Μία ἄλλη ἐπισκόπηση

τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ  κινήματος τοῦ ἔτους 1878

                   Θὰ παρεμβάλουμε στὴ θέση αὐτή, θεωρῶντας το χρήσιμο συμπλήρωμα, ἕνα μικρὸ ἀπόσπασμα σχετικὸ μὲ  τὸ παρὸν κεφάλαιο, ἀπὸ τὰ  «Φθιωτικὰ» τοῦ Νικολάου Γιαννοπούλου, τὰ ὁποῖα ἐκδὀθηκαν τὸ ἔτος 1891, λίγα μόλις χρόνια   μετὰ τὴν πραγματοποίηση τῶν ἀναφερομένων γεγονότων καὶ, ὡς ἐκ τούτου, βεβαιωμένα καὶ ἀπὸ ἀφηγήσεις αὐτοπτῶν μαρτύρων:

                «Καὶ ταῦτα μὲν κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους. Κατὰ δὲ τὴν ὑποταγὴν τῆς Θεσσαλίας εἰς τοὺς Τούρκους τῷ 1414 ὑπετάχθη καὶ ἡ χώρα αὕτη. Καὶ οἱ μὲν Ἕλληνες, καθάπερ καὶ οἱ τῆς λοιπῆς Θεσσαλίας, ἀπεχώρησαν εἰς τὰ ὄρη, προτιμήσαντες  τὴν τραχύτητα τοῦ τόπου τῆς τουρκικῆς τυραννίας, οἱ δὲ Τοῦρκοι κατέλαβον τὴν εὔφορον πλὴν ἔρημον ἤδη χώραν καὶ πρὸς συνοικισμὸν ταύτης προσεκάλεσαν ἐκ τοῦ Ἰκονίου τῆς Ἀσίας, ὡς ἀνωτέρω εἶπον, τουρκικὸν γεωργικὸν πληθυσμόν, εἰς ὅν διένειμαν τὴν ἔρημον χώραν.

                     Τότε ἀπετελέσθησαν τὰ πλεῖστα τουρκικὰ χωρία, ὧν πλεῖστα ἔτσι καὶ νῦν σώζονται ἠρειπιωμένα καὶ κατοίκων ἔρημα.

                    Ὁ συρρεύσας κατ’ ἀρχὰς τουρκικὸς πληθυσμὸς ἦν μέγας, ὡς τοῦτο ἐξάγεται ἔκ τε τῆς ἐκτάσεως τῶν ἐρειπίων τῶν ἐγκαταλελειμμένων ἤδη χωρίων, καὶ τῆς πληθύος τῶν τουρκικῶν τεμενῶν καὶ νεκροταφείων. Ἀλλά, καίτοι ὁ τουρκικὸς πληθυσμὸς ὁσημέραι ηὔξανε καὶ ἐξηπλοῦτο ἀνὰ τὴν ἔρημον χώραν, δὲν ἐβράδυνεν ὅμως νὰ περισταλῇ καταστρεφόμενος ὑπὸ πανωλεθρίας πανώλους καὶ ἀγεληδὸν νὰ θάπτηται ὑπὸ τὴν κατακτηθεῖσαν γῆν! Τότε οἱ Ἕλληνες ἐνθαρρυνθέντες ἤρξαντο να συρρέουσι πανταχόθεν καὶ νὰ συνοικίζωνται εἰς τὰ πρὶν ὀθωμανικὰ χωρία ὡς δουλοπάροικοι.

                    Άλλά, καίτοι μετὰ τῶν Τούρκων βιοῦντες οἱ πεδινοὶ κάτοικοι, οὐδεμίαν ὅμως ἐπιμιξίαν ἔσχον, ἀλλὰ διετέλουν μέχρι τέλους τὰ δύο στοιχεῖα κεχωρισμένα, καθάπερ τὸ ὕδωρ καὶ τὸ ἔλαιον· καὶ οὕτω μετὰ τοσαύτας ἐπιδρομὰς τοσούτων καὶ τηλικοὐτων ξένων στοιχείων διατηροῦσιν οἰ κάτοικοι ἔτι καὶ νῦν τὴν γλῶσσαν καὶ τὸν ἐθνισμὸν αὑτῶν καὶ πολλὰ χαρακτηριστικὰ καὶ ἤθη καὶ ἔθιμα τῶν προγόνων των διασώζουσιν.

                    Οἱ δὲ ὀρεινοὶ κάτοικοι, ζῶντες εἰς τὰ ὑψηλά ὄρη τῆς Ὄθρυος, τὰ προπύργια ταῦτα τῶν φιλελευθέρων ἀνδρῶν, μακρὰν τῆς τουρκικῆς τυραννίας, καὶ ἀναπνέοντες τὴν γλυκεῖαν αὖραν τῆς ἐλευθερίας, διετήρησαν ἀλώβητον τὸν ἐθνισμὸν καὶ τὴν γλῶσσαν των· ἐκεῖ ὅπου ἤνθουν τὸ πάλαι αἱ ἀρχαῖαι φθιωτικαὶ πολίχναι καὶ ἐβασίλευε κατὰ τοὺς ἡρωϊκοὺς χρόνους τῶν χαλκοχιτώνων Ἀχαιῶν ὁ πτολίεθρος καὶ θεοῖς ἐπιείκελος Ἀχιλλεύς, ἐντὸς τῶν δρυμώνων καὶ χαραδρῶν τῆς Ὄθρυος, ὅπου δὲν ἠδύνατο ὁ βέβηλος ποῦς τοῦ τυράννου νὰ πατήσῃ, ἤκμαζον ὡραῖα καὶ ἀνθηρὰ χωρία, οἱ Κωφοί, οἱ Κοκκωτοί, ὁ Πλάτανος, ἡ Βρύναινα, ἡ Γοῦρα, ἡ γηραιὰ καὶ σεβασμία Μονὴ τῆς Ξενιᾶς, τὸ ἄσυλον τοῦτο τῶν γραμμάτων καὶ τῆς θρησκείας, καὶ ἄλλα τινὰ ἐξασκήσαντα κατὰ τοὺς χρόνους τῆς δουλείας πίεσίν τινα καὶ ἐπιρροὴν ἐπὶ τῶν πεδινῶν χωρίων.

                       Ἐν Κωφοῖς ἦτο ἡ ἄμμεσος συνεννόησις τῶν Ἑλλήνων πρὸς τὰς ἐγχωρίους τουρκικὰς ἀρχάς· ἐκεῖ ἥδρευεν ὁ Βοεβόδας, ἤτοι ὁ ἀνώτερος διοικητὴς τῆς χώρας, εἰς ὅν ὑπήγοντο οὐ μόνον τὰ ἐπὶ τῆς Ὄθρυος χωρία, ἀλλὰ καὶ τὰ πεδινὰ καὶ ὁ Πλάτανος, ἡ Σούρπη, τὸ Σέσκλον καὶ ὁ Ἅγιος Λαυρέντιος τοῦ Βόλου, καλούμενα τότε Κοκόσια· ἐκεῖ ἐκρεμῶντο ἐπὶ τῶν σωζομένων ἔτι πλατάνων οἱ μάρτυρες τῆς ἐλευθερίας ὐπὸ τοῦ τούρκου διοικητοῦ! ἐκεῖ ἥδρευεν καὶ ὁ πνευματικὸς ἀρχηγὸς τῆς χώρας· πέραν δὲ τοῦ χωρίου τούτου δὲν ἠδύνατο ὁ βάρβαρος κατακτητὴς νὰ προχωρήσῃ· αἱ τραχεῖαι καὶ ἀνωφερεῖς καὶ ἀπότομοι χαράδραι καὶ φάραγγες τοῦ ὄρους δὲν τῷ ἐπέτρεπον τοῦτο.

                    Ἡ Γοῦρα ἦτο τὸ κέντρον τῶν κλεφτῶν· καὶ πρὸ τοῦ ἀγῶνος καὶ μετ’ αὐτόν. Ἀκμάζον δὲ τὸ χωρίον ἀπὸ τῶν βυζαντινῶν ἤδη χρόνων, ὑπερεῖχε πάντων τῶν ἄλλων χωρίων οὐ μόνον κατὰ τὸν πληθυσμόν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν βιομηχανίαν· ἐνταῦθα κατεσκευάζοντο αἱ ὀνομασταὶ καθ’ ἅπασαν τὴν ἑλληνικὴν χερσόνησον ὑάμπολαι καὶ ἄλλα τινὰ εἴδη μαλλίνων καλυμμάτων· ἤκμαζε σὲ ἡ Γούρα οὐ μόνον κατὰ τὴν κατασκευὴν τοιούτων καλυμμάτων, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν βυρσοδεψίαν καὶ τὰ λαμπρὰ σχολεῖα της.

                     Ἐνταῦθα ἐδιδαξεν ἐπί τινα χρόνον ὁ ἀοίδιμος Στέφανος ὁ Κομμητᾶς, ἐκ Κωφῶν, ἀκμάσας περὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ παρόντος αἰῶνος.Ἦσαν δὲ ὀνομαστὰ τότε τὰ σχολεῖα τῶν Κωφῶν, τῆς Γούρας καὶ τῆς Ξενιᾶς, καὶ ἐν αὐτοῖς ἐφοίτων οὐ μόνον ἐκ τῶν πεδινῶν χωρίων νέοι διψῶντες ἑλληνικῆς παιδείας καὶ μαθήσεως, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν ἀπωτέρων μερῶν τῆς Θεσσαλίας.

                   Ἐν δὲ τῇ μονῇ τῆς Ξενιᾶς, ἀκμαζούσῃ τότε οὐ μόνον διὰ τὸν πλοῦτον της, ἀλλὰ καὶ διὰ τοὺς ἐν αὐτῇ πεπαιδευμένους μοναχοὺς καὶ τὴν πλουσίαν βιβλιοθήκην της, ἐφοίτων οἰ Ἑλληνόπαιδες διδασκόμενοι τὰ ἐγκύκλια γράμματα. Οἱ δὲ κλέφται εἰς οὐδὲν ἕτερον θεσσαλικὸν ὄρος ἦσαν ἀσφαλέστεροι, ἤ εἰς τὰ Γουριώτικα βουνά· τὰ Ἁρματωλίκια τῆς Γούρας ἡμιλλῶντο πρὸς τὰ τῶν ἄλλων θεσσαλικῶν ὀρέων διά τε τὸ φύσει ἀσφαλὲς καὶ ἀπότομον τοῦ ὄρους καὶ διά τὴν κεντρικήν, οὕτως εἰπεῖν, θέσιν αὐτοῦ προς τε τὴν Θεσσαλίαν καὶ τὴν λοιπὴν Ἑλλάδα· ἔτι καὶ διὰ τὴν πρόθυμον συνδρομὴν καὶ ὑποστήριξιν, ἥν εὕρισκον ἐνταῦθα ἐκ μέρους τῶν κατοίκων οἱ κλέφται.

