Κοινωνικὴ καὶ κοινοτικὴ ζωὴ
Σ’ ὅλους τοὺς νεολιθικοὺς οἰκισμοὺς τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ βρέθηκαν πήλινα εἰδώλια. Τὰ περισσότερα ἀπὸ αὐτά, ὅπως συνήθως συμβαίνει καὶ σὲ ὅλους τοὺς νεολιθικοὺς οἰκισμοὺς στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο, παρίσταναν γυναικεῖες μορφές. Πολύ λιγότερα ἦταν ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα παρίσταναν ἀνδρικὲς μορφὲς ἤ ζῶα.
Ἡ ἐξήγηση τοῦ φαινομένου αὐτοῦ, κατὰ τὴν προσωπική μου ἐκτίμηση, ἔχοντας ὑπ’ ὄψη καὶ διάφορες ἄλλες ἀπόψεις, πρέπει νὰ ἀναζητηθεῖ, ἄν ὄχι ἀποκλειστικῶς καὶ μόνο, ὁπωσδήποτε στὸ μεγαλύτερο ποσοστό τους, στὸ δέος καὶ στὴν ἔκθαμβη στάση τοῦ νεολιθικοῦ ἀνθρώπου μπροστὰ στὸ θαυμαστὸ γεγονὸς τῆς γέννησης, τῆς δημιουργίας νέας ζωῆς, ἡ ὁποία εἶναι κυρίως ἀποκλειστικῶς γυναικεία δυνατότητα.
Ὁ μεγάλος ἀριθμὸς τῶν γυναικείων εἰδωλίων δὲν σημαίνει, δὲν μπορεῖ νὰ σημαίνει, κατὰ τὴν ἐκτίμησὴ μας, ὅτι εἶναι ἀποκλειστικῶς ἀφιερώματα καὶ μόνο σὲ κάποια «Ἀνώτερη Δύναμη», στὴν θεὰ Γαῖα ἤ ἕνα εἶδος λατρευτικῆς ἀπεικόνισης τῆς θεᾶς Γαίας, ὡς προστάτιδας καὶ προσωποποίησης τῆς γέννησης καὶ τῆς δημιουργίας, ὅπως ὑποστηρίζεται ἀπὸ κάποιους μελετητές.
Ἡ κατασκευὴ καὶ ἡ ὕπαρξη μεγάλου ἀριθμοῦ γυναικείων εἰδωλίων δὲν πρέπει νὰ ἐκλαμβάνεται πάντοτε ὡς μία συμβολικὴ ἀναπαράσταση, ὡς μία ἀναγωγὴ ἑνὸς φυσικοῦ, κοινοῦ σὲ ἀνθρώπους καὶ ζῶα, καθημερινοῦ γεγονότος, στὸ θεῖο, στὴν λατρεία ἤ στὴν ἐπίκληση τοῦ «θείου», ἡ ὁποία δίνεται συνήθως ὡς εὔκολη ἑρμηνευτικὴ καταφυγὴ τῆς σύγχρονης διανόησης.
Μία τέτοιου εἴδους ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση ἑνὸς φυσικοῦ καὶ καθημερινοῦ φαινομένου, μία τέτοιου εἴδους ὑπερφυσικὴ ἀναγωγή, δὲν ἦταν δυνατόν νὰ βρισκόταν στὴν σκέψη τοῦ πρακτικοῦ νεολιθικοῦ ἀνθρώπου.
Ὁ νεολιθικὸς ἄνθρωπος δὲν εἶχε ἀκόμη ἀρχίσει νὰ ζητᾶ τὴν συμπαράσταση θεϊκῶν ὑπάρξεων γιὰ τὴν γέννηση. Δὲν ἀναζητοῦσε ἀπὸ τὸ «Ὑπερπέραν» τὴν παρέμβαση «ὑπεραισθητῶν ὑπάρξεων» γιὰ ἕνα πολὺ συνηθισμένο καθημερινὸ γεγονός.
