Ποιοτικὴ βελτίωση τῆς ζωῆς
Οἱ ἄνθρωποι τῆς Νεολιθικῆς Ἐποχῆς ἔχτιζαν τὴν μόνιμη κατοικία τους κοντὰ στὶς κατοικίες ἄλλων κατοίκων, γιατὶ τὸ θεωροῦσαν ὠφέλιμο καὶ ἔνιωθαν περισσότερη ἀσφάλεια. Ἔτσι δημιουργήθηκαν μικροὶ οἰκισμοί, οἱ νεολιθικοὶ οἰκισμοί, καὶ ἀποτέλεσαν μικρὲς κοινωνίες στὶς ὁποῖες ἀναπτύσσονταν ἀναγκαστικῶς κοινωνικὲς σχέσεις καὶ ἐπαφές, ὠφέλιμες γιὰ ὅλους. Γινόταν κατανοητὴ ἀπὸ ὅλους ἡ ὠφελιμότητα ἀπὸ τὴν συγκατοίκησή τους στὸν ἴδιο χῶρο ἀλλά καἰ ἡ ἀναγκαιότητα ὕπαρξης καὶ γενικῆς παραδοχῆς κανόνων κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς, συμβίωσης καὶ συνύπαρξης. Καὶ αὐτὸ ἦταν μεγάλη ἐξέλιξη σὲ σχέση μὲ τὸν πλάνητα βίο τῆς Παλαιολιθικῆς Ἐποχῆς.
Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ καὶ μὲ τὴν συνεχῆ ἀνάπτυξη τῶν τεχνικῶν ἡ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων γινόταν συνεχῶς καὶ πιὸ ἄνετη. Ἀντὶ νὰ ἀσχολοῦνται συνεχῶς μὲ τὸ νὰ βροῦν ὁ καθένας καρποὺς καὶ διάφορες ἄλλες τροφὲς ἀπὸ τὸ γύρω τους φυσικὸ περιβάλλον γιὰ νὰ ἐπιβιώνουν, ἄρχισαν νὰ καλλιεργοῦν οἱ ἴδιοι τὰ κατάλληλα φυτὰ σὲ χωράφια κοντὰ στὰ σπίτια τους καὶ ἀντὶ νὰ κυνηγοῦν γιὰ νὰ πιάσουν ἤ νὰ σκοτώσουν τὰ ἄγρια ζῶα γιὰ νὰ παίρνουν τὸ κρέας τους ἔτρεφαν δικά τους ζῶα στὶς αὐλὲς τῶν σπιτιῶν τους.
Γιὰ νὰ ἔχουν κοντὰ τους νερό, τὸ ὁποῖο τοὺς ἦταν ἀπαραίτητο γιὰ τὴν ζωὴ τους, δὲν ἀναζητοῦσαν νὰ βροῦν τὴν πλησιέστερη πηγὴ γιὰ νὰ ξεδιψάσουν ἀλλὰ σκέφτηκαν καὶ ἔχτισαν τὰ σπίτια τους δίπλα στὴν πηγή. Ἡ κατασκευὴ ἀρδευτικῶν αὐλάκων γιὰ τὴν ἐκμετάλλευση καὶ διοχέτευση τοῦ νεροῦ σὲ μέρη στὰ ὁποῖα χρειαζόταν, ὅπως καὶ ἡ ἄντληση τοῦ πηγαίου νεροῦ σὲ ἄλλες θέσεις καὶ χρήσεις πρέπει μὲ βεβαιότητα νὰ ἐνταχθοῦν στὶς διαρκεῖς ἐμπνεύσεις τοῦ νεολιθικοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὴν βελτίωση τοῦ βιοτικοῦ του ἐπιπέδου ἀλλὰ καὶ σὲ κοινὲς προσπάθειες καὶ συνεργασίες γιὰ τὴν ἀπὸ κοινοῦ κάρπωση τῶν ὠφελειῶν τέτοιων ἔργων.
Αὐτὰ ὅλα ἦταν τεράστια, ἦταν καταπληκτικὰ βήματα καὶ ἅλματα προόδου καὶ ἐξέλιξης, ἔστω καὶ ἐὰν μπορεῖ νὰ φαντάζουν στὴν σύγχρονη διανόηση πολὺ ἁπλὰ καὶ κοινά, μηδαμινὰ καὶ ἀσήμαντα. Χρειάστηκε βεβαίως πολὺς καιρὸς γιὰ νὰ γίνουν ὅλα αὐτὰ κατορθωτὰ γιὰ νὰ ἀναπτυχθοῦν νέες μέθοδοι καὶ νὰ ἔρθουν ἐμπνεύσεις καὶ δημιουργικὲς σκέψεις.
