Γενικὰ χαρακτηριστικὰ
τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ
Οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς μέχρι σήμερα γνωστοὺς καί, μὲ ἀρκετὴ ἀκρίβεια, ἐντοπισμένους παραπάνω νεολιθικοὺς οἰκισμοὺς στὴν εὐρύτερη περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ, συμφώνως μὲ τὰ ἀποτελέσματα καὶ τὰ συμπεράσματα τῶν ἀρχαιολογικῶν ἐρευνῶν οἱ ὁποῖες πραγματοποιήθηκαν σ’ αὐτούς, εἶναι μικρῆς ἐδαφικῆς ἔκτασης.
Οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτούς, ὅπως συνήθως παρατηρεῖται σ’ ὁλόκληρο σχεδὸν τὸν θεσσαλικὸ χῶρο, βρίσκονταν πάνω σὲ χαμηλούς, φυσικοὺς ἤ τεχνητούς, λόφους ἤ ἀρχικῶς μὲν ἱδρύθηκαν σὲ πεδινὲς θέσεις, οἱ ὁποῖες, ὅμως, μὲ τὴν μακροχρόνια κατοίκηση ὑψώνονταν καὶ διακρίνονταν ὅλο καὶ πιὸ καλύτερα καὶ εὐκολότερα καὶ ξεχώριζαν ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη γύρω τους περιοχή.
Οἱ κάτοικοι τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, ὅπως ὑποδεικνύεται ἀπὸ τὴν ἐξέταση τῶν σχετικῶν εὑρημάτων τὰ ὁποῖα βρέθηκαν σ’ αὐτοὺς καὶ ἀνακτήθηκαν, ἀσχολοῦνταν, σχεδὸν ἀποκλειστικῶς, μὲ τὶς κοινὲς καὶ συνήθεις ἐνασχολήσεις τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης στὶς θεσσαλικὲς πεδιάδες, μὲ τὴν γεωργία καὶ τὴν κτηνοτροφία. Συμπληρωματικὲς ἀπασχολήσεις, γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν καὶ συμπληρώσουν τὶς διατροφικὲς τους ἀνάγκες καὶ ἀπαιτήσεις, ἦταν τὸ κυνήγι καὶ ἡ ἁλιεία.
Θεωρεῖται βέβαιο, γιατὶ αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὰ σχετικὰ εὑρήματα ἀλλὰ καὶ αὐτονόητο εἶναι, ὅτι οἱ κάτοικοι ὅλων αὐτῶν ἀσχολοῦνταν καὶ μὲ τὶς ἀπαραίτητες γιὰ τὴν ἐπιβίωσὴ τους ἁπλὲς καὶ κοινὲς καθημεριὲς οἰκοτεχνικὲς ἐργασίες.
Γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῶν ἀπαραιτήτων γιὰ τὶς διατροφικές τους ἀνάγκες καλλιεργήσιμων ἐκτάσεων καὶ τὴν ἐπέκτασή τους, ὅταν οἱ γύρω τους καλλιεργήσιμες ἐκτάσεις δὲν ἐπαρκοῦσαν, οἱ νεολιθικοὶ κάτοικοι τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, προέβαιναν στὴν ἀποψίλωση τῶν γειτονικῶν τους δασικῶν ἐκτάσεων.
Τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ ἦταν συνήθως παραποτάμιοι οἰκισμοί, ἀπλωμένοι κοντὰ στὶς ὄχθες τῶν δύο βασικῶν ποταμῶν της, τοῦ Ξηριᾶ καὶ τοῦ Χολορέματος, τοῦ Κουάριου Ποταμοῦ, δηλαδή, καὶ τοῦ Χαλαίου Ποταμοῦ, κατὰ τὶς ἀντίστοιχες ὀνομασίες τῆς ἀρχαιότητας, καὶ τῶν πολλῶν παραποτάμων τους ἤ καὶ τῶν πηγῶν τους. Οἱ κοῖτες τῶν δύο βασικῶν αὐτῶν ποταμῶν καὶ τῶν παραποτάμων τους, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων, τῶν μικρότερων ποταμῶν τῆς περιοχῆς, χρησίμευαν παραλλήλως καὶ ὡς βασικοὶ δρόμοι καὶ γιὰ τὴν μεταξὺ τῶν διαφόρων οἰκισμῶν ἐπικοινωνία.