                      Ἀλλά, φεῦ! ἀρξαμένου τοῦ ἀγῶνος, κατεστράφησαν τὰ πρὶν ἀνθοῦντα καὶ ἀκμάζοντα τῆς Ὄθρυος χωρία· εἰς τὴν πρώτην καταστροφὴν προσετέθη  καὶ ἑτέρα διὰ τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1854· καὶ τρίτη, ἡ τοῦ 1878, καθ’ ἅς ἐντελῶς παρήκμασαν καὶ κατεστράφησαν· καθότι τὸ θέατρον ὅλων τῶν ἐπαναστάσεων τούτων, ἀπὸ τοῦ ἀγῶνος καὶ ἐντεῦθεν, ὑπῆρξεν, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, ἡ ἐπαρχία Ἀλμυροῦ.

                    Αὕτη, κειμένη ἐν τῇ μεθορίῳ γραμμῇ, δὲν ἠδύνατο νὰ μένῃ ἀμέτοχος καὶ ἀπαθὴς θεατὴς τῶν ἑλληνικῶν ἀγώνων. Οἱ κάτοικοι, θερμαινόμενοι ὑπὸ τοῦ ἱεροῦ πρὸς τὴν ἐλευθερίαν πυρὸς καὶ ὑποκινούμενοι ὑπὸ τῶν ἀδιαλείπτων σχεδὸν ὀρεσιβίων λῃστῶν, ὧν ἡ φωλεὰ ἀπὸ τῆς ἀνεξαρτησίας ἤδη τῆς Ἑλλάδος καὶ ἐντεῦθεν ἦτο κυρίως ἡ Ὄθρυς, διεδραμάτισαν σπουδαῖον μέρος κατὰ τὰς τελευταίας θεσσαλικὰς ἐξεγέρσεις.

                  Αἱ ἐπαναστάσεις τοῦ Παπακώστα καὶ τοῦ Κυριάκου, ἡ πυρπόλησις τοῦ Πλατάνου καὶ τῆς Ξενιᾶς κατὰ τὰς τρεῖς τελευταίας ἐπαναστάσεις, καὶ τ’ ἀνδραγαθήματα του Ζήκου κατὰ τὴν φοβερὰν ἐκείνην ἀλληλοκτονίαν τῆς 20 Ἰανουαρίου τοῦ 1878 ἐν τῇ Μονῇ τῆς Ξενιᾶς, κατέδειξαν, ὅτι οἱ κάτοικοι καὶ τὴν ζωὴν καὶ τὴν περιουσίαν αὑτῶν προσφέρουσιν ὁλοκαύτωμα εἰς τὸν βωμὸν τῆς ἐλευθερίας.

                    Περὶ τῆς τελευταίας ταύτης θεσσαλικῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1878 ἐκτενέστερον ἔγραψεν ὁ κ. Μ. Σεϋζάνης ἐν τῷ ἔργῳ αὑτοῦ «Ἡ πολιτικὴ τῆς Ἑλλάδος καὶ ἡ ἐπανάστασις τοῦ 1878». Ἐξ αὐτοῦ δὲ κᾀγὼ θὰ σταχυολογήσω ὅ,τι ἀναφέρεται εἰς τὴν σύγχρονον ἱστορίαν τῆς χώρας.

                     Τῆ 16 Ἰανουαρίου τοῦ 1878 τὰ ἐπαναστατικὰ σώματα ὑπὸ τὸν Ἰωάννην Βελλέντζαν, συγκεντρωθέντα ἐν τῷ χωρίῳ Βρύναινα, ἔνθα εἶχε μεταβῇ καὶ ὁ ἐκ τῶν προκρίτων τοῦ Ἀλμυροῦ Δημ. Οἰκονομίδης, πρὸ πολλοῦ ἤδη μερμηρίζων κατὰ φρένα τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς δούλης πατρίδος, καὶ δοξολογίας τελεσθείσης ὑπὸ τοῦ ἱερομονάχου κ. Ἀγαθαγγέλου Τσιακμακοπούλου, ἀνεπετάθη ἡ σημαία τῆς ἐπαναστάσεως. Καὶ κατ’ ἀρχὰς μὲν ἀπεφασίσθη ἡ ἐξ ἐφόδου κατάληψις τῆς Μονῆς Ξενιᾶς, ἐν ᾗ ἦσαν ὠχυρωμένοι 50 Ὀθωμανοὶ, ἤ, ἐν ἀνάγκῃ, ἡ καταστροφὴ αὐτῆς· μὴ γενομένης δὲ δεκτῆς τῆς προτάσεως ταύτης, τὴν ἐπιοῦσαν κατέλαβον τὰς πέριξ ὀχυρὰς θέσεις.

                    Περὶ δὲ τὴν 11 ὥραν π. μ. 600 περίπου Γκέκηδες ἐξ Ἀλμυροῦ ὥρμησαν κατὰ τῶν ἐν Ἁγίᾳ Παρασκευῇ ὀχυρωθέντων, καὶ μικροῦ δεῖν, αἱχμαλωτιζομένων, ὅτε ἔσπευσεν ὁ ἀνδρεῖος Ζῆκος πρὸς βοήθειαν καὶ μετ’ ὀλίγον ὥρμησε ξιφήρης κατά τοῦ ἐχθροῦ. Τοῦτον ἐμιμήθησαν καὶ οἱ λοιποί, καὶ οὕτως ὁ ἐχθρὸς ἐτράπη εἰς ἄτακτον φυγήν. Περὶ δὲ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου τὸ πῦρ ἔπαυσεν, ὁ δὲ ἐχθρὸς κακῶς ἔχων ἐπανέκαμψεν εἰς τὴν Μονήν, ἐν ᾗ ὠχυρώθη.

                        Τοσαύτη δ’ ἦν ἡ μανία τῶν Τούρκων διὰ τὴν ἀποτυχίαν ταύτην, ὥστε ὁ υἱὸς τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν Γκέκηδων ἔσυρε τὸ ξίφος ἵνα φονεύσῃ τὸν ἡγούμενον τῆς μονῆς, ἀλλ’  ἀπεκρούσθη ὑπὸ τοῦ ταγματάρχου Ἀλμυροῦ Μουσταφᾶ Μπίμπας. Κατὰ τὴν μάχην ταύτην ἐφονεύθησαν ἐκ μὲν τῶν Ἑλλήνων 4, ἐκ δὲ τῶν Τούρκων περὶ τοὺς 100, ἐν οἷς διάφοροι βαθμοφόροι.

                    Καὶ τοιαύτη μὲν ἡ πρώτη μάχη. Περὶ δὲ τὸ λυκαυγὲς τῆς 20 Ἰανουαρίου, ἐνῷ οἱ ἐπαναστάται κατεγίνοντο εἰς τὰ τῆς τροφῆς, οἱ Τοῦρκοι ἐπωφεληθέντες τῆς ὁμίχλης εἶχον καταλάβει μεθ’ ἐνὸς ὀρεινοῦ τηλεβόλου τὰς ἐπικαιροτέρας θέσεις τοῦ πρὸς Α. τοῦ Πλατάνου λόφου Ἁγίου Ἠλία, πλὴν τῆς κορυφῆς, ἐν ᾗ ἔμεινεν ἐπαναστατικὴ φρουρά.

                     Αἴφνης ἠκούσθησαν πυροβολισμοὶ καὶ οἱ ἡμέτεροι ἐφώρμησαν κατὰ τῶν ἐχθρῶν, ἐν οἷς οὐκ ὀλίγον φόβον καὶ σύγχυσιν ἐνέσπειραν. Τῆς μάχης ἐξακολουθούσης πεισματώδους ἑκατέθωθεν, χωρικοί τινες, τραπέντες ἐκ φόβου μᾶλλον πρὸς τὴν θέσιν Γελαδόγραικα, λεληθότως  πως κατέλαβον τὰ νῶτα τοῦ ἐχθροῦ, καθ’ οὗ ἤρξαντο  πυροβολοῦντες· ἐκεῖνοι δὲ νομίσαντες, ὅτι ἡ πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο ὑποχώρησις ἦν ἐπίνδυνος, ἔσπευσαν ὅπως ὀχυρωθῶσιν ἐν τῇ Μονῇ, καὶ ἐν τῇ φυγῇ των συνέλαβον δύο τῶν ἐπαναστατῶν, οὕς πάραυτα κατέσφαξαν.

                 Τοῦτο ἰδὀντες οἱ πλησιέστεροι τῶν ἐπαναστατῶν ἀφῆκαν φωνὴν ἐκδικήσεως, μεταδοθεῖσαν ἐν ἀκαρεὶ εἰς ἅπαντα τὰ ἐπαναστατικὰ σώματα, φοβερὰ δ’ ἠκούσθη κραυγή, οἱ πυροβολισμοὶ ἐμετριάσθησαν, πολλοὶ δὲ τῶν ἐπαναστατῶν ἐφώρμησαν ξιφήρεις κατὰ τῶν ἐχθρῶν.

                 Τὴν στιγμὴν ἐκείνη ἐφάνη σπεύδουσα νέα ἐπικουρία τοῖς ἐπαναστάταις, ὁ δὲ Μουσταφᾶ – Μπίμπας, βλέπων ἑαυτὸν πάντοθεν στενῶς πολιορκούμενον, διατάσσει ὐποχώρησιν, ἥτις τρέπεται εἰς ἄτακτον φυγὴν, καὶ ἐπηκολύθησεν ἀνηλεὴς σφαγή.

                   «Οὐδεὶς τραυματίας κατὰ τὴν στιγμὴν ἐκείνην», λέγει ὁ κ. Σεϋζάνης, «εὗρεν ἔλεος! οὐδεὶς ἐφάνη καμπτόμενος! οὐδεὶς τέλος τῶν ἐχθρῶν διετήρησεν ὀλίγον θάρρος! ἀλλὰ πάντες ῥίπτοντες καὶ ὅπλον καὶ ξίφος καὶ πᾶν ὅπερ μεθ’ ἑαυτῶν ἔφερον, ἔσπευδον ὅπως σωθῶσιν ἐν τῇ Μονῇ».