Χρειάστηκε νὰ περάσουν αἰῶνες ὁλόκληροι σταδιακῆς προόδου γιὰ νὰ ὁδηγηθοῦν οἱ παλαιολιθικοὶ ἄνθρωποι ἀπὸ τὴν ἀρχικὰ ἀναπτυγμένη μεταξύ τους ἀντιπαλότητα τὴν ὁποία ἐπέβαλλαν οἱ δυσκολίες τοῦ κυνηγιοῦ τῆς διεκδίκησης τῆς τροφῆς στὴν φιλικὴ συνεργασία καὶ τὴν ἀλληλοβοήθεια ποὺ ἐπιβαλλόταν ἀπὸ τὸν νέο τρόπο ζωῆς τους.
Χρειάστηκε πολλὴ μέθοδος, μεγάλη ὑπομονή, σκέψη καὶ ἐφευρικότητα, πολλὴ καὶ μεθοδευμένη συνεργασία μέχρι ὁ ἄνθρωπος τῆς νεολιθικῆς «Πέρδικας» ἤ τῆς «Μαγούλας Ἀμπέλια Ἁλμυροῦ» νὰ κατορθώσει νὰ ἡμερέψει τὰ ἄγρια ζῶα ποὺ ζοῦσαν τριγύρω του καὶ ἀπὸ κυνηγὸς αὐτῶν νὰ γίνει τροφέας των, νὰ γίνει κτηνοτρόφος.
Χρειάστηκε πολὺς χρόνος καὶ μακριὰ πορεία στὴν ἀνάπτυξη καὶ νοητικὴ ἐξέλιξή του μέχρι ὁ νεολιθικὸς ἄνθρωπος ἀπὸ τὸ σημεῖο ποὺ τὰ ἄγρια πρόβατα, κατσίκια ἤ βόδια τὸν ἔβλεπαν καὶ ἔτρεχαν νὰ ἐξαφανιστοῦν στὰ γύρω δάση γιὰ νὰ γλιτώσουν, νὰ φτάσει στὸ σημεῖο τὰ ζῶα αὐτὰ ὄχι μόνο νὰ μὴν ἀπομακρύνονται κατὰ τὴν ἐμφάνισή του ἀλλὰ νὰ παραμένουν κοντά του, νὰ τὸν ἀκολουθοῦν καὶ νὰ ὑπακούουν στὸ κάλεσμά του.
Ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι τὸ πρωτοκατόρθωναν ἀσφαλῶς καὶ προκαλοῦσαν τὸν θαυμασμὸ τῶν γύρω τους καὶ γίνονταν ὁδηγοὶ καὶ «δάσκαλοι». Προκαλοῦσαν τὸν θαυμασμὸ τῶν γύρω τους ἀνθρώπων καὶ ἀποκτοῦσαν κῦρος καὶ «ἐξουσία».
Ἡ ἐξήγηση καὶ ἡ κατανόηση τοῦ μεγάλου αὐτοῦ κατορθώματος τῶν πρωτοπόρων αὐτῶν ἦταν λογικὸ νὰ μὴν μπορεῖ νὰ δοθεῖ εὔκολα ἀπὸ τὸν κοινὸ ἄνθρωπο. Ἔτσι δὲν τοῦ ἀπόμενε ἄλλη ἑρμηνεία παρὰ μόνο ἡ διαφορετικότητα καὶ ἡ ἀνωτερότητα αὐτῶν τῶν πρωτοπόρων. Καὶ αὐτὴ ἡ διαφορετικότητα καὶ ἀνωτερότητα σὲ πολλὲς περιπτώσεις δὲν μποροῦσε νὰ ἐξηγηθεῖ παρὰ μόνο μὲ τὴν ὕπαρξη ἤ ἐπέμβαση κάποιας «ὑπέρτατης», κάποιας «ἀνώτερης» δύναμης. Ὁ ἐμπνευσμένος αὐτὸς μεγάλος εὐεργέτης τους ἴσως «ἔπρεπε» νὰ ἦταν ἀγαπημένος, εὐλογημένος καὶ καθοδηγημένος ἀπὸ κάποιον «θεὸ» καὶ, ἴσως ἀκόμη καὶ ἀποσταλμένος ἀπὸ αὐτὸν ἤ, ἀκόμα, μπορεῖ νὰ ἦταν καὶ γιὸς τοῦ «θεοῦ».
