ΟΙ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΜΑΓΝΗΤΕΣ

Νικόλαος Ι. Γιαννόπουλος
Οἱ ἐν Θεσσαλίᾳ Μάγνητες
(Νεολόγου Ἑβδομαδιαία Ἐπιθεώρησις, 24 Μαϊου 1892, σελ. 490 -492)

          Οἱ Μάγνητες κατεῖχον το  πάλαι την ὀρεινήν σειράν τοῦ Πηλίου, ἀρχομένην ἀπό τοῦ ἀκρωτηρίου Δερματᾶ και  τελευτῶσαν εἰς το Αἰάντειον ἀκρωτήριον. Ἦσαν δ’ αὐτόνομοι καὶ ἀνεξάρτητοι ἀπὸ τῶν δυναστειῶν τῶν ἐν Θεσσαλίᾳ δυναστῶν καὶ ἀπετέλουν ἴδιον κοινόν το Κοινόν Μαγνήτων. Κατά τον Δ΄ αἰῶνα π. Χ. ἦσαν ὑπήκοοι ἤ περίοικοι τοῦ κοινοῦ τῶν Θεσσαλῶν, ὡς οἱ Περραβοί, οἱ Ἀχαοί  Φθιῶται και οἱ Δόλοπες, ἁπλῶς δηλ. ὑποτεταγμένοι εἰς τους Θεσσαλούς, παρέχοντες μόνον ἐν καιρῷ πολέμου αὐτοῖς τους ἀναγκαίους ἄνδρας ἤ ἐν εἰρήνῃ τον νενομισμένον φόρον εἰς χρήματα1.
Μετ ά δε τον θάνατον τοῦ Ἀλεξάνδρου, τυράννου τῶν Φερῶν, ἐν ἔτει 359 π. Χ., ὑπετάγησαν μετά τῆς λοιπῆς Θεσσαλίας εἰς το μακεδονικόν σκῆπτρον. Ὅ,τι δε μαρτυρεῖ προ πάντων την ἀσθένειαν τῆς θεσσαλικῆς κυριαρχίας ἐπ’ αὐτῶν εἶναι, ὅτι οἱ Μάγνητες, ὡς καὶ οἱ Ἀχαιοί και Δόλοπες και  Περραιβοί, παρεκάθηντο ἐν ἴσῃ μοίρᾳ μετά τῶν Θεσσαλῶν ἐν τῷ μεγάλῳ τῶν Ἑλλήνων Άμφικτυονικῷ συνεδρίῳ.
Ἡ Δημητριάς, οἰκισθεῖσα ὑπό Δημητρίου τοῦ Πολιορκητοῦ2 και θεωρουμένη μετά τῆς Χαλκίδος καὶ Κορίνθου ὡς μία τῶν τριῶν πεδῶν τῆς Ἑλλάδος («πέδαι Ἑλλάδος»3), ἐάλω ὑπό Φιλίππου τοῦ Ε΄ μέχρι τοῦ 196 π.Χ. 4
Τότε οἱ Μάγνητες εἶχον ἀπελευθερωθῇ τοῦ μακεδονικοῦ ζυγοῦ και ἐπισήμως ἀναγνωρισθῇ ὑπό τοῦ Φλαμινίνου αὐτόνομοι και ἐλεύθεροι, ὡς και οἱ Περραβοὶ και οἱ Δόλοπες.5

           Οἱ Ρωμαῖοι ἐγκατέστησαν ἐπί  τινα χρόνον φρουράν ἐν Δημητριάδι. Μετά δε τήν ἅλωσιν τῆς Κορίνθου (146 π.Χ.) το Μαγνητικόν Συνέδριον, ὡς και τα λοιπά κατά  τόπους συνέδρια τῶν Ἑλλήνων, κατελύθησαν ἀνεξαιρέτως πάντα ὑπό τῶν Ρωμαίων.6
Ἀλλ’ «Ἔτεσι δ’ οὐ πολλοῖς ὕστερον ἐτράποντο ἐς Ἔλεον Ρωμαῖοι τῆς Ἑλλάδος καὶ συνέδριά τε κατὰ ἔθνος ἀποδιδόασιν ἑκάστοις τα ἀρχαῖα και γῆν ἐν τῆ ὑπερορίᾳ κτᾶσθαι» (Παυσανίας, Ζ΄, 16, 7)7. Μετά δε την ἐν Φαρσάλῳ μάχην και την διανομήν τῶν Ἐπαρχιῶν συνεχωνεύθησαν εἰς το ρωμαϊκόν κράτος.
Αἱ μαγνητικαὶ ἐπιγραφαὶ περιέχουσιν ἰδίως ψηφίσματα τιμητικά διαφόρων στρατηγῶν και ἄλλων δημοσίων ὑπαλλήλων ἤ ἀποφάσεις τοῦ Κοινοῦ.
Τούτων τρία ψηφίσματά εἰσι τα μᾶλλον ἐνδιαφέροντα.