                     Ὁ Γάλλος ἐθελοντὴς Βίκτωρ Cyrill χαρακτηρίζει ὡς ἑξῆς τὴν μάχην ταύτην «Τὸ ὡραῖον αὐτὸ θέαμα διήρκεσε πλέον τῆς ὥρας· δὲν ἤκουέ τις πλέον πυροβολισμούς, ἀλλὰ κτύπους ξιφῶν καὶ γοερὰς κραυγὰς σφαζομένων Γκέκηδων! Ἐνόμιζέ τις, ὅτι οὐχὶ μάχη, ἀλλὰ σύγκρουσις βλάχων γίγνεται· διότι πολλοὶ τῶν ἐχθρῶν ἐκυνηγήθησαν διὰ τῶν πετρῶν καὶ εἶτα κατεσφάγησαν διὰ τῆς ξιφολόγχης».

                       Πρὸς τὸ ἑσπέρας κατέπαυσεν ἡ μάχη· οἱ δὲ ἐχθροὶ ἀφέντες ἐπὶ τοῦ πεδίου τῆς μάχης 80 φονευμένους καὶ διπλασίους σχεδὸν τραυματίας, ὠχυρώθησαν ἐν τῇ Μονῇ μέχρι τοῦ μεσονυκτίου, ὅτι, πιπτούσης ῥαγδαίας βροχῆς, ἐπεχείρησαν ἔξοδον εἰς Ἀλμυρόν.

                    Τοιαύτη ἐν βραχεῖ ὑπῆρξεν ἡ εὔνους τοῖς ἑλληνικοῖς ὅπλοις μάχη, καθ’ ἥν ἐστέφθησαν τὸ δεύτερον ἤδη ἐν τῇ μονῇ τῆς Ξενιᾶς τὰ ἑλληνικὰ ὅπλα δι’ ἀμαράντων δόξης καὶ νίκης, καὶ ἡ ἱστορία τῆς νέας Ἑλλάδος συνεχίσθη μὲ τὴν ἱστορίαν τῶν Μαραθωνομάχων καὶ Σαλαμινομάχων.

                     Τὴν δὲ 2 Φεβρουαρίου 1878 οἱ ἐν Κελλερίοις διαμένοντες ὑπὸ τοὺς δύο Βελλέντζας 600 περίπου ἐπαναστάται κατέλαβον τὴν κωμόπολιν Πλάτανον, τὴν δ’ ἐπιοῦσαν περὶ τὸ λυκαυγές, καταλαβόντες τὰς πλησιεστέρας ἐπικαίρους θέσεις, ἤτοι τὸν ὑπερκείμενον τοῦ χωρίου λόφον, τὸ χωρίον Μπακλαλί, τοὺς ἀμπελῶνας τοῦ Πλατάνου καὶ τὸν πρὸς Α. τοῦ χωρίου βουνὸν Ἅγιον Ἠλίαν, ἤρξαντο τοῦ πυρός, τὴν ἔναρξιν τῆς μάχης σημανάντων ἅμα τῇ ἐπιτολῇ τοῦ ἡλίου τῶν τουρκικῶν τηλεβόλων ἠχησάντων τρίς· δύναμις δ’ ἐχθρικὴ συγκειμένη ἐκ 2000 τακτικοῦ στρατοῦ ἐξῆλθεν ἐξ Ἀλμυροῦ φαλλαγγηδὸν σπεύδουσα πρὸς ἐπικουρίαν τῶν ἐν Πλατάνῳ ὠχυρωμένων Τούρκων.

                    Συγχρόνως δὲ 200 περίπου Γκέκηδες προέβαινον κατὰ τῶν ἐν τῷ χωρίῳ Μπακλαλὶ ὀχυρωθέντων, οἵτινες, ἐγκαταλιπόντες τὰς θέσεις των, ἐπετέθησαν ὁρμητικῶς κατὰ τῶν Γκέκηδων, ἀλλ’ ἠναγκάσθησαν ἔπειτα νὰ ὑποχωρήσωσιν ἀποκρουσθέντες ὑπὸ ἰσχυρᾶς τουρκικῆς δυνάμεως, καὶ οὕτως οἱ Γκέκηδες ἐπωφεληθέντες τῆς στιγμῆς ταύτης προύχώρησαν ἀμαχητεὶ εἰς Πλάτανον.

                   Ὁ δ’ ἐν τῇ πεδιάδι τουρκικὸς στρατός, καταδιωκόμενος ὑπὸ τῶν λοιπῶν στρατιωτικῶν σωμάτων, ὠπισθοχώρει φεύγων ἐν μεγίστῃ ἀταξίᾳ εἰς Ἀλμυρόν. Ἐνθαρυνθέντες δὲ οἱ ἐπαναστάται κατεδίωκον αὐτοὺς ἀτάκτως καὶ ὁρμητικῶς μέχρι σχεδὸν τοῦ στρατῶνος, ὅτε νέον σῶμα ἐκ 300 περίπου Γκέκηδων ἐξελθὸν ἐκ τοῦ ΒΔ μέρους τῆς πόλεως, ἵνα καταλάβῃ τὰ νῶτα αὐτῶν, ἠνάγκασεν αὐτοὺς νὰ ὐποχωρήσωσιν.

                     Οἱ δὲ ἐν Πλατάνῳ Γκέκηδες, ἀποθηριωθέντες καὶ ἐπωφελούμενοι τῆς στιγμῆς ταύτης, ἤρξαντο θύοντες καὶ ἀπολλύοντες πᾶν τὸ προστυχόν, φονεύοντες δηλ. δῃοῦντες καὶ ἐμπρήθοντες! Πρὸς δὲ τὸ ἑσπέρας τῆς ἡμέρας ἐκείνης κατέπαυσεν ἡ μάχη, καθ’ ἥν τὰ μὲν ἑλληνικὰ ὅπλα ἐστέφθησαν δι’ ἀμαράντων στεφάνων λαμπρᾶς καὶ ἐνδόξου νίκης· ἐκ δὲ τῶν Τούρκων, ἀνάνδρως πεσόντων καὶ τραυματισθέντων πολλῶν, ὑπεχώρησαν οἱ λοιποὶ κακῶς ἔχοντες εἰς Ἀλμυρόν.

                       Καὶ μέχρι μὲν τῆς 8 Φεβρουαρίου οὐδεμία ἐχθροπραξία ἑκατέρωθεν ἔλαβε χώραν. Ἐνισχυθέντων δ’ ἀκολούθως ἀμφοτέρων τῶν μερῶν δι’ ἰσχυρῶν ἐπικουριῶν, τῶν μὲν Τούρκων διὰ Ζεϊμπέκων, ἀφιχθέντων ἐκ Βόλου, τῶν δ’ ἡμετέρων διὰ τοῦ ὑπὸ τὸν Μ. Νικολαΐδην σώματος τῶν φοιτητῶν, συνεκροτήθη μάχη κρατερά, ἀρξαμένη ἀπὸ τῆς 6 π. μ. τῆς 10 Φεβρουαρίου, ἡμέρας Παρασκευῆς, ἔν ᾗ οἱ Τοῦρκοι συνήθως συνάπτουσι τὰς μάχας.

                   Τρὶς ἤχησαν τὰ ἐν τῷ ὀθωμανικῷ στρατῶνι τοῦ Ἀλμυροῦ τηλεβόλα καὶ ἐξῆλθε μοῖρα στρατιωτικὴ ὑπὸ τὸν Ἀγκιὰν Βέην, συγκειμένη ἐκ 3 ταγμάτων πεζικοῦ καὶ 4000 ἐπικουρικοῦ στρατοῦ. Καὶ ὁ μὲν ἐπικουρικὸς στρατὸς ἐτάχθη πρὸς τὸ μέτωπον, 4 σὲ τάγματα ἐκ τῆς ἀριστερᾶς καὶ δύο ἴλαι ἱππικοῦ ἐκ τῆς δεξιᾶς πτέρυγος ὡρίσθησαν πρὸς ἔφοδον.

                   Κατὰ τῆς δυνάμεως ταύτης  οἱ ἡμέτεροι δὲν εἶχον ν’ ἀντιτάξωσι πλέον τῶν 800 ἀνδρῶν μετά τινων ἐγχωρίων· οὐχ ἧττον ἀπεφάσισαν νὰ ὑπερασπίσωσι τὸ χωρίον ἐρρωμένως, καταλαβόντες τὰς πέριξ ἐπικαίρους θέσεις, ἤτοι τὸν Ἅγιον Ἀντώνιον ὁ Α. Βελλέντζας μετὰ 160 ἀνδρῶν· τὸ χωρίον Μπακλαλὶ ὁ Γ. Νικολαΐδης μετὰ τοῦ Γάλλου Victor Cyrill καὶ 50 ἀνδρῶν· τὸν ὑπερκείμενον τοῦ χωρίου λόφου κατέλαβον 60 ἄνδρες ὑπὸ τὸν Α. Μήτσαν, τοὺς δυτικοὺς τοῦ χωρίου λόφους κατέλαβεν ὁ Ζῆκος μεθ’ 60 ἀνδρῶν, ὁ Θρασ. Βελλέντζας μεθ’ 65 ἀνδρῶν κατέλαβε τὴν Α. πλευρὰν τοῦ χωρίου· 50 δὲ Πλατανιῶται τὰ πρὸ τοῦ χωρίου ὀχυρώματα.

                      Οὕτω δὲ παρατεταγμένοι οἱ ἡμέτεροι ἐσχημάτιζον ἡμικύκλιον, οὗ τινος τὰ δύο ἄκρα ἀπετέλουν ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος καὶ οἱ παρὰ τὸ Μπακλαλὶ λόφοι, τὸ δὲ βάθος ἡ ὄπισθεν τοῦ Ἁγίου Ἀνωνίου ῥάχις καὶ τὰ ὑπὲρ αὐτὴν ὑψώματα.

                    Περὶ δὲ τὴν 9 τῆς πρωίας ὥραν ὁ ἐχθρὸς προχωρήσας βραδέως διῃρέθη εἰς τρία σώματα, ὧν τὸ μὲν ἕν διηυθύνθη κατὰ τῶν ἐπὶ τῶν λόφων τοῦ χωρίου Μπακλαλί, τὸ δὲ β΄ μετὰ τοῦ πυροβολικοῦ κατὰ τῶν ἐν Ἁγίῳ Ἀντωνίῳ, τὸ δὲ γ΄, διαιρεθὲν ἐπίσης εἰς δύο, διηυθύνετο κατὰ τῆς Α. Πλευρᾶς τοῦ χωρίου.

