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ ὅτι  βρισκόταν «δεκαπέντε λεπτὰ ἀνατολικὰ τοῦ Ἁλμυροῦ».

Ἡ Ἁλμυριώτικη Μαγούλα, ἡ ὁποία  ἁπλώνεται σ’ ἕνα ὕψωμα 3,5 – 4 μέτρα, ἔχει ἀποδώσει  ἀπὸ τὴν ἀρχαιολογικὴ ἔρευνα ποὺ  πραγματοποιήθηκε μεγάλο ἀριθμὸ θραυσμάτων κεραμικῆς  μὲ ζωγραφιστὴ διακόσμηση. Τὰ εὑρήματα ποὺ  συλλέχτηκαν χρονολογήθηκαν  ἀπὸ τὴ Μέση Νεολιθικὴ Ἐποχὴ καὶ μετά.  Ἀπὸ τὰ εὑρήματα αὐτὰ καταδείχτηκε ὅτι ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα» κατοικήθηκε σ’ ὁλόκληρη τὴν προϊστορικὴ περίοδο καὶ ὅτι ἡ ἀρχή του ἦταν κατοπινότερη τῆς πρώτης ἀρχῆς  τῆς «Μαγούλας Ἀμπέλια Ἁλμυροῦ». Διαβάστε περισσότερα

3. Ὁ  νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Μαγοῦλα Ἀμπέλια Ἁλμυροῦ»

Ἡ νεολιθικὴ θέση «Μαγοῦλα Ἀμπέλια Ἁλμυροῦ» βρίσκεται στὸ νότιο μέρος τῆς πεδιάδας τοῦ Ἁλμυροῦ, λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικὰ τῆς σημερινῆς  πόλης, κοντὰ στὴν κοίτη τοῦ Ξηριά, στὴ δεξιὰ ὄχθη του, στὴν   περιοχὴ  «Ἀμπέλια». Ἡ Μαγοῦλα τοῦ οἰκισμοῦ ἔχει ὕψος 3,5 μέτρα περίπου καὶ οἱ διαστάσεις της εἶναι περίπου 250 Χ 150 μέτρα.

Ἡ νεολιθικὴ αὐτὴ   οἰκιστικὴ θέση  εἶχε ἐπισημανθεῖ, ὕστερα  ἀπὸ ὑπόδειξη τοῦ Νικόλαου Γιαννόπουλου,  ἀπὸ τοὺς Wace καὶ Thompson στὶς  ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα, οἱ ὁποῖοι σημείωσαν ὅτι  βρισκόταν  «Νότια τοῦ Ἁλμυροῦ κοντὰ στὴ δεξιὰ ὄχθη τοῦ Ξηριᾶ, μεταξὺ τῶν ἀμπελώνων καὶ τοῦ δρόμου πρὸς τὸ Καραντζάνταλι».

Ὡστόσο ἡ νεολιθικὴ αὐτὴ   θέση, ἄν καὶ  εἶχε περιγραφεῖ    καὶ ἐντοπισθεῖ    μὲ τόσο ἀρκετὴ σαφήνεια καὶ καθαρότητα,  ἀπὸ τοὺς Wace καὶ Thompson, ἀργότερα ξεχάστηκε καὶ κανένας δὲν ἀσχολήθηκε μ’ αὐτήν. Ἀνακαλύφθηκε, ἤ καλύτερα ἐπισημάνθηκε ἡ ὕπαρξή της καὶ πάλι  στὰ 1994 καὶ μελετήθηκε  ἀπὸ τοὺς ἀρχαιολόγους στὰ 1996. Ὡστόσο ἡ ἀρχαιολογικὴ ἔρευνα τόσο συστηματικὰ καὶ σὲ τόση ἔκταση ὅσο ἀπαιτοῦσε ἡ διαφαινόμενη  ἀπὸ τὰ ἐπιφανειακὰ εὑρήματα σημαντικότητὰ της μᾶλλον δὲν ἔγινε.  Διαβάστε περισσότερα

2. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Καραντζάνταλι»

Ἕνας οἰκισμὸς ποὺ  ἀναπτύχθηκε κατὰ τὴν Ἀρχαιότερη Νεολιθικὴ Ἐποχὴ στὴν   περιοχὴ τοῦ  Ἁλμυροῦ βρισκόταν στὴν   περιοχὴ τοῦ  ἀκατοίκητου σήμερα χωριοῦ Καραντζάνταλι.

