- Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα»
Ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, γιὰ τὸν ὁποῖο χρησιμοποιοῦμε τὴν συμβατικὴ ὀνομασία «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα» βρισκόταν ἀνατολικὰ – βορειοανατολικὰ τοῦ σημερινοῦ Ἁλμυροῦ. Στὴν ἴδια βεβαίως θέση βρίσκονται στὴν ἐποχὴ μας τὰ ὅποια ὑπολείμματα καὶ ἐνδείξεις τῆς νεολιθικῆς αὐτῆς «θέσης» ἐξακολουθοῦν νὰ ὑπάρχουν. Οἱ Wace καὶ Thompson σημείωσαν στὸν κατάλογο τῶν νεολιθικῶν θέσεων τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ ὅτι βρισκόταν «δεκαπέντε λεπτὰ ἀνατολικὰ τοῦ Ἁλμυροῦ».
Ἡ Ἁλμυριώτικη Μαγούλα, ἡ ὁποία ἁπλώνεται σ’ ἕνα ὕψωμα 3,5 – 4 μέτρα, ἔχει ἀποδώσει ἀπὸ τὴν ἀρχαιολογικὴ ἔρευνα ποὺ πραγματοποιήθηκε μεγάλο ἀριθμὸ θραυσμάτων κεραμικῆς μὲ ζωγραφιστὴ διακόσμηση. Τὰ εὑρήματα ποὺ συλλέχτηκαν χρονολογήθηκαν ἀπὸ τὴ Μέση Νεολιθικὴ Ἐποχὴ καὶ μετά. Ἀπὸ τὰ εὑρήματα αὐτὰ καταδείχτηκε ὅτι ὁ νεολιθικὸς οἰκισμὸς «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα» κατοικήθηκε σ’ ὁλόκληρη τὴν προϊστορικὴ περίοδο καὶ ὅτι ἡ ἀρχή του ἦταν κατοπινότερη τῆς πρώτης ἀρχῆς τῆς «Μαγούλας Ἀμπέλια Ἁλμυροῦ».
Ἀπὸ τὴν «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα» προέρχεται ἕνα ὄστρακο, ποὺ δημοσιεύθηκε στὸ «Die Deutschen Ausgrabungen auf de Revkakia – Magula in Thessalien II, Bonn 1996, σελ. 220. Ἦταν ἕνα ὄστρακο, ὅπως σημειώνουν οἱ παρουσιαστὲς του, «ἐλαφρῶς σιγμοειδὲς μὲ λειασμένη σκούρα γκρὶ ἐπιφάνεια καὶ μᾶλλον χονδροειδές, στοῦ ὁποίου τὸν ὦμο διασώζεται θραῦσμα ἴσως μιᾶς σφαιρικῆς λαβῆς μὲ πλαϊνὴ ἐπέκταση».
Οἱ οἰκισμοὶ τῆς «Ἁλμυριώτικης Μαγούλας», τῆς «Μαγούλας Κατραντζάνταλι», τῆς «Μαγούλας Ἀμπέλια Ἁλμυροῦ» καὶ τῆς «Μαγούλας Ζερέλια», εἶναι τέσσερες οἰκισμοὶ τῆς Ἀρχαιότερης Νεολιθικῆς Ἐποχῆς ποὺ ὅλοι τους ἀναπτύχθηκαν δίπλα ἤ κοντὰ στὴν κοιλάδα τοῦ σημερινοῦ Ξηριᾶ, τοῦ ἀρχαίου Κουάριου Ποταμοῦ, ἡ ὁποία ἀποτέλεσε βεβαίως καὶ τὸ ἀρχικὸ προσκλητήριο ἔναυσμα τῆς ἵδρυσής τους ἀλλὰ καὶ τὸν ἀπαραίτητο ζωογόνο παράγοντα γιὰ τὴν μακροχόνια ἐπιβίωσή τους.
Ἡ ἐξέταση τῶν εὑρημάτων τῶν οἰκισμῶν αὐτῶν καὶ ἡ θέση τους στὴν ἴδια ζωοδότρα κοιλάδα ὑποδεικνύει ὅτι οἱ νεολιθικοὶ αὐτοὶ οἰκισμοί, καὶ ἴσως καὶ κάποιοι ἄλλοι τῶν ὁποίων τὰ ἴχνη δὲν ἔχουν ἀκόμη ἐντοπισθεῖ ἤ ἔχουν ἐξαφανισθεῖ ὁριστικά, πρέπει νὰ ἀποτελοῦσαν μία ὁμάδα μὲ ἰδιαίτερα ἀναπτυγμένες σχέσεις ἐπικοινωνίας καὶ ἐπαφῆς μεταξύ τους ἐξ αἰτίας τῆς γειτνίασής τους ἀλλὰ καὶ τῆς κοινῆς συνεξάρτησής τους.
Ἡ κοιλάδα τοῦ Κουάριου, ἀπὸ τὴν ὁποία ζωογονοῦνταν ἀλλὰ καὶ διευκολύνονταν γιὰ τὴν μεταξύ τους ἐπικοινωνία καὶ γιὰ τὴν ἔξοδό τους πρὸς τὴ θάλασσα, εὐνοοῦσε ἀλλὰ καὶ καθιστοῦσε ἐπιβεβλημένη μία τέτοια ἐπαφή.
Ἡ «Ἁλμυριώτικη Μαγούλα» καὶ ἡ «Ἀϊδινιώτικη Μαγούλα» εἶναι οἱ ἀνατολικότεροι οἰκισμοὶ τῆς Ἀρχαιότερης Νεολιθικῆς Ἐποχῆς τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ καὶ οἱ πλησιέστεροι πρὸς τὴ θάλασσα. Ἄν ὑπῆρχαν καὶ ἄλλοι οἰκισμοὶ τῆς ἴδιας ἐποχῆς περισσότερο ἀνατολικοί, κάτι ποὺ μπορεῖ καὶ – κατὰ τὴν προσωπική μου ἐκτίμηση – πρέπει νὰ θεωρεῖται πιθανόν, ἴσως εἶναι βυθισμένοι κάτω ἀπὸ τὰ παχιὰ στρώματα τῶν ἰζηματογενῶν ἐπιχώσεων τοῦ ἁλμυριώτικου κάμπου.