                     Ἡ μάχη ἤρξατο πεισματωδῶς ἀμφοτέρωθεν· τὰ δὲ τουρκικὰ τηλεβόλα ἀντήχουν ἰσχυρῶς ἐκπέμποντα καταστρεπτικὰ πυρὰ κατὰ τοῦ Πλατάνου καὶ ἀποτεφροῦντα τὸ ἄλλοτε ἀνθοῦν χωρίον. Καὶ ἡ μὲν μάχη ἐξηκολούθει κρατερά, κρατηθέντος τοῦ ἐχθροῦ ἐν ἀμηχανίᾳ· ἄτακτοι δέ τινες εἰσελθόντες ἐν τῷ χωρίῳ ἤρξαντο δῃοῦντες καὶ ἐμπρήοντες αὐτό. Περὶ δὲ τὴν μεσημβρίαν ἤρξαντο οἱ ἡμέτεροι ὑποχωροῦντες δι’ ἔλλειψιν πολεμοφοδίων.

                  Τὴν αὐτὴν στιγμὴν ἀφίκετο εἰς Κεφάλωσιν καὶ ὁ λόχος τῶν Θηβαίων, οὗ μέρος συνεπλάκη μετ’ ἴλης ἱππικοῦ, καθ’ ἧς ἐρρωμένως ἐμάχετο. Περὶ τὴν 4 μ. μ. ἡ μάχη κατέπαυσε, στερουμένων τῶν ἡμετέρων πολεμοφοδίων καὶ ἀποσυρθέντων εἰς τὰ ἐγγὺς χωρία Κελέρια καὶ Βρύνιναν μετ’ ἀπωλείας 16 φονευμένων καὶ 14 τραυματιῶν· αἱ δὲ τοῦ ἐχθροῦ ἀπώλειαι ἀνήρχοντο εἰς 200 φονευμένους καὶ διπλασίους τραυματίας.

                    Καὶ οἱ μὲν Τοῦρκοι κατέλαβον μετὰ τὴν ὑποχώρησιν τῶν ἡμετέρων τὸ χωρίον (Πλάτανον) καὶ κατέκαυσαν αὐτό· ὁ δὲ τῶν Θηβαίων λόχος ἀπεσύρθη εἰς μονὴν Ξενιᾶς, ψάλλων καθ’ ὁδὸν τὸ αὐτοσχέδιον τραγοῦδι του καὶ ἐξυμνῶν τὰ κατορθώματά του:

                  Ἕνα μπαϊράκι ξέβγαινε ἀπ’ τῆς Ξενιᾶς τὰ μέρη

                     Ἔλαμψ’ ὁ κάμπος τ’  Ἀλμυροῦ, ταράχτηκε τ’ ἀσκέρι.

                        Οὕτω κατὰ τὴν ἔνδοξον μὲν ἐκείνην ἡμέραν ἀνεδείχθησαν νικηφόρα πάλιν τὰ ἑλληνικὰ ὅπλα, τὸ δεύερον ἤδη δοξασθέντα ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ  Ἀλμυροῦ, ἐμβαλόντα τρόμον καὶ φρίκην εἰς τὰς πολυαρίθμους τουρκικὰς στρατιάς, ὥστε ὁ Μουχλῆ  πασιᾶς διετείνετο λέγων, ὅτι ἡ φρουρὰ τοῦ Πλατάνου συνέκειτο ἐκ δύο χιλιάδων τοὐλάχιστον τακτικοῦ στρατοῦ· ἀπαισίαν δέ, καθ’ ἥν ἡ ὡραία καὶ ἀνθηρὰ κωμόπολις τοῦ Πλατάνου μετεβλήθη εἰς τέφραν καὶ σωρὸν ἐρειπίων!

                     Ἔκτοτε οί κάτοικοι διεσκορπίσθησαν συνελθόντες εἰς τὰ πλησιόχωρα ἑλληνικὰ χωρία πειναλέοι καὶ ῥακένδυτοι καὶ ἐκεῖθεν εἰς Ἀθήνας, φεύγοντες τὴν τουρκικὴν θηριωδίαν, μεχρισοῦ, δοθείσης ἀμνηστείας, τῇ μεσολαβήσει τῆς ἀγγλικῆς κυβερνήσεως διὰ τῶν ἀντιπροσώπων αὑτῆς Blount καὶ Merlin, τοῦ μὲν γενικοῦ προξένου ἐν Ἀθήναις, τοῦ δὲ προξένου ἐν Θεσσαλονίκῃ, οἵτινες συνωδευμένοι καὶ ὑπὸ τῶν ἀξιωματικῶν τοῦ εἰς τὸν λιμένα Ἀλμυροῦ καταπλεύσαντος ἀγγλικοῦ θωρηκτοῦ the Falkos) μετέβησαν τὴν 10 Ἀπριλίου ἐξ  Ἀλμυροῦ εἰς Κελέρια, καὶ ἐκεῖ πολλὰ ὑποσχεθἐντες τοῖς ἐπαναστάταις, πρὸς δὲ ὅτι ἡ ἀγγλικὴ κυβέρνησις θέλει λἀβει ὑπ’ ὄψει τὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων κλπ. κατώρθωσαν ὥστε κατέπαυσεν ἡ ἐπανάστασις καὶ ἐδόθη ἀμνηστεία τοῖς ἐπαναστατήσασι κατοίκοις, οἵτινες ἐπανέκαμψαν εἰς τὸ πάτριον ἔδαφος, κρύπτοντες ὑπὸ τὰ ἐρείπια τῶν οἰκιῶν των τὴν πενίαν καὶ γυμνότητά των, καὶ μόλις σήμερον ἀριθμεῖ ἡ κώμη περὶ τὰς 300 οἰκογενείας, ἐνῶ πλεῖσται διαμένουσιν ἔκτοτε ἐν Ἁλμυρῷ καὶ ἀλλαχοῦ.

                        Τέλος τὴν 17 Αὐγούστου 1881 ἀνέλαμψεν ὁ ἥλιος τῆς ἐλευθερίας εἰς τὴν τέως δούλην ἐπαρχίαν, τὸ δὲ μέλλον αὐτῆς συνεταὐτίσθη μετὰ τοῦ μέλλοντος καὶ τῆς ἱστορίας τῆς ἐλευθέρας μητρὸς Ἑλλάδος».

Οἱ ἀγωνιστὲς οἱ ὁποῖοι  εἶχαν συγκεντρωθεῖ στὴν Βρύναινα καὶ ἔλαβαν μέρος στὴν δοξολογία καὶ στὴν κήρυξη τῆς ἔναρξης τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἀγῶνα,  ἀποφάσισαν, σὲ πρώτη φάση, νὰ καταλάβουν τὸ Κάτω Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς, τὸ ὁποῖο κατεῖχαν ὀχυρωμένοι σ’ αὐτὸ 50 Ὀθωμανοί. Ἦταν ἡ τουρκικὴ στρατιωτικὴ μονάδα ἡ ὁποία εἶχε ἕδρα τὴν Βρύναινα τὸν προηγούμενο χρόνο 1877, ὅπως ἀνέφερε ὁ Δἠμαρχος Πτελεατῶν Γενναῖος Σκούρας σὲ ἀναφορά του, τὴν ὁποία παρουσιάσαμε σὲ προηγούμενες σελίδες.

Στὴν σύσκεψη τῶν καπεταναίων τῆς Βρύναινας ἀποφασίστηκε ἡ κατάληψη τοῦ Μοναστηριοῦ καὶ ρίφθηκε ἡ ἰδέα νὰ γίνει ἀκόμα καὶ ἡ ἀνατίναξή  του σε περίπτωση κατὰ τὴν ὁποία ἡ κατάληψή του δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ἐπιτευχθεῖ διαφορετικά. Ἡ ἰδέα αὐτὴ, ὡστόσο,  ἀπορρίφθηκε ἀμέσως. Ὁ πολιτικὸς ἀρχηγὸς τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ Δ. Οἰκονομίδης εἶπε ὅτι ἕνα τέτοιο ἱστορικὸ καὶ  θρησκευτικὸ καὶ μνημεῖο, ὅπως τὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς, δὲν εἶναι δυνατὸν  νὰ καταστραφεῖ γιὰ 50 Ὀθωμανούς.

Τὴν ἑπόμενη μέρα οἱ ἀγωνιστὲς τῆς  Βρύναινας, χωρισμένοι σὲ ὁμάδες, κάθε μία μὲ τὸν ἀρχηγό της, πολιόρκησαν τὸ Μοναστῆρι καταλαμβάνοντας τὶς γύρω ὀχυρές θέσεις.

Στὶς 1 μ. μ.  τῆς 17 Ἰανουαρίου 1878 περίπου 300 Γκέγκηδες, προερχόμενοι  ἀπὸ τὸν Ἁλμυρό,  ἔφθασαν γιὰ ἐνίσχυση τῶν πολιορκημένων  Τούρκων, κατόρθωσαν καὶ μπῆκαν στὸ Μοναστῆρι,  καὶ ὀχυρώθηκαν καὶ αὐτοὶ  στὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς. Ἔτσι οἱ ὁχυρωμένοι στὸ Μοναστῆρι ἦταν πλέον 350 Τοῦρκοι καὶ ἀπὸ ἀπειλούμενοι πολιορκημένοι ἄρχισαν πλέον καὶ ἀπειλοῦσαν  ὅτι θὰ ἐξορμήσουν νὰ καταστρέψουν τὴν Βρύναινα.

Τὴν ἑπόμενη μέρα, 18 Ἰανουαρίου, ἕνα νέο σῶμα Γκέκηδων, 500 – 600 περίπου ἀνδρῶν, ἔφθασε ἀπὸ τὸν Ἁλμυρὸ στὸν χῶρο τοῦ Κάτω Μοναστηριοῦ τῆς Παναγίας Ξενιᾶς.  Οἱ Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι κρατοῦσαν θέσεις γύρω ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι,  συγκρούστηκαν μαζί τους γιὰ νὰ ἐμποδίσουν τὴν ἕνωσή τους μὲ τὶς τουρκικὲς δυνάμεις ποὺ βρίσκονταν μέσα στὸ Μοναστῆρι,  σὲ πολλὲς μάχες γύρω ἀπὸ  αὐτό. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν νικηφόρο μὲν γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἀλλὰ τελικῶς οἱ Γκέκηδες, ἀφοῦ ἄφησαν περὶ τοὺς  100  νεκροὺς μεταξύ τῶν ὁποίων καὶ ἀρκετοὺς ἀξιωματούχους, κατέφυγαν  πανικόβλητοι καὶ κλείστηκαν ὀργισμένοι στὸ Μοναστῆρι.