Ἄν καὶ ἡ ὕπαρξη τοῦ νεολιθικοῦ αὐτοῦ οἰκισμοῦ ἦταν γνωστὴ  ἀπὸ πολλὰ χρόνια πρὶν καὶ εἶχαν γίνει ἤδη ἀνασκαφές, ὡς ἀρχαιολογικὸς χῶρος  κηρύχθηκε ἑκατὸ καὶ περισσότερο χρόνια ἀργότερα, στὶς  30 Ἰουνίου 1994 (ΦΕΚ 501Β/30-6-1994), διότι, κατὰ τὸ  αἰτιολογικὸ τῆς ἀπόφασης «μὲ αὐτοψίες καὶ ἀρχαιολογικὲς ἔρευνες ἔχουν ἐντοπισθεῖ σημαντικὰ ἀρχαῖα λείψανα ὀχυρώσεων, ἀναλημματικοὶ τοῖχοι, θεμέλια ἀρχαίων κατοικιῶν, τάφοι καὶ κατάλοιπα προϊστορικῶν ἐγκαταστάσεων, στοιχεῖα τὰ ὁποῖα κινδυνεύουν ἀπὸ ἀνθρώπινες ἐπεμβάσεις, ὅπως ἔντονη ἀγροτικὴ  δραστηριότητα καὶ οἰκοδομικὲς ἐργασίες».

Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς Καραντζάνταλι βρίσκεται σὲ μία πλαγιὰ μὲ ὑψόμετρο 194 περίπου μέτρα καὶ 1.200 περίπου μέτρα νοτιοδυτικὰ τοῦ οἰκισμοῦ τῶν Ζερελίων.  Οἱ Wace καὶ Thomppson, ὁδηγημένοι ἀπὸ τὸν Νικόλαο Γιαννόπουλο ἐκεῖ, ἔγραψαν ὅτι ὁ οἰκισμὸς ἐντοπίστηκε: «Δεκαπέντε λεπτὰ βόρεια τοῦ Καραντζάνταλι, κοντὰ σ’ ἕνα δασάκι μὲ βελανιδιές». Διαβάστε περισσότερα

1. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Ζερέλια»

Οἱ ἀρχαιολογικὲς ἔρευνες καὶ ἀνασκαφὲς στὴν   περιοχὴ  τῶν Ζερελίων ἔχουν ἀρχίσει νὰ ἐνεργοῦνται  ἀπὸ ἀρχαιολόγους καὶ ἄλλους ἐρευνητὲς  ἀπὸ τὶς  ἀρχὲς ἀκόμα τοῦ 20ου αἰώνα.

Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς τῶν Ζερελίων^[1] βρίσκεται βορειοανατολικὰ τοῦ ἀκατοίκητου σήμερα χωριοῦ Καραντζάνταλι, σὲ ἀπόσταση περίπου 1.200 μέτρων  ἀπὸ αὐτόν, σὲ μία ἀρκετὰ ὑψηλὴ μαγούλα. Δίπλα στὴ «Μαγούλα Ζερέλια» ὑπάρχουν οἱ δύο ὁλοστρόγγυλες ὁμώνυμες λίμνες, τὸ  «Μεγάλο Ζερέλι» καὶ τὸ  «Μικρὸ Ζερέλι».