                Δύο ἀνευρέθησαν ἐν τῇ θέσει Μπούφᾳ, ἔνθα ψηφίζεται, ὅπως προνοήσωσιν οἱ ἄρχοντες ὑπέρ ὡρισμένων διατάξεων, ἀναφερομένων εἰς την λατρείαν τοῦ Κοροπαίου Ἀπόλλωνος και λάβωσι πρόνοιάν τινα προς συντήρησιν τῶν ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ θεοῦ τούτου πεφυτευμένων δένδρων διά την εὐκοσμίαν αὐτοῦ. Ἕτερον ψήφισμα ἀνευρέθη ἐν τῷ κατεδαφισθέντι φρουρίῳ τοῦ Βόλου, δι’ οὗ ψηφίζονται τιμαί ὑπό τῶν Μαγνήτων εἰς τον γραμματέα τῶν συνέδρων Ἑρμογένην Ἀδύμου, Δημητριῇ΄ και τρίτον ἀνευρέθη ἐν Μακρυνίτσῃ, δι’ οὗ ψηφίζονται ὑπό τῶν ὑποστόλων τοῦ Σεραπιείου ἐν Δημητριάδι τιμαί εἰς τον ἱερέα αὐτοῦ Κρίτωνα Κρίτωνος, δι’ ἣν δωρεάν ἐκ χιλίων δραχμῶν ἔδωκε προς περικόσμησιν τοῦ ἱεροῦ.
Ἐξ αὐτῶν καί τινων ἄλλων ἐπιγραφῶν μανθάνομεν ὅτι ὁ ἀνώτατος στρατηγός τοῦ Συνεδρίου ἐλέγετο Στρατηγός Μαγνήτων (Mittheilungen des Inst. Archäol. deutsch. in Athen, t. VII, 71,στίχ. 4) ὁ κοινός στρατηγός και ὁ στρατηγός. Ὁ Λίβιος ( 35, 31) λέγει princers Magnetum καὶ Magnetarchem, τίτλον οὐδαμοῦ ἀναφερόμενον ἐν ταῖς ἐπιγραφαῖς.
Ὁ ἀνώτατος ἄρχων ἦν ὁ κοινός στρατηγός, ὃς προΐστατο τῆς συναρχίας (ὁ κοινός στρατηγός και ἡ συναρχία), Οἰ δὲ λοιποί ἄρχοντες καλοῦνται ἁπλῶς στρατηγοί. Ἦσαν δε κυρίως δέκα ἡ δε ἀρχή αὐτῶν ἦν ἐνιαυσία (τους δέκα στρατηγούς κατ’ ἐνιαυτόν αἱρουμένους)8, ἀλλ’ ὁ ἀριθμός αὐτῶν ποικίλλει ἐν ταῖς ἐπιγραφαῖς. Φαίνεται δε ὅτι δεν ἦτο ἀπόλυτος ἀνάγκη ὅπως συγκαλῶνται ἅπαντες διά να ἀποφασίσωσί ἀπό κοινοῦ΄  ἤρκει προς τοῦτο ἡ πλειοψηφία.9
Μετά τους στρατηγούς ἀναφέρονται ὁ ἵππαρχος και ὁ ναύαρχος. Ὁ ἵππαρχος ἦν ὁ δεύτερος μετά τον στρατηγόν ἄρχων. Οὗτος πιθανῶς ἐβοήθει ἐν πολεμικαῖς ἐπιχειρήσεσι τον στρατηγόν΄ πολλάκις δε και ἀνεπλήρου αὐτόν ἀπουσιάζοντα. Ὁ δε ναύαρχος ἀναφέρεται μετά τον ἵππαρχον.10  Ἡ θέσις ἐν ᾗ ἔκειτο ἣ τε ἰωλκός καὶ ἡ Δημητριάς, ἐν τῷ μυχῷ τοῦ Παγασητικοῦ Κόλπου, ἀρκεῖ νὰ ἐξηγήσῃ ὅτι οἱ Μάγνητες εἶχον πάντοτε να διαθέσωσιν ἀμυνόμενοι ἀξιόμαχον ναυτικήν δύναμιν.
Οἱ πολιτικοί ἄρχοντες, μνηνονευόμενοι μετά τους στρατηγούς, ἦσαν οἱ νομοφύλακες (οἱ στρατηγοί και οἱ νομοφύλακες)11. Οὗτοι, ὡς τὸ ὄνομα αὐτῶν δηλοῖ, εἶχον την δικαστικήν ἐξουσίαν και την ἀστυνομίαν. Ὁ δε ἀριθμός αὐτῶν δεν εἶναι εἰσέτι ὡρισμένος.
Οἱ ἐξετασταί, μετά τους νομοφύλακας ἀναφερόμενοι, δεν ἦσαν ἤ οἱ παρ’ ἡμῖν ἀνακριταί.
Διαχειριστής τῶν κοινῶν προσόδων ἦν ὁ ταμίας τοῦ Συνεδρίου. Οἱ δε λοιποί ταμίαι πιθανῶς ἦσαν οἱ εἰδικοί, οὕτως εἰπεῖν, ταμίαι τῶν πόλεων, οἵτινες ἐντέλλονται ὅπως δώσωσι την ἀπαιτουμένην δαπάνην διὰ την χάραξιν τῶν ψηφισμάτων ἐν στήλαις λιθίναις («τὸ δ’ εἰς τοῦτο ἀνήλωμα δοῦναι τους ταμίας»)12.
Ἡ νομοθετικὴ ἐξουσία ἐξησκεῖτο ὑπό  τῶν συνέδρων. Τὸ δε Κοινόν Συνέδριον εἶχεν ἕνα γραμματέα (ὁ γραμματεύς τοῦ συνεδρίου), ὅστις ἔγραφε τα ψηφίσματα και τας ἀποφάσεις τῶν συνέδρων και ἔπεμπε τἀντίγραφα τῶν ψηφισμάτων καὶ προς τας ἄλλας πόλεις τοῦ Κοινοῦ (πέμψαι δε το ἀντίγραφον και προς τας ἄλλας πόλεις). Αἱ δε ἀποφάσεις τῶν συνέδρων ὤφειλον να ἐπικυρῶνται ὑπό τοῦ Κοινοῦ Συνεδρίου και τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Δήμου, Magnetum concilium, κατὰ Λίβιον13. (Ἔδοξε τοῖς συνέδροις, – ἔδοξε τῇ ἐκκλησίᾳ).
Ἡ Δημητριάς ἦν ἕδρα τοῦ συνεδρίου. Ἐνταῦθα ἐν τῇ ἀγορᾷ ἦσαν ἐκτεθειμένα τα ψηφίσματα (ἐν τῇ ἀγορᾷ – ἐν τῇ ἱερᾷ ἀγορᾷ).
Αἱ λατρευόμεναι θεότητες ὑπὸ τῶν Μαγνήτων, ὧν αἱ ἐπιγραφαὶ μνείαν ποιοῦνται, ἦσαν:

     1) Ὁ Ζεύς Ἀκραῖος, οὗ τὸ ἱερόν ἔκειτο οὐ μακράν τοῦ ἄντρου τοῦ Χείρωνος, ἐπὶ τῆς ὑψηλοτέρας κορυφῆς τοῦ Πηλίου (Δικαίαρχος ἀναγρ. Πηλίου, Β΄, 8.), πιθανῶς ἔνθα τανῦν κεῖται ὁ ναός τοῦ προφήτου Ἠλιοῦ, 2) Ἀπόλλων Κοροπαῖος, ἐν τῇ Κορόπῃ, κειμένῃ ἐπί τινος λόφου ἐν τῇ νῦν θέσει Παλαιοεκκλησιᾷ τῆς Μπούφας, ἔνθα ἀνευρέθησαν δύο σπουδαιόταται ἐπιγραφαί. Ἐπί  τοῦ λόφου τούτου ὁ κ. Γεωργιάδης τοποθετεῖ την Μεθώνην. Ὁ δὲ Σκύλαξ οὐδόλως ἀναφέρεται εἰς την Κορόπην. Ὁ Ἀπόλλων Κοροπαῖος μνημονεύεται καὶ ὑπὸ Στεφάνου τοῦ Βυζαντίου (λ. Κορόπη), ἀναφέροντος τοὺς ἑξῆς στίχους τοῦ Νικάνδρου.