Τόσο μεγάλη ἦταν ἡ μανία τους, ὥστε, ἀμέσως μετὰ τὴν εἴσοδό τους, ὁ γιὸς τοῦ Ἀβδουραχμὰν Ἀγᾶ, τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν Γκέγκηδων αὐτῶν, ὅρμησε  νὰ σφάξει τὸν ἡγούμενο  τοῦ Μοναστηριοῦ Γαβριήλ. Ἐμποδίστηκε τὴν τελευταία στιγμὴ ἀπὸ  τὸν  Τοῦρκο φρούραρχο τοῦ Μοναστηριοῦ ταγματάρχη Μουσταφὰ Μπίμπας.

Ἔτσι οἱ ὀχυρωμένοι στὸ Μοναστῆρι  Τοῦρκοι, μετὰ καὶ τὴν ἐνίσχυση αὐτή, ἦταν περίπου χίλιοι, ἐνῶ οἱ Ἕλληνες ἦταν μόλις τριακόσιοι διότι, στὸ μεταξύ,  ὁ δήμαρχος τῆς Σούρπης Γενναῖος Σκούρας, ὁ γιατρὸς Δεσποτόπουλος  καὶ ὁ Δῆμος Κωστούλας, μὲ τοὺς δικούς του ὁ καθένας πολεμιστὲς ἐγκατέλειψαν τὸ πεδίο τῆς μάχης καὶ κατέφυγαν στὴν πατρίδα τους, τὴν ἐλεύθερη Σούρπη.

Σὲ σύσκεψη τῶν Ἑλλήνων ὁπλαρχηγῶν ἀποφασίστηκε νὰ λύσουν τὴν πολιορκία τοῦ Μοναστηριοῦ καὶ νὰ ὀχυρωθοῦν σὲ ἀσφαλέστερη θέση προκειμένου νὰ συγκρουσθοῦν μὲ τοὺς  Τούρκους, οἱ ὁποῖοι, ὅπως ἦταν ἀναμενόμενο, ἔπειτα ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἐνίσχυσή τους καὶ τὴν ἀριθμητικὴ ὑπεροχή τους, θὰ πραγματοποιοῦσαν ἔξοδο  ἀπὸ τὸ  Μοναστῆρι καἰ ἐπίθεση κατὰ τῶν πολιορκητῶν τους.

Οἱ Ἕλληνες ἐγκατέλειψαν τὶς θέσεις τους καὶ  κατευθύνθηκαν πρὸς τὴν  Βρύναινα σκοπεύοντας νὰ καταφύγουν τελικῶς στοὺς Κοκκωτούς.

Τὸ πρωὶ τῆς ἑπόμενης μέρας, 19 Ἰανουαρίου, καὶ ἐνῶ ἑτοιμάζονταν νὰ μεταβοῦν στοὺς  Κοκκωτοὺς  εἶδαν νὰ ἔρχεται ἀπὸ τὴν Σούρπη πρὸς ἐνίσχυσή τους μία ὁμάδα 80 περίπου στρατιωτῶν τοῦ τακτικοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ.

Ποιοὶ ἦταν αὐτοί;

Ὅπως εἶναι γνωστό, λίγο μετὰ τὴν εἴσοδο στὴν Θεσσαλία τῶν τακτικῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων καὶ ἐνῶ ἤδη εἶχαν ἀρχίσει οἱ πρῶτες συγκρούσεις τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ μὲ τοὺς  Τούρκους καὶ ὑπῆρξαν οἱ πρῶτες νίκες καὶ εἶχε ἀρχισει ἡ ἀποχώρηση τῶν Τούρκων, στάλθηκε διαταγὴ πρὸς τὸν ἀρχηγὸ τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ Σκαρλάτο Σοῦτσο νὰ ἐπιστρέψουν τὰ ἑλληνικὰ στρατεύματα στὴν Ἑλλάδα.

Ἡ ἀπρόσμενη αὐτὴ διαταγὴ ἀναστάτωσε ὅλους τοὺς καπεταναίους τῶν ἀτάκτων ἑλληνικῶν  μπουλουκιῶν ἀλλὰ καὶ πολλοὺς ἀξιωματικοῦς τοῦ τακτικοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ  ποὺ διατάσσονταν νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν  ἀγῶνα .Πολλοὶ ἀρνήθηκαν νὰ ὑπακούσουν καὶ νὰ ἐπιστρέψουν στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα. Λιποτάκτησαν καὶ παρέμειναν νὰ ἀγωνιστοῦν μαζὶ μὲ τὰ «ἄτακτα στρατεύματα», ὅπως χαρακτηρίζονταν οἱ ἐλεύθεροι ἐθελοντὲς ἀγωνιστές. Αὐτοὶ  χαρακτηρίστηκαν λιποτάκτες.

Αὐτοὶ οἱ  «λιποτάκτες»,  στέλνοντας τὴν ἀπάντησή τους πρὸς τὸν Σκαρλάτο Σοῦτσο,  διακήρυξαν μεταξὺ ἄλλων: «Θὰ μείνωμεν, ἵνα κατὰ δύναμιν προστατεύσωμεν  τους κατοίκους της Θεσσαλίας κατὰ τῶν ἐξαγριωθεισῶν μουσουλμανικῶν ὀρδῶν, μέχρις οὗ ἐν εὐρωπαϊκῷ συνεδρίῳ διατεθῇ ἡ τύχη τῶν δούλων ἡμῶν ἀδελφῶν. Θέλομεν δὲ εὐπειθῶς προσέλθῃ εἰς τὰς ἡμετέρας ἀρχὰς πρόθυμοι νὰ ὑποστῶμεν οἱανδήποτε ἐπιβληθησομένην ποινήν».

Ἕνας ἀπὸ  τοὺς ἀξιωματικοὺς «λιποτάκτες» ἦταν καὶ ὁ Κ. Φιλιώτης, διοικητὴς μιᾶς ὁμάδας στρατιωτῶν τοῦ 2^ου λόχου τοῦ 2^ου συντάγματος, οἱ ὁποῖοι τὸν ἀκολούθησαν ἐθελοντικῶς ἀποφασισμένοι νὰ συμπαραταχθοῦν καὶ νὰ ἀγωνισθοῦν στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ. Φτάνοντας στὴν Σούρπη πληροφορήθηκαν ὅσα γίνονταν στὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς καὶ ξεκίνησαν νὰ λάβουν μέρος  στὸν ἀγῶνα αὐτόν. Αὐτοὶ ἦταν ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι  ἔρχονταν νὰ ἐνισχύσουν τοὺς ἀγωνιστὲς στὴν περιοχὴ τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Παναγίας Ξενιᾶ.

Ἔπειτα ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἀπροσδόκητη ἐνίσχυση οἱ ὁπλαρχηγοὶ ἄλλαξαν τὰ σχέδιά τους καὶ ἀντὶ νὰ βαδίσουν πρὸς τοὺς Κοκκωτοὺς ἐπέστρεψαν  στὸν χῶρο γύρω ἀπὸ τὸ  Μοναστῆρι ἀποφασισμένοι νὰ ἐπιδιώξουν τὸν ἀρχικό τους σκοπὸ καὶ νὰ ἀναγκάσουν τοὺς Τούρκους νὰ ἐγκαταλείψουν  τὸ Μοναστῆρι.

Στὸ μεταξύ, κατὰ τὸ  διάστημα κατὰ τὸ ὁποῖο   οἱ Ἕλληνες εἶχαν ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι,  οἱ Τοῦρκοι  εἶχαν βγεῖ ἀπὸ αὐτὸ  ἀποφασισμένοι ἀπὸ πολιορκημένοι καὶ ἀμυνόμενοι νὰ βαδίσουν ἐναντίον των Ἑλλήνων. Βλέποντας ὅμως τοὺς Ἕλληνες νὰ ἔρχονται ἀπὸ τὴν Βρύναινα πρὸς τὸ Μοναστῆρι  ὀχυρώθηκαν  ἔξω ἀπὸ αὐτὸ προκειμένου  νὰ τοὺς  ἀντιμετωπίσουν.

Ἔτσι ἄρχισε ἡ δεύτερη μάχη γύρω ἀπὸ τὸ  Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς. Ἡ μάχη ἦταν πεισματώδης καὶ νικηφόρα τελικῶς γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Οἱ Τοῦρκοι πανικόβλητοι ἐμπρὸς στὴν ὁρμητικὴ ἐπίθεση τῶν Ἑλλήνων ἔσπευσαν νὰ κλειστοῦν καὶ πάλι  στὸ Μοναστῆρι ἀφήνοντας πίσω τους δεκάδες νεκρῶν καὶ πετῶντας ὅπλα, ξίφη, μανδύες  καὶ ὅ,τι ἄλλο δυσκόλευε τὴν διαφυγή τους.

Ἡ μόνη σκέψη ἡ ὁποία κυριαρχοῦσε πλέον στοὺς πανικόβλητους καὶ κλεισμένους στὸ Μοναστῆρι Τούρκους μετὰ ἀπὸ αὐτὸ ἦταν ἡ ὅσο τὸ δυνατὸν ἀσφαλέστερη καὶ μὲ λιγότερα θύματα διαφυγή τους ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι καὶ ἡ ἐπιστροφή τους στὸν Ἁλμυρό.

Σύμφωνα μὲ κατοπινὲς ὁμολογίες τῶν μοναχῶν κάποιοι Τοῦρκοι, τόσο φοβισμένοι ἦταν ὥστε, ἄν καὶ μωαμεθανοί.  γονάτιζαν μπροστὰ στὶς εἰκόνες τῆς Παναγίας Ξενιᾶς  καὶ τῶν ἁγίων τοῦ Μοναστηριοῦ καὶ  παρακαλοῦσαν νὰ τοὺς λυπηθοῦν καὶ νὰ τοὺς γλιτώσουν ἀπὸ τὸν  θάνατο.

Τὴν ἡμέρα ἐκείνη καὶ ὅλο τὸ βράδυ ἔπεφτε καταρρακτώδης βροχή. Οἱ ὁμάδες τοῦ Βελέντζα καὶ τοῦ Ζούρκου κατέφυγαν στὸν γειτονικὸ λόφο «Καστράκι», στὴν θέση τοῦ  σημερινοῦ  γυνακείου Μοναστηριοῦ τῆς Παναγίας Ξενιᾶς.  Οἱ Σουρπιῶτες ὁπλαρχηγοὶ εἶχαν ἤδη ἀπομακρυνθεῖ.