Οἱ κεραμικὲς κατασκευὲς τὶς ὁποῖες χρησιμοποιοῦσαν οἱ κάτοικοι τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς περιοχῆς ἦταν, στὶς περισσότερες περιπτώσεις, ἐγχώριας παραγωγῆς, κατασκευασμένες μὲ πηλὸ παρμένο ἀπὸ τοπικές, συνήθως, κοντὰ στὸν οἰκισμό, πηγές. Πολὺ λίγα κεραμικὰ τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ βρέθηκαν, ὅπως προέκυψε ἀπὸ τὴν ἐξέτασή τους, νὰ εἶναι προϊόντα εἰσαγωγῆς ἀπὸ ἄλλα μέρη.
Βεβαιωμένη ἀπὸ σχετικὰ εὑρήματα εἰσαγωγὴ εἰδῶν κεραμικῆς ἀπὸ ἄλλα μέρη παρατηρήθηκε στοὺς οἰκισμοὺς «Καρατζαγλί», «Ζερέλια» καὶ «Φθιώτιδες Θῆβες».
Τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ κεραμικὰ τῶν δεκαοκτὼ νεολιθικῶν οἰκισμῶν ἦταν χειροποίητα. Τὰ πιὸ πολλὰ κατασκευάζονταν χωρὶς τὴν χρησιμοποίηση τροχοῦ. Τὰ περισσότερα εἴδη κεραμικῆς ἦταν ἁπλῆς κατασκευῆς, καμωμένα μὲ σκοπὸ νὰ ἐξυπηρετοῦν τὶς πρακτικὲς καθημερινὲς ἀνάγκες τους, χωρίς, στὶς περισσότερες περιπτώσεις, κάποια ἰδιαίτερη ἔγχρωμη, πλαστικὴ ἤ ἐγχάρακτη, γιὰ λόγους αἰσθητικής βελτίωσης, διακόσμηση. Σὲ λίγα δείγματα μόνο παρατηρήθηκε κάποια ἐγχάρακτη ἤ πλαστικὴ διακόσμηση καὶ αὐτὴ χωρὶς κάποια ἰδιαίτερη καλλιτεχνικὴ ἀξία. Ἀκόμα καὶ ἡ στίλβωση τῶν κεραμικῶν ἀγγείων, ὅπως καὶ τὸ ψήσιμο, δὲν ἦταν πάντοτε ἀρκετὰ προσεγμένες ἐργασίες.
Γιὰ τὴν διακίνηση καὶ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν προϊόντων μεταξὺ τῶν κατοίκων τῶν νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ εἶχε ἀναπτυχθεῖ κάποια στοιχειώδης ἐμπορικὴ δραστηριότητα καὶ ἐπαφὴ μεταξὺ τῶν κατοίκων τῶν γειτονικῶν, τοὐλάχιστον, οἰκισμῶν, ἐπαφὴ ἡ ὁποία συνεπαγόταν ἀσφαλῶς καὶ κάποια στοιχειώδη ἀνάπτυξη συνδέσμων καὶ σχέσεων ἀλλὰ καὶ κάποιων πολιτιστικῶν ἀλληλοεπιδράσεων.
Δὲν ἔλειψαν, ὡστόσο, καὶ περιπτώσεις εἰσαγωγῆς εἰδῶν ἀλλὰ καὶ ὑλικῶν κατασκευῆς ἀπὸ μακρινότερα μέρη, ἰδίως ὅταν τὰ ὑλικὰ τῆς κατασκευῆς δὲν παράγονταν ἐγχωρίως, ὅπως, ὁ πυριτόλιθος καὶ ὁ ὀψιανός. Εἴδη καμωμένα ἀπὸ ὀψιανό, ποὺ ἦταν ὑλικὸ εἰσαγωγῆς, παρατηρήθηκαν βεβαιωμένως στοὺς οἰκισμοὺς «Καρατζαγλὶ» καὶ «Φθιώτιδες Θῆβες», χωρίς, βεβαίως, νὰ ἀποκλείεται ἡ ὕπαρξή τους καὶ σὲ ἄλλους νεολιθικοὺς οἰκισμούς.
Παραθέτουμε στὴν συνέχεια μερικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν νεολιθικὴ συσταση καὶ ταυτότητα τῶν δεκαοκτὼ γνωστῶν καὶ ἐρευνηθέντων νεολιθικῶν οἰκισμῶν τῆς περιοχῆς τοῦ Αλμυροῦ συμπληρώνοντας αὐτὲς καὶ μὲ ὅσες ἄλλες πληροφορίες γιὰ τὴν περαιτέρω ἱστορικὴ πορεία τῶν οἰκισμῶν αὐτῶν εἶναι γνωστὲς.