Καὶ ἐπειδὴ ἡ μητέρα τοῦ μεγάλου τους αὐτοῦ εὐεργέτη ἦταν μία γνωστή τους γυναίκα ἤ καὶ ἡ γειτόνισσά τους ἀκόμη, ὅμοια μὲ ὅλες τὶς ἄλλες γυναῖκες, δὲν μποροῦσαν νὰ δώσουν ἄλλη ἐξήγηση παρὰ μόνο τὴν ἐπίσκεψη κάποιου ἀνώτερου, κάποιου ἀθάνατου, κάποιου «θεοῦ» στὴν «κρεβατοκάμαρη» τῆς θνητῆς μητέρας τους.
Πόση συγκεντρωμένη ἐμπειρία, πόση ἀποθηκευμένη καὶ μεταδιδόμενη πεῖρα ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιά, πόση σκέψη καὶ παρατήρηση χρειάστηκε μέχρι ποὺ ὁ ἄνθρωπος τοῦ «Κόμβου τῶν Μικροθηβῶν», π.χ., ἀπὸ τὸ σημεῖο ποὺ ἔτρωγε ὠμὰ τὰ στάχυα τοῦ ἄγριου σιταριοῦ ν’ ἀρχίσει νὰ φυτεύει ὁ ἴδιος τοὺς σπόρους του, νὰ περιποιεῖται τὰ σπαρτά του γιὰ ν’ ἀποδίδουν περισσότερο, νὰ μάθει νὰ τὰ θερίζει, νὰ τὰ ἁλωνίζει, νὰ ξεχωρίζει τοὺς σπόρους ἀπὸ τὰ ἄχυρα, νὰ κατασκευάσει μυλόπετρες, νὰ ἀλέθει τοὺς σπόρους τοῦ σιταριοῦ στὶς χειροκίνητες μυλόπετρες ποὺ εἶχε κατασκευάσει ὁ ἴδιος ἀπὸ εἰδικὸ ὑλικὸ ἤ εἶχε ἀγοράσει ἀπὸ κάποιον τεχνίτη, νὰ μετατρέπει τοὺς σπόρους σὲ ἀλεύρι, νὰ κάνει τὸ ἀλεύρι ψωμί, νὰ ψήνει τὸ ψωμὶ στὸ φοῦρνο, ποὺ ὁ ἴδιος εἶχε κατασκευάσει ἤ κάποιος εἰδικευμένος τὸν εἶχε βοηθήσει καὶ ἔπειτα νὰ ἀπολαμβάνει μ’ ὅλη του τὴν οἰκογένεια τὴν μοσχοβολιὰ τοῦ φρεσκοψημένου καρβελιοῦ μέσα στὸ σπίτι του ἤ στὴν αὐλὴ του;
Ποιὸς τοῦ τὰ ἔμαθε, ποιὸς τοῦ τὰ δίδαξε ὅλα αὐτὰ; Ἦταν δυνατὸν νὰ γίνουν ὅλα αὐτὰ τὰ καταπληκτικὰ βήματα τῆς προόδου ἐὰν κάποιος «θεὸς» δὲν τὰ δίδασκε σὲ κάποιον ἀγαπημένο του ἤ σὲ κάποιον «γιό» του; Μόνο ἕνας μεγαλοδύναμος καὶ παντοδύναμος Θεὸς «πατέρας» μποροῦσε νὰ ξεχωρίσει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ ὄλα τὰ ἄλλα ζῶα καὶ τὸν «φωτίσει» σὲ τέτοιους δρόμους προόδου. Ἔτσι πλάστηκαν οἱ μύθοι γιὰ παρεμβάσεις θεῶν. Κάποιος θεὸς τοὺς δίδαξε τὴν καλλιέργεια τοῦ ἀμπελιοῦ, κάποια θεὰ ἦταν θεὰ τῆς γεωργίας καὶ κάποιος μπόρεσε καὶ ἔκλεψε τὴν φωτιά, προνόμιο ἀρχικῶς μόνο τῶν Θεῶν καὶ τὴν ἔφερε στὴ γῆ.
Πόσος χρόνος χρειάστηκε γιὰ νὰ γίνουν ὅλα αὐτά; Πόσο μεγάλα ἦταν αὐτὰ τὰ ἅλματα τῆς πολιτισμικῆς προόδου τοῦ ἀνθρώπου; Έχουν γίνει ἄραγε ἀπὸ τότε μέχρι καὶ τὴν σημερινὴ ἐποχὴ μεγαλύτερα βήματα προόδου;
Πολὺ περήφανος ἔπρεπε νὰ νιώθει ὁ νεολιθικὸς ἄνθρωπος γιὰ τὴν πρόοδό του αὐτὴ σὲ σχέση μὲ τὸν πολὺ μακρινὸ καὶ ἴσως ἐντελῶς ἄγνωστο παλαιολιθικὸ πρόγονό του. Ἀπὸ τὸν παλαιολιθικὸ πρόγονό του τὸν χώριζε μία τεράστια χρονικὴ ἀπόσταση, ἀλλὰ κυρίως μία πολὺ καταπληκτικὴ πρόοδος καὶ ἀλλαγή, τὴν ὁποία δὲν μποροῦσε νὰ τὴν φανταστοῦν οὔτε ὁ ἕνας οὔτε ὁ ἄλλος. Ἦταν τόσο διαφορετικὴ ἡ ζωή τους!