Ἔτσι οἱ Τοῦρκοι στὴν πραγματικότητα δὲν ἦταν πολιορκημένοι καὶ θὰ μποροῦσαν νὰ διαφύγουν ἀσφαλεῖς, ἔστω καὶ ὑπὸ βροχή.  Δὲν γνώριζαν ὅμως τὴν κατάσταση ἡ ὁποία ἐπικρατοῦσε ἔξω ἀπὸ τὸ  καταφύγιό τους καὶ στὸν  παραμικρὸ θόρυβο, σὲ κάθε ἀπόπειρα διαφυγῆς τους, γύριζαν πίσω πανικόβλητοι, ἀναφέρουν κάποιοι καταγραφὶς τῶν ἱστορικῶν αὐτῶν γογονότων. Τέλος, παρὰ τὶς δυσκολίες καὶ τοὺς  φόβους τους, μὴν ἔχοντας ἄλλη λύση, ἀποφάσισαν νὰ διαφύγουν παίρνοντας μαζί τους καὶ τοὺς  32 τραυματίες τους, ὅποιες καὶ ὅσες δυσκολίες καὶ ἄν συναντοῦσαν. Κάποιοι στὴν φυγή τους ἀποπειράθηκαν νὰ σφάξουν προηγουμένως τοὺς ὀκτὼ  μοναχούς. Τοὺς ἐμπόδισε ὅμως καὶ πάλι ὁ Μουσταφὰ Μπίμπας, ταγματάρχης τοῦ τακτικοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ τοῦ Ἁλμυροῦ, καὶ γιὰ νὰ εἶναι σίγουρος ὅτι θὰ σωθεῖ ὁ ἡγούμενος καὶ οἱ μοναχοὶ παρέμεινε στὸ Μοναστῆρι μέχρι νὰ ἀπομακρυνθοῦν ὅλοι καὶ τότε διέφυγε και αὐτὸς τελευταῖος.

Ἡ διαφυγὴ τῶν Τούρκων ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι, παρὰ τὸ ὅτι δὲν συνάντησαν ἔνοπλη ἀντίσταση ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες, ἦταν περιπετειώδης καὶ μὲ πολλὲς ἀπώλειες. Γιὰ τὴν  διαφυγή τους ἀκολούθησαν δύσβατα καὶ ἐπικίνδυνα μονοπάτια καὶ πολλοὶ χάθηκαν. Περὶ τοὺς δεκαπέντε πνίγηκαν στὰ ὁρμητικὰ νερὰ τοῦ Ξηριᾶ, λίγο πρὶν μποῦν στὸν Ἁλμυρό.

«Τὴν ἄλλη μέρα τὸ πρωὶ οἱ ὁπλαχηγοὶ τοῦ Ἁλμυροῦ,  μὴν  γνωρίζοντας ὅτι οἱ Τοῦρκοι εἶχαν διαφύγει, πλησίαζαν στὸ  Μοναστῆρι  προσεκτικὰ καὶ  διστακτικά. Ξαφνικὰ καὶ ἐνῶ εἶχαν φτάσει ἀνενόχλητοι,  πενῆντα περίπου μέτρα πρὶν τὴν κεντρικὴ εἴσοδο τοῦ  Μοναστηριοῦ, εἶδαν νὰ ἀνοίγει ἡ πόρτα καὶ νὰ  παρουσιάζεται ὁ ἡγούμενος κρατῶντας τὸ Εὐαγγέλιο στὰ χέρια του μὲ τοὺς μοναχοὺς τριγύρω του νὰ τοὺς ὑποδέχονται πανηγυρίζοντας».

Ἔτσι, ὅπως ἡ παραπάνω ἐντὸς εἰσαγωγικῶν παράγραφος,  ἀναφέρουν τὰ γεγονότα οὶ συγγραφεῖς οἱ ὁποῖοι ἀσχολήθηκαν μέχρι τώρα μὲ τὸ θέμα αὐτό, συμπληρώνοντας τὰ δημιουργούμενα κενὰ μὲ προσωπικές τους φανταστικὲς συμπληρώσεις καὶ ὡραιοποιημένες, μυθιστορηματικῆς μορφῆς ἀναφορές, ὅπως ὅτι οἱ ἀγωνιστὲς τοῦ Ἁλμυροῦ, οἱ ὁποῖοι μποροῦσαν νὰ ἀντιληφθοῦν  καὶ τοῦ πουλιοῦ ἀκόμη τὸ πέταγμα, δὲν ἀντιλήφθηκαν χίλιους περίπου Τούρκους, κουβαλῶντας καὶ τραυματίες μαζί τους, νὰ φεύγουν ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι ἀπαρατήρητοι καὶ  ὅτι τὸ πρωὶ ἀγνοῶντας τὶ εἶχε συμβεῖ, μὴν ἔχοντας ἀντιληφθεῖ τὴν ἔξοδο ἀπὸ  τὸ Μοναστῆρι καὶ τὴν διαφυγή χιλίων στρατιωτῶν,  πλησίαζαν  διστακτικοὶ  καὶ προβληματισμένοι στὸ Μοναστῆρι καὶ  ξαφνιάστηκαν  βλέποντας τοὺς μοναχοὺς μὲ τὸ Εὐαγγέλιο στὰ χέρια νὰ τοὺς ὑποδέχονται πανηγυρικά καὶ ἄλλα δυσεξήγητα ὅπως ἡ φυγὴ καὶ ἡ «προδοτικὴ» ἐγκατάλειψη τοῦ ἀγῶνα, τὴν κρίσιμη ὥρα τῆς βεβαίας νἰκης, ἐκ μέρους τῶν Σουρπιωτῶν καπεταναίων.

Τὰ παραπάνω εἶναι φαντασιώσεις καὶ ρωμαντικὲς συμπληρώσεις  κενῶν. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὅλα ἔγιναν μὲ κοινὴ συμφωνία Ἑλλήνων καὶ Τούρκων. Καὶ ἡ  συμφωνία αὐτὴ, Τούρκων πολιορκημένων καὶ ἑλλήνων πολιορκητῶν,  ἦταν μία λύση συμφέρουσα καὶ γιὰ τὰ δύο μέρη. Ἐλευθερωνόταν τὸ Μοναστῆρι, ὅπως ἦταν ἡ ἐπιθυμία καὶ ὁ τελικὸς σκοπὸς τῶν Ἑλλήνων καὶ οἱ Τοῦρκοι  διέφευγαν στὸν Ἁλμυρό, σῶοι καῖ ἀβλαβεῖς ὅπως ἦταν ἠ βασική τους ἐπιδίωξη.

Ἀναφορὰ στὰ γεγονότα αὐτὰ κάνει καὶ ὁ Ἁλμυριώτης  Δημήτριος Ν. Σεφτελῆς, αὐτόπτης μάρτυρας,  στὰ ἀπομνημονεύματά του, τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν στὸ ἀρχεῖο τῆς  Φιλαρχαίου Ἑταιρείας Ἁλμυροῦ.

Στὰ ἀπομνημονεύματά του αὐτὰ ὀ Δημήτριος Ν. Σεφτελῆς  ἐκφράζει ὡς τὴν μόνη πολὺ πιθανὴ καὶ λογικοφανῆ ἄποψη γιὰ τὸ  περίεργο καὶ δυσεξήγητο γεγονὸς τῆς διαφυγῆς τῶν Τούρκων ἀπὸ  τὸ Μοναστῆρι χωρὶς νὰ γίνουν ἀντιληπτοί, ὅτι οἱ  πολιορκητὲς τοῦ Μοναστηριοῦ, γνωρίζοντας τὴν ἀπελπιστικὴ  κατάσταση τῶν πολιορκημένων καὶ τὴν ἀμετάκλητη ἀπόφασή τους νὰ ἐγκαταλείψουν  τὸ  Μοναστῆρι, ὕστερα ἀπὸ συνεννόηση τοῦ Βελέντζα μὲ τοὺς μοναχούς, ἀπομακρύνθηκαν σκοπίμως γιὰ νὰ  διευκολύνουν τὴν διαφυγὴ τῶν Τούρκων καὶ ἔτσι, χωρὶς θυσίες νὰ πετύχουν τὸν κύριο σκοπό τους, τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Μοναστηριοῦ.

Ἔτσι γίνεται κατανοητὸ τὸ πῶς διέφυγαν οἱ Τοῦρκοι χωρὶς νὰ γίνουν ἀντιληπτοὶ ἀπὸ τὶς ὁμάδες τοῦ Βελέντζα καὶ τοῦ  Ζούρκου, οἱ ὁποῖες  βρίσκονταν τόσο πλησίον, στὸν λόφο «Καστράκι». Δὲν κατέφυγαν στὸ «Καστράκι» γιὰ νὰ προφυλαχτοῦν ἀπὸ τὴν   βροχή, ὅπως μᾶλλον ἐπιπολαίως ἀναφέρουν ὅλοι οἱ συγγραφεῖς, οἱ ὁποῖοι ἀσχολήθηκαν μὲ τὸ θέμα, δίνοντας προσωπικὴ ἑρμηνεία. Ἀπομακρύνθηκαν σὲ ἀπόσταση ἀσφαλείας ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι  γιὰ νὰ  διαφύγουν ἀνενόχλητοι οἱ Τοῦρκοι, ἔπειτα ἀπὸ εἰδικὴ συμφωνία πολιορκημένων καὶ πολιορκητῶν.

Ἕτσι ἐξηγεῖται καὶ ἡ ἀνεξήγητος καὶ ἀδικαιολόγητους ἀπὸ ἄλλους λόγους ἀπομάκρυνση τῶν Σουρπιωτῶν καπεταναίων ἀπὸ τὸ πεδίο τῆς μάχης  κατὰ τὴν πιὸ κρίσιμη στιγμὴ τοῦ ἀγῶνα καὶ ἐνῶ  ἦταν βέβαιο τὸ αἴσιο ἀποτέλεσμά του γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Δὲν   ὀφειλόταν, λοιπόν, ἡ φυγὴ αὐτὴ οὔτε σὲ προδοσία τοῦ ἀγῶνα, οὔτε σὲ διαφωνία μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων καπεταναίων, ὅπως ἀπερισκέπτως ἔδωσαν τὴν προσωπική τους ἑρμηνεία στὸ γεγονὸς αὐτὸ κάποιοι συγγραφεῖς.