Ἡ πρώτη καὶ ἀρχικὴ ἀναμφισβήτητη διαπίστωση  εἶναι ὅτι ὁ οἰκισμὸς «Μαγούλα Ζερέλια» κατοικήθηκε ὁπωσδήποτε κατὰ τὴν Νεολιθικὴ Ἐποχὴ. Ἡ ἀκριβέστερη, ὡστόσο, καὶ εἰδικότερη χρονολόγηση τοῦ οἰκισμοῦ στὶς  ἐπὶ μέρους νεολιθικὲς περιόδους δὲν ἔχει βεβαιωθεῖ. Κάποιες ἐνδείξεις ποὺ  μποροῦν νὰ θεωρηθοῦν ὡς ἐνδείξεις κατοίκησης τῆς Μαγούλας κατὰ τὴν Ἀρχαιότερη Νεολιθικὴ Ἐποχὴ δὲν ἀξιολογοῦνται ὡς πολὺ ἰσχυρές. Ἔτσι ἡ γενικὴ ἐκτίμηση ποὺ  μπορεῖ    νὰ γίνει ἀποδεκτὴ  εἶναι ὅτι ὁ οἰκισμὸς «Μαγούλα Ζερέλια» ὑπῆρχε, τοὐλάχιστον, κατὰ τὰ τέλη τῆς Ἀρχαιότερης Νεολιθικὴ Ἐποχῆς καὶ συνέχισε νὰ ὑπάρχει καὶ στὶς κατοπινότερες ἐποχές. Διαβάστε περισσότερα

9. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Καρατζαγλί»

Ἡ νεολιθικὴ θέση «Καρατζαγλὶ» ἦταν ἔνας παρόχθιος τοῦ Χολορέματος νεολιθικὸς οἰκισμὸς, ὅπως καὶ οἱ ἄλλοι τῆς ἴδιας ὁμάδας. Ἡ   περιοχὴ  τῆς κοιλάδας τοῦ Χολορέματος ἦταν πολὺ κατάλληλη γιὰ κατοίκηση. Αὐτὸ ἐπιτρέπει τὴν ὑποψία ὅτι καὶ ἄλλοι οἰκισμοὶ  πρέπει νὰ εἶχαν δημιουργηθεῖ, τῶν ὁποίων ὅμως ἔχουν χαθεῖ    ἀξιολογήσιμα ἴχνη τους.

Ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα τῆς ὕπαρξης τοῦ νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ «Καρατζαγλὶ» βρέθηκαν σὲ μία καμπὴ τοῦ Χολορέματος, στὴ δεξιὰ του  ὄχθη. Δὲν εἶναι εὔκολα ὁρατά. Διακρίνονται μόνο  ἀπὸ προσεκτικὸ καὶ ἔμπειρο παρατηρητή.

Ἄν καὶ ἡ   περιοχὴ  γύρω  ἀπὸ τὴ θέση ἐρευνήθηκε σὲ ἔκταση χιλίων περίπου στρεμμάτων συλλέχτηκαν μόνο 159 ὄστρακα,  κεραμικῆς  σὲ μία ἀναλογία 4-5 τεμάχια ἀνὰ τετραγωνικὸ μέτρο. Σὲ ἀπόσταση 300 -400 μέτρα  ἀπὸ τὴ θέση ἐντοπίστηκαν δύο ἄλλες μικρὲς συγκεντρώσεις κεραμικῆς.  Διαβάστε περισσότερα

8. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Βαΐτση Μύλος»

Ἀπὸ τὰ μέχρι σήμερα γνωστά, ὅπως καὶ στὸ βαθμὸ ποὺ  αὐτὰ διαφαίνονται  ἀπὸ τὶς  δημοσιευμένες μέχρι σήμερα μελέτες, παρουσιάζεται ὅτι γιὰ πρώτη φορὰ ἐντοπίστηκε ὁ νεολιθικὸς αὐτὸς οἰκισμὸς τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, δηλαδὴ ἡ νεολιθικὴ θέση «Βαΐτση μύλος»,  ἀπὸ τοὺς Wace καὶ Thompson, στὰ 1912, οἱ ὁποῖοι σημείωσαν χαρακτηριστικὰ ὅτι ἡ θέση βρισκόταν «στὴν ἀριστερὴ ὄχθη τοῦ Χολορέματος, κάτω στὸ ρέμα, λίγα λεπτὰ ἀπὸ τὸν μύλο ποὺ λέγεται «Μύλος Βαΐτση»».