Μία ἔγκυος γυναίκα, ὑπαρκτή, ζωντανὴ καὶ ὁρατὴ καθημερινὴ ὕπαρξη, ἡ ὁποία μποροῦσε καὶ ἔφερνε στὸν κόσμο μία καινούργια ἀνθρώπινη ὕπαρξη, ἦταν αὐτὴ καθ’ αὑτὴ ἀπὸ μόνη της, θαυμαστὴ ὕπαρξη ποὺ προκαλοῦσε ἔντονη τὴν ἀνάγκη ἀναπαράστασής της, περισσότερο ἀπὸ μία τάχα ἀόρατη ὑπερκόσμια ὕπαρξη, προστάτιδα τῆς γέννησης καὶ συμβολικὴ παράσταση τῆς θεᾶς Γαίας. Ἡ γυναίκα, αὐτὴ καθ’ αὑτὴ, ἦταν ἀπὸ μόνη της «ὑπέρτατη ὀντότητα» καὶ χρειαζόταν λατρεία καὶ προφύλαξη γιὰ τὴν αἴσια ὁλοκλἠρωση τῆς κατάστασής της.
Ὁ νεολιθικὸς ἄνθρωπος ζοῦσε καὶ ἀντιλαμβανόταν τὴν δικὴ του ὁρατὴ ἁπλὴ πραγματικότητα. Δὲν ὑπῆρχε λόγος νὰ ἀναζητᾶ καὶ δὲν ἀναζητοῦσε ἀόρατες, ὑπέρτερες ἀπὸ αὐτὸν δυνάμεις, σὲ καθημερινὰ δικά του ἀνθρώπινα γεγονότα καὶ φαινόμενα. Μπορεῖ νὰ θεωροῦσε ὑπερφυσικὸ γεγονὸς καὶ ἀποτέλεσμα θεϊκῆς ἐπέμβασης τὴν πτώση ἑνὸς κεραυνοῦ ἤ τὸ ξεθεμέλιωμα τοῦ σπιτιοῦ του ἀπὸ μία ξαφνικὴ πλημμύρα τοῦ γειτονικοῦ ποταμοῦ ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἔπρεπε νὰ προφυλαχτεῖ καὶ μποροῦσε νὰ προφυλαχτεῖ ἱκετεύοντας καὶ λατρεύοντας τὴν ὑπέρτερη ἀόρατη δύναμη ἡ ὁποία τὰ προκαλοῦσε. Δὲν θεωροῦσε ὅμως ὑπεφυσικὸ γεγονὸς τὴν γέννηση τοῦ κατσικιοῦ ἀπὸ τὴν κατσίκα του, τοῦ ἀρνιοῦ ἀπὸ τὴν προβατίνα του ἤ τοῦ παιδιοῦ του ἀπὸ τὴν γυναίκα του. Ἦταν καθημερινὸ καὶ πολὺ φυσιολογικὸ ἀνθρώπινο γεγονός, τὸ ὁποῖο γινόταν χωρίς ἰδιαίτερα προβλήματα.
Τὰ περισσότερα εἰδώλια εἶναι ἀπομιμήσεις γυναικῶν, λατρευτικὰ ἀφιερώματα στὴ γυναίκα, στὴ μάνα καὶ στὴν σύζυγο γιὰ τὴν ἀποκλειστικὴ δυνατότητὰ τους νὰ φέρνουν στὸ κόσμο ἀνθρώπους. Κάποια ἴσως εἰδώλια μπορεῖ νὰ ἦταν καὶ «τάματα» ἤ «φυλαχτὰ» ἤ καὶ πολλὰ πρέπει νὰ ἦταν καὶ νὰ θεωροῦνταν ἀποτρεπτικὰ κάποιας ἀποτυχημένης κύησης ἤ γέννησης, ἕνα μέρος μιᾶς μαγικῆς τελετουγίας. Ἦταν ἴσως ἀπεικονίσεις τοῦ ἀναμενόμενου γεγονότος τῆς γέννησης τοῦ παιδιοῦ, ἀναπαραστάσεις καὶ ἀναμνηστικὲς «φωτογραφήσεις» τῆς κυοφορούσας γυναίκας του. Αὐτὴ ἦταν ἡ φωτογραφική του μηχανὴ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη. Ἐνθύμιο τοῦ θαυμαστοῦ γεγονότος τῆς γέννησης τοῦ παιδιοῦ του ἤ τῆς κατάστασης τῆς ἐγκυμοσήνης τῆς γυναίκας του κατασκεύαζε ὁ πηλοπλάστης νεολιθικὸς ἄνθρωπος ὅταν ἔπλαθε τὸ γυναικεῖο εἰδώλιο.