Στὰ ἀπομνημονεύματά του γράφει ὁ Δημήτριος Ν. Σεφτελῆς:

«Ἐκραγείσης τῆς Ἐπαναστάσεως τὸν Ἰανουάριον τοῦ 1878, τὴν 16^ην  ἰδίου μηνὸς καὶ ἔτους, δηλ. τὴν παραμονὴν τῆς  τελουμένης πανηγύρεως Ἁγίου Ἀντωνίου καὶ  Ἁγίου Ἀθανασίου, ἤλθομεν μετ’ ἄλλων συμμαθητῶν μου ἐδῶ (Πλάτανον) ἀλλὰ συναφθείσης τῆς μεγάλης μάχης τὴν 18^ην ἰδίου μηνὸς εἰς Μονὴν Ξενιᾶς τῶν ἐπαναστατῶν μετὰ τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ καὶ Γκέκηδων, ἔνθα ἐνικήθησαν οἱ Τοῦρκοι καὶ Γκέκηδες καὶ οἱ ὁποῖοι, ὡς ἐκ θαύματος τῆς Παναγίας, ἐσώθησαν ἕνεκεν μεγάλης βροχῆς, ἡ ὁποία ἦτο ἡ σωτηρία τῆς αἱχμαλωσίας αὐτῶν καὶ ἡ σωτηρία τοῦ Μοναστηρίου καὶ τῶν καλογήρων, διότι πολιορκηθέντες εἰς τὸ Μοναστήριον καὶ βλέποντες τὸν ἔσχατον κίνδυνον, ἀποφάσισαν νὰ σφάξωσι τοὺς καλογήρους καὶ νὰ καύσωσι τὸ Μοναστήριον, διότι μετὰ τῶν ἐπαναστατῶν ἦτο καὶ ὁ καλόγηρος Ἀγαθάγγελος, ἀλλ’ ἕνεκεν τῆς βροχῆς ἔφυγον οἱ ἐπαναστάτες εἰς Βρύναιναν ἤ ἴσως κατόπιν συνεννοήσεως τῶν καλογήρων μετὰ τοῦ ἀρχηγοῦ Βελέντζα καὶ τοιουτοτρόπως ἔφυγεν ὁ τουρκικὸς στρατὸς καὶ οἱ Γκέκηδες, οἵτινες ἐκατώκουν τότε εἰς λόχον ἐδῶ, οἱ δὲ λοιποὶ ὡς καὶ ὁ Πασᾶς Ἀπτουραχμάναγας εἰς Ἁλμυρόν, οἱ δὲ ἐπαναστάται ἐνθαρρυνθέντες ἤρχισαν νὰ συνεννοοῦνται μεταξὺ τῶν καλλιτέρων τοῦ χωρίου πότε καὶ πῶς νὰ εἰσέλθωσιν εἰς τὸ χωρίον καὶ δι’ ἀλληλογραφίας ἐζήτουν οἱ πρόκριτοι πληροφορίας παρὰ τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν ἐπαναστατῶν Δ. Οἰκονομίδη καὶ Θρασύβουλου Βελέντζα, ἄν ἡ ἐπανάστασις εἶναι ἐν συναινέσει τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως ἤ ὄχι καὶ πολλὰ ἄλλα, πολλοὶ δὲ μάλιστα ἔφυγαν καὶ ἑνώθησαν μετὰ τῶν ἐπαναστατῶν καὶ οὕτω ἐκηρύχθη πλέον ἡ ἐπανάστασις καὶ ἐγὼ καὶ οἱ συμμαθηταί μου δὲν ξαναμετέβημεν εἰς τὸ Σχολεῖον».

Ὅποια καὶ ἄν  εἶναι ἡ ἀλήθεια, ὡστόσο, τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι ἐλευθερώθηκε τὸ Μοναστῆρι καὶ οἱ Ἕλληνες ὁπλαρχηγοὶ  ἔφυγαν ἀπὸ τὴν περιοχή του  σκοπεύοντας νὰ συνεχίσουν τὶς ἐπιχειρήσεις τους καὶ νὰ ἐλευθερώσουν στὴν συνέχεια τὸν Πλάτανο.

Στὶς 2 Φεβρουαρίου 1878, σὲ σύσκεψη ἡ ὁποία ἔγινε στὰ Κελέρια μεταξὺ τῶν ὁπλαρχηγῶν Θρασυβούλου Βελέντζα, Ἀχιλλέα Βελέντζα, Κυριακίδη, Μήτσα, Νικολαΐδη, Λελούδα, Ζήκου καὶ Ζούρκα ἀποφασίστηκε νὰ ἐπιτεθοῦν καὶ νὰ  καταλάβουν τὸν Πλάτανο.

Στὶς 3 Φεβρουαρίου οἱ ὁπλαρχηγοὶ αὐτοί,  μὲ τοὺς  650 περίπου συνολικῶς πολεμιστές τους, ἔπιασαν διάφορες θέσεις γύρω ἀπὸ   τὸν Πλάτανο σχεδιάζοντας νὰ ἐπιτεθοῦν καὶ νὰ τὸν  κυριεύσουν ἀλλὰ συγχρόνως καὶ νὰ ἐμποδίσουν νὰ εἰσέλθουν σ’ αὐτὸν ἐνισχύσεις, οἱ ὁποῖες, ὅπως ἦταν βέβαιο,  θὰ ἔρχονταν ἀπὸ τοὺς Τούρκους τοῦ Ἁλμυροῦ.

Ὁ Θρασύβουλος Βελέντζας μὲ τοὺς πολεμιστὲς του προχώρησε καὶ μπῆκε μέσα στὸν Πλάτανο καὶ πολεμῶντας ἀνάγκασε νὰ κλειστοῦν σὲ μερικὰ καλῶς ὀχυρωμένα σπίτια ὅλους τοὺς Τούρκους οἱ ὁποῖοι ὑπῆρχαν  σ’ αὐτόν.

Ὕστερα ὅμως ἀπὸ λίγες ὧρες  ἔφθασαν ἀπὸ τὸν Ἁλμυρὸ περίπου 2.500 Τοῦρκοι γιὰ ἐνίσχυση τῶν πολιορκημένων συμπολεμιστῶν τους. Οἱ Ἕλληνες, τόσο οἱ πολεμιστὲς τοῦ Βελέντζα, οἱ ὁποῖοι βρίσκονταν ἤδη  μέσα στὸν Πλάτανο, ὅσο καὶ τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν, οἱ ὁποῖοι    εἶχαν καταλάβει διάφορες θέσεις τριγύρω, ἐπιτέθηκαν  ἐναντίον τους.

Μετὰ ἀπὸ  διάφορες συμπλοκὲς ἕνα μικρὸ τμῆμα τῶν 2.500 Τούρκων κατόρθωσε καὶ μπῆκε στὸν Πλάτανο. Ἀκολούθησε σκληρότερη  καὶ πεισματώδης μάχη μέσα καὶ ἔξω ἀπὸ τὸν Πλάτανο κατὰ τὴν ὁποία οἱ Ἕλληνες, ἄν καὶ  πολὺ λιγότεροι ἀριθμητικῶς, ἀποδείχτηκαν νικητὲς καὶ οἱ ὑπόλοιποι Τοῦρκοι ἀναγκάστηκαν νὰ ἀποχωρήσουν καὶ νὰ ἐπιστρέψουν ἄπρακτοι στὸν Ἁλμυρὸ ἀφήνοντας πίσω τους 180 νεκρούς.

Τὴν ἑπόμενη μέρα, 4 Φεβρουαρίου, οἱ Τοῦρκοι ἐπιτέθηκαν καὶ πάλι ἀπὸ τὸν Ἁλμυρὸ ἐναντίον τῶν πολιορκητῶν τοῦ Πλατάνου ἀλλὰ καὶ πάλι ἀπότυχαν  ἀφήνοντας καὶ ἄλλους νεκροὺς καὶ ἐπέστρεψαν χωρὶς ἀποτἐλεσμα στὸν Ἁλμυρό.

Οἱ ἀποκλεισμένοι στὰ σπίτια τοῦ Πλατάνου Τοῦρκοι, μὲ ἀρχηγοὺς τὸν Ταρσαμὰν Ἀγὰ καὶ τὸν Μαχμοὺτ Ἀγά, ἔπειτα ἀπὸ τὴν διπλῆ αὐτὴ ἀποτυχία τῆς ἐνίσχυσής τους, τὴν ἑπόμενη μέρα,  5 Φεβρουαρίου 1878, ἡμέρα Παρασκευή, ἐγκατέλειψαν τὶς θέσεις τους καὶ διέφυγαν καὶ αὐτοὶ  στὸν Ἁλμυρό.

Ἡ ἀποχώρηση αὐτὴ ἔγινε χωρίς συμπλοκὴ, μᾶλλον καὶ πάλι μὲ σιωπηρὴ συγκατάθεση τῶν  Ἑλλήων πολιορκητῶν ἄν ὄχι μὲ εἰδικὴ συμφωνία, ἀφήνοντας πίσω τους μόνο δύο νεκρούς.  Ἔτσι ὁ Πλάτανος ἔπεσε στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων οἱ ὁποῖοι ὀχυρώθηκαν σ’ αὐτόν, ἀποφασισμένοι νὰ τὸν  κρατήσουν ἐλεύθερο, γιατὶ ἦταν βέβαιο ὅτι οἱ  Τοῦρκοι θὰ ἐπιχειροῦσαν ὁπωσδήποτε νὰ τὸν καταλάβουν καὶ πάλι.

Πραγματικῶς στὶς  6 τὸ πρωὶ τῆς 12 Φεβρουαρίου, ἡμέρα Παρασκευή, ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία συνήθως οἱ Τοῦρκοι πραγματοποιοῦσαν τὶς ἐπιθέσεις τους, τουρκικὸς στρατὸς φάνηκε νὰ βγαίνει ἀπὸ τὸν Ἁλμυρό καὶ νὰ βαδίζει ἐναντίον τοῦ Πλατάνου.

Τὴν συνέχεια, αὐτὴ τὴν φορά, θὰ τὴν παρακολουθήσουμε ὄχι ἀπὸ ἑλληνικὲς πηγὲς ἀλλὰ ἀπὸ ἐπίσημα τουρκικὰ ἔγγραφα.