Νὰ γνώριζαν ἄραγε οἱ «Νεολιθικοὶ» ἄνθρωποι σε ποιὰ κατάσταση ζοῦσαν οἱ «Παλαιολιθικοὶ» πρόγονοί τους; Νὰ γνώριζαν ἀπὸ ποῦ ξεκίνησαν; «Παλαιολιθικοὶ» πρόγονοι καὶ «Νεολιθικοὶ» ἀπόγονοι ἦταν ἐντελῶς ἄγνωστοι μεταξύ τους καὶ πολὺ ἀπόμακροι χρονικῶς ἀλλὰ καὶ πολιτισμικῶς. Ἔτσι εἶναι πάρα πολὺ δύσκολο νὰ γνωρίσουμε σὲ ἱκανοποιητικὸ βαθμὸ καὶ μὲ βεβαιότητα τὴν ζωὴ καὶ τὴν ἱστορία τῶν «παλαιολιθικῶν», πολὺ περισσότερο, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν ἀκόμα τῶν «νεολιθικῶν» προγόνων μας καὶ κυρίως εἶναι πολὺ δύσκολο ἀλλὰ καὶ ἀνεπίτρεπτο νὰ τοὺς συμπεριλάβουμε ὅλους σὲ μία ἐνιαία κατηγορία καὶ νὰ περιγράψουμε τὴν ζωή τους.
Τὶ νὰ σκεπτόταν ἄραγε ἡ νεολιθικὴ νοικοκυρὰ ποὺ μαγείρευε μέσα στὸ σπίτι της, στολισμένο καὶ περιποιημένο μὲ τὸ δικό της προσωπικὸ γοῦστο, τὸ φρεσκοσφαγμένο κατσικάκι ποὺ εἶχε ἀναθρέψει στὴν αὐλή της; Τὶ νὰ ἀναλογιζόταν ὅταν, μέσα ἀπὸ τὸ πήλινο τσουκάλι ποὺ τῆς τὸ εἶχε φτιάξει ὁ γείτονας τεχνίτης, ἔβγαινε ἡ μοσχοβολιὰ τοῦ φαγητοῦ ποὺ ἑτοίμαζε, ἄν θυμόταν τὴ ζωὴ ποὺ ἔκανε ἡ παλαιολιθικὴ προπρογιαγιὰ της; Θὰ γνώριζε ἄραγε γι’ αὐτήν τὴν προπρογιαγιὰ της περισσότερα ἀπὸ ὅσα γνωρίζουμε σήμερα ἐμεῖς; Ποιὸς ἀπέχει ἄραγε πολιτισμικὰ περισσότερο, ἡ νεολιθικὴ νοικοκυρὰ ἀπὸ τὴν παλαιολιθικὴ προγιαγιά της ἤ ἐμεῖς ἀπὸ τὴν νεολιθικὴ νοικοκυρά;
Μήπως τὸ δικό μας «ἅλμα», τὸ ἅλμα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, τὸ ἅλμα τῶν σύγχρονων Ἀλμυριωτῶν, γιὰ νὰ ἐπικεντρωνόμαστε στὴν τοπική μας πραγματικότητα, ἀπὸ τὴν νεολιθικὴ προπρογιαγιά μας, μήπως ἡ δική μας διαφορὰ ἀπὸ τοὺς νεολιθικοὺς προγόνους μας, εἶναι πολὺ μικρότερη καὶ ἀσημαντότερη μπροστὰ στὸ «ἅλμα» τοῦ νεολιθικοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν παλαιολιθικὸ πρόγονὸ του;
Ποιὰ εἶναι ἄραγε μεγαλύτερη πολιτιστικὴ ἀπόσταση, αὐτὴ ἀνάμεσα στὸν σύγχρονο ἄνθρωπο καὶ τὸν νεολιθικὸ πρόγονό του ἤ αὐτὴ τοῦ νεολιθικοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν παλαιολιθικὸ πρόγονὸ του;