Τρία χρόνια ἀργότερα, στὰ 1915, ὁ Νικόλαος Γιαννόπουλος, σὲ δημοσίευμὰ του στὴν Ἀρχαιολογικὴ Ἐφημερίδα  μὲ τίτλο «Δεύτεραι ἀνακαλύψεις μνημείων θεσσαλικῆς προελληνικῆς  γραφῆς καὶ ἕτερα ἀντικείμενα», ἔγραψε γιὰ τὴν θέση αὐτή:

«Ἐξετάσαντες δ’ ἐπὶ τόπου τὸ ἔδαφος εἴδομεν ὅτι ἡ ἔκτασις ἡ ἀρχομένη ἀπὸ τοῦ ὑδρομύλου Βαΐτση μέχρι τοῦ ὑδρομύλου τοῦ Μεμὲτ-ἐφέντη, παραλλήλως τῇ ἀριστερᾷ ὄχθῃ τοῦ Χωλορρεύματος, εἶναι κεκαλυμμένη ὑπὸ κεραμίτιδος, ἀναγομένης εἰς τὸν παλαιολιθικὸν καὶ νεολιθικὸν αἰώνα καὶ διηκούσης μέχρι τῶν βυζαντινῶν χρόνων. Ἀντιπροσωπεύονται δ’ ἐν αὐτῇ ἐπαρκῶς πάντες οἱ χρόνοι, οἱ μυκηναϊκοί, οἱ ἱστορικοὶ καὶ οἱ βυζαντιακοί, πλὴν τῶν παλαιολιθικῶν καὶ νεολιθικῶν, οἵτινες ἐπικρατοῦσι σχεδόν. Διαβάστε περισσότερα

Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Μπελίτσι»

Ἡ νεολιθικὴ θέση, γνωστὴ μὲ τὴν ὀνομασία «Μπελίτσι», κηρύχθηκε ἀρχαιολογικὸς χῶρος  μὲ διάταγμα ποὺ  δημοσιεύθηκε στὸ ὑπ’ ἀριθ. 1922Β/ 25-10-1999 ΦΕΚ: «Κηρύσσουμε  ὡς ἀρχαιολογικὸ χῶρο τὴ νεολιθικὴ μαγούλα, ἡ ὁποία ἐκτείνεται στὸ λόφο ποὺ εἶναι γνωστὸς μὲ τὸ ὄνομα «Μπελίτσι ἤ Νταλούκα» στὴ θέση «Καλύμματα», στὴ χ. θ.  0000 – 0,300 τοῦ ἐπαρχιακοῦ δρόμου πρὸς Φάρσαλα, δυτικὰ τῆς ἐθνικῆς ὁδοῦ καὶ ἐντὸς τῶν ὁρίων τοῦ Δήμου Ἀγχιάλου (Δημοτικὸ Διαμέρισμα Μικροθηβῶν), γιὰ τὴν καλύτερη προστασία τοῦ ἐκεῖ ἐντοπισθέντος προϊστορικοῦ οἰκισμοῦ Μέσης Νεολιθικῆς  Περιόδου».

Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς ποὺ  ἀναπτύχθηκε στὴ θέση αὐτή,   καὶ τὸν ὁποῖο ὀνομάζουμε συμβατικὰ «Μπελίτσι», ἐντοπίσθηκε  πάνω στὸ δρόμο Βόλου – Φαρσάλων, διακόσια περίπου μέτρα δυτικὰ  ἀπὸ τὴν Ἐθνικὴ Ὁδὸ Ἀθηνῶν – Θεσσαλονίκης καὶ τὴν πολὺ γνωστὴ στὴν σύγχρονη ἐποχὴ διασταύρωση μὲ τὴν ὀνομασία «Κόμβος τῶν Μικροθηβῶν». Διαβάστε περισσότερα

5. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Πέρδικα 1 – Νταουτζιά»

Στὶς ἀρχαιολογικὲς ἔρευνες ἡ νεολιθικὴ θέση «Πέρδικα 1 – Νταουτζιά»  ἀναφέρεται καὶ εἶναι γνωστὴ μὲ τέσσερες διαφορετικὲς ὀνομασίες βασισμένες στὴ  σύγχρονη ὀνοματολογία τῆς περιοχῆς:  «Παλαιοχώρι» ἤ «Γιουζλάρ» ἤ «Χατζίδη» ἤ «Νταουτζά».^[1] Τὴν ὀνομασία «Πέρδικα 1 – Νταουτζιά» χρησιμοποιοῦμε, ἐντελῶς συμβατικὰ βεβαίως, ὡς ὀνομασία τοῦ νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ ὁ ὁποῖος  ἀναπτύχθηκε στὴ θέση αὐτή, χρησιμοποιῶντας τὴν ὀνομασία  τὴν ὁποία προσέδωσαν στὸν νεολιθικὸ αὐτὸν οἰκισμό οἱ ἐρευνητές ἀρχαιολόγοι.

Ὁ νεολιθικός, λοιπόν, οἰκισμὸς «Πέρδικα 1 – Νταουτζιά» («Παλαιοχώρι» ἤ «Γιουζλὰρ» ἤ «Χατζίδη» ἤ «Νταουτζὰ»)   εἶχε ἐντοπισθεῖ καὶ σημειωθεῖ, γιὰ πρώτη φορά,  ἀπὸ τοὺς Wace καὶ Thompson, ὕστερα  ἀπὸ ὑπόδειξη πρὸς αὐτοὺς τοῦ Νικόλαου Γιαννόπουλου. Σύμφωνα μὲ τοὺς  Wace καὶ Thompson ἡ θέση βρισκόταν σὲ ἀπόσταση, ὅπως οἱ ἴδιοι σημειώνουν, «μισὴ ὥρα δυτικὰ ἀπὸ τὸ χωριὸ Νταουτζιά».^[2]

Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Πέρδικα 1 – Νταουτζιά», στὴν εἰκόνα τοῦ τοπίου ὅπως αὐτὸ διαμορφώθηκε στὴν ἐποχή μας, βρίσκεται σ’ ἕνα μόλις διακρινόμενο ὕψωμα, 1,5 μ. ψηλότερο  ἀπὸ τὴν γύρω ἔκταση. Τὰ ὑπολείμματά του βρέθηκαν  στὴ συμβολὴ δύο μικρῶν ρεμάτων, τὰ ὁποῖα, ὕστερα  ἀπὸ μικρὴ σχετικῶς αὐτόνομη πορεία, καταλήγουν καὶ ἐκβάλλουν στὸ Χολόρεμα,  τὸν Χαλαῖο ποταμὸ τῆς ἀρχαίας ἐποχῆς. Διαβάστε περισσότερα

3. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Κόμβος Μικροθηβῶν»