          Καὶ μυρίκης λάζοιο πανακαρπέα θάμνον
μάντιν ἐν αἰζηοῖσι γεράσμιον΄ ᾗ ἐν Ἀπόλλων
μαντοσύνας Κοροπαῖος ἐθήκατο θέμ’ ἀνδρῶν.14

            Ἐνταῦθα κατά  τε την ἐπιγραφήν και τους ἀνωτέρω στίχους τοῦ Νικάνδρου ἔκειτο και  Μαντεῖον τοῦ Κοροπαίου Ἀπόλλωνος, κατέχον πιθανῶς τον περί την νῦν Παλαιοεκκλησιάν χῶρον΄ 3) ἡ Ἄρτεμις Ἰωλκία καὶ 4) ὁ Σέραπις, ἡ μεν ἐν Ἰωλκῷ, ὁ δ’ ἐν Δημητριάδι.
Τα νομίσματα τῶν Μαγνήτων ἔφερον ἐπί μεν τῆς μιᾶς προσόψεως κεφαλήν Διός τοῦ Ἀκραίου, ἐπἰ  δε τῆς ἑτέρας πλοῖον (Ἀργώ), ἐφ’ οὗ φαίνεται καθημένη ἡ Ἄρτεμις Ἰωλκία.15
Ἡ λατρεία τοῦ Διός τοῦ Ἀκραίου ἦν ἡ ἐπισημοτέρα.16  Ὁ ἱερεύς τοῦ Διός τοῦ Ἀκραίου ἦν εἷς ἐκ τῶν ἀνωτάτων ἀρχόντων τοῦ συνεδρίου και ἐξήσκει εἶδός τι ἀρχιερατικῆς ἐξουσίας ἐπί τῶν μαγνητικῶν πολιχνῶν. Συχνάκις μνημονεύεται ἐν ταῖς ἐπιγραφαῖς ἀναφερόμενος ἐκ παραλλήλου μετά τον στρατηγόν και ἐνίοτε ὡς ἐπώνυμος ἄρχων, παραλειπομένου τοῦ στρατηγοῦ ἐπί τῶν κυρίως καθαρῶς θρησκευτικῶν ὑποθέσεων.
ΣΗΜ. Ἐπὶ τῆς μιᾶς τῶν ἐν Μπούφᾳ ἀνευρεθεισῶν ἐπιγραφῶν ἀναφέρεται ὁ παθητικός μέλλων τοῦ λογεύομαι (λογευθησομένων) και  ὁ ἐνεστώς τοῦ διασαφοῦμαι (ἐν τῷ διασαφουμένῳ τόπῳ). Ὡσαύτως και ἔν τινι ἐπιγραφῆ τοῦ Τυρνάβου (Φαλλάνων) ἐν θεσσαλικῷ ἰδιώματι, δημοσιευθείσῃ ὑπὀ τοῦ κ. G. Lolling ἐν τῷ Mittheilungeb (d. Inst. Archäol. Deutsch. in Athen. τ. VIII, 101 -132) ἐν στίχῳ 34: «και  ἁ διεσαφεινένα χούρα»΄ και ἐν στίχῳ 38, «ἐν τοῦ ψαφίσματι διεσαφειμένα χούρα» και ἐν στίχῳ 47 «ὑπαρχέτου μὰ τὸ ὅμοιον καὶ τοῖς ἔμπροσθεν ἐνοικοδομεικόντεσσι τοῦ πολιτᾶν ἐποίκιον ἐν τᾷ διασαφειμένᾳ χούρᾳ» κ.τ.λ. Ἔν τισι δὲ τῆς Μακρυνίτσης ψηφίσματι,17 ἀναγινώσκεται ἡ λέξις ὑπόστολοι καθ’ ὅλας τας πτώσεις τοῦ πληθυντικοῦ. Ταῦτα πάντα ἀθησαύριστά εἰσιν ἐν τοῖς Ἑλληνικοῖς λεξικοῖς.
Ἐν Δράμᾳ μηνί Μαΐῳ 1892
Νικόλαος Ι. Γιαννόπουλος