Οἱ κατοικίες τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, ἀπὸ ὅσα μπορεῖ νὰ συμπεράνει κάποιος ἀπὸ τὰ ὄχι καὶ πολυάριθμα καὶ πολὺ ἀποκαλυπτικὰ εὑρήματα τὰ ὁποῖα ἔχουν ἐντοπισθεῖ σ’ αὐτή, ἦταν μικρές, συνήθως μονόχωρες ἤ δίχωρες. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι πολλὲς οἰκιακὲς ἐνασχολήσεις, ὅπως πλύσιμο καὶ στέγνωμα ρούχων, ἐπεξεργασία δημητριακῶν προϊόντων, ἄλεσμα σὲ μυλόπετρες, ἀποξήρανση καρπῶν, φύλαξη, στέγαση καὶ τάισμα οἰκόσιτων ζώων, ἐπεξεργασία μαλλιῶν, ὕφανση σὲ ἀργαλειούς, πρέπει νὰ γίνονταν ἔξω ἀπὸ τοὺς στεγασμένους χώρους τῶν σπιτιῶν ἤ καὶ σὲ κοινόχρηστους χώρους τοῦ οἰκισμοῦ.
Δὲν πρέπει νὰ ὑπῆρχαν περίβολοι ἰδιωτικοὶ οἱ ὁποῖοι νὰ περιχαράκωναν καὶ νὰ καθόριζαν τὶς ἰδιοκτησίες ὡς ἐπίσημα ἀναγνωρισμένους ἰδιωτικοὺς χώρους. Ὁ ἐλεύθερος χῶρος τοῦ χωριοῦ μεταξὺ τῶν ἰδιωτικῶν κατοικιῶν ἦταν ἐνιαῖος καὶ κοινόχρηστος, χωρὶς νὰ ὑπάρχουν κοινοτικοὶ δρόμοι, ὡς ἰδιαίτεροι γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ χῶροι.
Στοὺς κοινόχρηστους αὐτοὺς χώρους κάποιες ἐργασίες πρέπει νὰ γίνονταν μὲ τὴν συνεργασία καὶ τὴν βοήθεια τῶν γειτόνων. Ἔτσι πραγματοποιοῦνταν καὶ οἱ κοινωνικὲς ἐπαφὲς καὶ καλλιεργοῦνταν καὶ ἀναπτύσσονταν οἱ ἰδιαίτερες φιλικὲς σχέσεις καὶ συνεργασίες, ἀπαραίτητες καὶ ἐπιβαλλόμενες ἀπὸ τὴν γειτνίαση μὲ ἄλλους τὴν ὁποία εἶχαν ἐπιλέξει γιὰ περισσότερη ἀσφάλεια..
Ἡ συγκατοίκηση στὸν ἴδιο εὐρύτερο οἰκιστικὸ χῶρο ἑνὸς νεολιθικοῦ οἰκισμοῦ πολλῶν οἰκογενειῶν, ἡ ἀναγκαστικὴ συμβίωση στὴν ἴδια περιοχὴ πολλῶν ἀνθρώπων, τὰ κοινὰ προβλήματα τῶν κατοίκων τοῦ οἰκισμοῦ ἀπαιτοῦσαν, ὁπωσδήποτε, καὶ μία στοιχειώδη τοὐλάχιστον κοινωνικὴ καὶ κοινοτικὴ ὀργάνωση καὶ συνεργασία γιὰ τὴν λύση τῶν προβλημάτων τῆς συνύπαρξης καὶ τῆς συμβίωσης.
Ἡ ἀναγκαστικῶς κοινὴ χρήση κάποιων ἀγαθῶν, ὅπως οἱ πηγὲς νεροῦ, ὁ ἴσκιος κάποιων δέντρων, ὁ χῶρος ὁμαδικῶν παιχνιδιῶν τῶν παιδιῶν, ἕνωναν, συνέδεαν καὶ φίλιωναν τοὺς ἀνθρώπους τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν.
Ἀπὸ ὅσα μπορεῖ νὰ σκεφθεῖ ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, μὲ βάση τὶς πληροφορίες οἱ ὁποῖες προκύπτουν ἀπὸ τὰ παραπάνω, δὲν πρέπει νὰ ὑπῆρχαν αἰτίες σοβαρῶν καὶ ἀσυμβίβαστων διαφωνιῶν καὶ διαπληκτισμῶν μεταξὺ τῶν οἰκογενειῶν ἑνὸς οἰκισμοῦ, ἄν ἐξαιρέσουμε τὶς ἀτομικὲς προσωπικὲς συμπάθειες, ἀντιπάθειες καὶ ἀντιζηλίες.