Ἡ ὀνομασία «Κόμβος Μικροθηβῶν» γιὰ τὸν νεολιθικὸ αὐτὸν οἰκισμὸ δόθηκε ἐπειδὴ ἡ θέση τοῦ ἐντοπίστηκε ἀκριβῶς στὸν «Κόμβο τῶν Μικροθηβῶν», στὴ διασταύρωση τῆς Ἐθνικῆς  Ὁδοῦ Ἀθηνῶν – Θεσσαλονίκης καὶ τῆς ὁδοῦ Βόλου – Φαρσάλων. Ἔτσι χρησιμοποιοῦμε γιὰ τὸν νεολιθικὸ αὐτὸν οἰκισμὸ τὴν ὀνομασία «Κόμβος Μικροθηβῶν», ὀνομασία γνωστὴ καὶ εὔκολα ἐντοπίσιμη ἀφοῦ χρησιμοποιεῖται καὶ σὲ σύγχρονες δημοσιογραφικὲς ἀνταποκρίσεις.

Ἀξιοσημείωτο χαρακτηριστικὸ τῆς νεολιθικῆς οἰκιστικῆς  αὐτῆς  θέσης εἶναι ἡ ἀσυνήθιστα μεγάλη της ἔκταση ἡ ὁποία τὴν καθιστᾶ, ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ  χαρακτηριστικό, τὸν μεγαλύτερο ἐκτεταμένο οἰκισμὸ στὴν ἀνατολικὴ παραλιακὴ Θεσσαλία. Ἡ ἔκταση τοῦ νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ  «Κόμβος Μικροθηβῶν» ξεπερνᾶ τὰ 300 στρέμματα. Τόση εἶναι, τοὐλάχιστον, ἡ ἔκταση στὴν ὁποία ἐντοπίστηκαν ἀρχαιολογικὰ εὑρήματα ποὺ φαίνεται νὰ ἀνήκουν σ’ αὐτόν. Πολὺ πιθανὸν θεωροῦμε ἡ τόσο μεγάλη ἔκταση τῆς θέσης νὰ μὴν καθορίζει τὰ ἀρχικὰ ὅρια τοῦ νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ ἀλλὰ νὰ ὀφείλεται σὲ διασκορπισμό τῶν ὑπολειμμάτων του σε κατοπινότερες ἐποχές. Διαβάστε περισσότερα

2. Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Φθιώτιδες Θῆβες»

Οἱ ἀρχαιολογικὲς ἔρευνες οἱ ὁποῖες ἔχουν γίνει  στὸν λόφο «Κάστρο» τῶν «θιωτίδων Θηβῶν» ἔδειξαν ὅτι ἡ θέση κατοικήθηκε ἀπὸ τὸ τέλος τῆς Νεότερης Νεολιθικῆς Ἐποχῆς καὶ σὲ ὁλόκληρη  τὴν Τελικὴ  Νεολιθικὴ  Ἐποχή.

Ἡ σαφὴς περιγραφὴ τῆς οἰκιστικῆς ταυτότητας  τοῦ νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ «Φθιώτιδες Θῆβες» εἶναι δύσκολο ἐγχείρημα διότι τὸ ὑπολείμματά του δὲν βρίσκονται στὴν ἀρχικὴ τους θέση καὶ ἀρκετά ἔχουν ἐπαναχρησιμοποιήθεῖ καὶ ἀναμιχθεῖ μὲ εὑρήματα ἄλλων ἐποχῶν.

Παραθέτουμε ἀρχικῶς χαρακτηριστικά, λίαν περιληπτικά, ἀποσπάσματα σχετικῶν ἐκθέσεων τῶν μελῶν τῆς Φιλαρχαίου Ἑταιρείας Ἁλμυροῦ, οἱ ὁποῖες συντάχθηκαν ἔπειτα ἀπὸ εἰδικὲς «ἀρχαιολογικὲς ἑκδρομὲς» τὶς ὁποῖες πραγματοποίησαν στὸν χῶρο αὐτόν πολὺ πρὶν ἀρχίσουν οἱ ἀρχαιολογικὲς ἔρευνες καὶ ἀνασκαφὲς τῶν εἰδικῶν ἐπιστημόνων ἀρχαιολόγων. Διαβάστε περισσότερα