Ὁ ἀρχηγὸς τῆς στρατιωτικῆς αὐτῆς τουρκικῆς δύναμης  Μουχλῆ Πασᾶς κάνοντας τὴν ἀναφορά του  γιὰ τὴν  συγκεκριμένη αὐτὴ  νέα ἐπιχείρηση πρὸς τοὺς προϊσταμένους του στὴν Κωνσταντινούπολη, μετὰ τὴν  μάχη, ἀνέφερε μεταξὺ ἄλλων:

«Πρὸς ἀνάκτησιν ἀπὸ τῶν ἐχθρικῶν χειρῶν τοῦ χωρίου Πλατάνου εἴχομεν ἐκτελέσει προηγουμένως τὰς ἀπαιτουμένας ἐποπτεύσεις. Ἐπὶ τούτῳ ἐκ τῆς ὑπὸ τὸν συνταγματάρχην Ἀγιὰχ Βέην στρατιωτικῆς μοίρας, συνισταμένης ἐκ τριῶν ταγμάτων πεζικοῦ καὶ δύο πεδινῶν τηλεβόλων, δύο ἱλῶν ἱππικοῦ καὶ 4.000 ἀνδρῶν ἐπικουρικοῦ στρατοῦ, ἀπεστάλη ἕν τάγμα πεζῶν εἰς τὰ στενὰ τῶν Κοκκωτῶν ὅπως ἀποκόψῃ τῆς ἀπ’ ἐκεῖ ὁδοῦ ὑποχώρησιν τῶν ἐχθρῶν· συνάμα δὲ οἱ Ζεϊβέκοι μετὰ μιᾶς ἵλης ἱππικοῦ ἀπεστάλησαν πρὸς τὰ μέρη Σούρπης ἵνα ἐμποδίσωσι τὴν ἐκεῖθεν ἐπέλευσιν ἐχθρικῆς ἐπικουρίας. Εἶτα ὁ ἐπικουρικὸς στρατὸς ὡρίσθη, ἵν’ ἀπασχολήσῃ τοὺς ἐχθροὺς εἰς τὸ μέτωπον. ἐν ᾧ τέσσερα τάγματα ἐκ τῆς ἀριστερᾶς καὶ δύο ἵλαι ἱππικοῦ μετὰ Ζεϊβέκων ἐκ τῆς δεξιᾶς πτέρυγος ὡρίσθησαν πρὸς ἔφοδον. Οἱ μένοντες Ζεϊβέκοι μεθ’ ἑνός τάγματος καὶ τῶν τηλεβόλων ἐτάχθησαν εἰς τὸ μέτωπον».

Ἀπέναντι τῆς μεγάλης αὐτῆς τουρκικῆς δύναμης οἱ Ἕλληνες ὁπλαρχηγοὶ εἶχαν νὰ παρατάξουν μία συνολικὴ δύναμη 650 μόνο πολεμιστῶν.

Οἱ  ὁμάδες τοῦ Ἀχιλλέα Βελέντζα καὶ τοῦ καθηγητοῦ Ν. Νικολαΐδου, μὲ σύνολο 160 ἀνδρῶν, παρατάχθηκαν στὸν λόφο τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου  καὶ λίγοι  σὲ μικρὴ ἀπόσταση πρὸς τὸ χωριὸ Μπακλαλί.

Πίσω ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἀντώνιο καὶ ἀνατολικῶς  παρατάχθηκαν οἱ πολεμιστὲς τοῦ βουλευτοῦ Γ. Νικολαΐδου, τοῦ Χ. Λελούδα, τοῦ Α. Φιλίππου καὶ τοῦ  Γάλλου V. Cyrill μὲ σύνολο 50 ἀνδρῶν.

Στὸ  δεξιὸ μέρος τοῦ  λόφου  τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου παρατάχθηκαν ὁ Α. Μήτσας καὶ οἱ  Λυκάκης, Λακκιώτης καὶ  Ψαλτήρας, μὲ σύνολο 60 πολεμιστῶν.

Ὁ Ἰωάννης Βελέντζας, γιὸς τοῦ Ἀχιλλέα Βελέντζα, μὲ 30 ἄνδρες, ἄν καὶ ἦταν τραυματισμένος, κατέλαβε τὴν θέση «Πλάκες», πίσω ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἀντώνιο.

Δυτικῶς τοῦ Πλατάνου, πρὸς τὸ Μπακλαλί, τοποθετήθηκαν ὁ Α. Ζῆκος, Σ. Λαμπρυνᾶκος καὶ οἱ Σταμάτιος Α, Μήτσας, Σκορδίλης καὶ Ροῦσος μὲ σύνολο 60 ἀνδρῶν.

Ὁ Θρασύβουλος Βελέντζας μὲ τὸν Κυριακίδη καὶ 65 ἄνδρες κατέλαβε τὸ ἀνατολικὸ μέρος τοῦ χωριοῦ.

Τὰ ὑψώματα μπροστὰ ἀπὸ τὸ χωριὸ κατέλαβαν οἱ Πλατανιῶτες ἀρχηγοὶ Καρακώστας, Καρβουνιάρης, Πατελοδῆμος καὶ Ξύδης μὲ σύνολο 50 ἄνδρες.

Τὴν ὅλη αὐτὴ διάταξη τῶν Ἑλλήνων ὁπλαρχηγῶν  συμπλήρωναν καὶ ἄλλες μικρότερες ὁμάδες σκορπισμένες σὲ διάφορες θέσεις.

Μὲ αὐτὲς τὶς συνθῆκες ἄρχισε ἡ νέα μάχη τοῦ Πλατάνου.  Δὲν θ’ ἀναφέρουμε τὶς ἐπὶ μέρους τοπικὲς συμπλοκὲς  καὶ τὶς ἐπιτυχίες καὶ τὰ κατορθώματα ἤ τὶς ἀποτυχίες τοῦ καθένα  ὁπλαρχηγοῦ χωριστά.

Οἱ Ἕλληνες ἀγωνίζονταν ἡρωικῶς καὶ νικηφόρως παρὰ τὸ ὅτι ὑστεροῦσαν κατὰ πολὺ ἀριθμητικῶς ἀλλὰ κυρίως σὲ πολεμοφόδια. Καὶ ἦταν αὐτὴ ἀκριβῶς   ἡ ἔλλειψη τῶν πολεμοφοδίων ἐκείνη ἡ ὁποία τελικῶς ἔδωσε τὴν νίκη στοὺς Τούρκους.

Ἡ μάχη κράτησε μέχρι τὶς 4 μ. μ. Τότε ἐξαντλήθηκαν ἐντελῶς τὰ πολεμοφόδια τῶν Ἑλλήνων καὶ δὲν ὑπῆρχε πλέον καμία  δυνατότητα συνέχισης τοῦ ἀγῶνα. Οἱ Ἕλληνες ἀγωνιστὲς κινδύνευαν νὰ αἰχμαλωτισθοῦν ἤ νὰ φονευθοῦν ὅλοι. Ὑποχρεώθηκαν ἔτσι νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν ἀγῶνα καὶ κατόρθωσαν νὰ διαφύγουν σῶοι  διασκορπισμένοι ἄλλοι στὰ Κελέρια, ἄλλοι στὴν Βρύναινα καὶ ἄλλοι πρὸς τὰ μέρη τῆς Σούρπης.

Στὴν μάχη αὐτὴ ἔλαβε μέρος καὶ ὁ «Λόχος τῶν Θηβαίων»   ἐθελοντῶν ὁ ὁποῖος μόλις εἶχε φθάσει στὸν  Πλάτανο κατὰ τὶς 2 μ. μ.  Μετὰ τὸ τέλος της ὁ λόχος αὐτὸς  κατέφυγε στὸ  Μοναστῆρι τῆς Παναγίας  Ξενιᾶς τραγουδῶντας τὸ αὐτοσχέδιο τραγοῦδι:

«Ἕνα μπαϊράκι ξἐβγαινε ἀπ’ τῆς Ξενιᾶς τὰ μέρη

ἔλαμψε ὁ κάμπος τ’  Ἁλμυρού ταρἀχτηκε τ’ ἀσκέρι».

Οἱ Τοῦρκοι στὴν μάχη αὐτὴ εἶχαν μεγάλες ἀπώλειες. Ἦταν μὲν τελικῶς νίκη τῶν Τούρκων ἀλλὰ ἦταν μία «πύρρειος» νίκη. Ὁ ἀρχηγός τῶν τουρκικῶν δυνάμεων, Μουχλῆ Πασᾶς, θέλοντας ἴσως νὰ μεγαλοποιήσει τὴν νίκη του ἤ νὰ δικαιολογήσει τὶς πολλὲς ἀπώλειες τοῦ στρατοῦ του ἤ ἴσως μὴν μπορῶντας διαφορετικὰ νὰ ἐξηγήσει τὴν μεγάλη δυσκολία τὴν ὁποία ἀντιμετώπισε στὴν νίκη του αὐτή, στὴν σχετικὴ ἀναφορά του, παραποιῶντας τὴν πραγματικότητα, ἀνεβάζει  τοὺς Ἕλληνες πολεμιστὲς σε 2.000.

Ἡ νίκη αὐτὴ τῶν Τούρκων καὶ ἡ κατάληψη τοῦ Πλατάνου σήμανε καὶ τὸ  προσωρινὸ τέλος καὶ τὸ σταμάτημα τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ 1878 στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ, ἄν καὶ συνεχίστηκαν διάφορες μικροσυμπλοκὲς μεταξὺ Τούρκων καὶ μεμονωμένων μικροομάδων ἀνέντακτων Ἐλλήνων ἀγωνιστῶν.

Τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ  ἔτους 1878

                    Τὸ ἀπελευθερωτικό κίνημα τοῦ ἔτους 1878 ἦταν  γιὰ τὴν Θεσσαλία τὸ  σημαντικότερο ἀπὸ ὅλα τὰ προηγούμενα γιατὶ ἦταν καὶ τὸ ἀποτελεσματικότερο, ἀφοῦ  ὡς τελικὸ ἀποτέλεσμα εἶχε τὴν ἀπελευθέρωσή της ἀπὸ τὸν  τουρκικό ζυγό. Ἰδιαιτέρως γιὰ τὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ ἦταν χαρακτηριστικὰ σημαντικὸ γιατὶ  μετὰ ἀπὸ αὐτὸ  ἀποκαταστάθηκε ὁ ἀπὸ πενῆντα χρόνια ὑφιστάμενος ἐντελῶς ἀφύσικος τεμαχισμός της μεταξὺ τῆς Τουρκικῆς καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπικρατείας.

                Ἦταν ἀκόμα τὸ σημαντικότερο ἀπελευθερωτικὸ κίνημα ἀπὸ ὅλα ὅσα εἶχαν προηγηθεῖ καὶ ἀπὸ τὴν ἄποψη τῆς φανερῆς καὶ ἔμπρακτης συμμετοχῆς τῆς Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης, αὐτὴ τὴν  φορά, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854.

                Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, σὲ μυστικὴ συνεδρίασή της,  ἀποφάσισε  καὶ ἐνέκρινε τὴν εἴσοδο τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ στὴν σκλαβωμένη Θεσσαλία μόλις κατὰ τὴν σύσκεψη τῆς 18^ης πρὸς τὴν 19^η Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 1878, ὅπως εἶναι γνωστό, οἱ σχετικὲς προκαταρκτικὲς ἐνέργειες,  μὲ σιωπηρὴ συγκατάθεση καὶ παρότρυνση τῆς Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης, εἶχαν ἀρχίσει πολὺ νωρίτερα.

                        Αὐτὸ διαφαίνεται ἀπὸ ἀρκετὰ δημοσιεύματα τῶν ἑλληνικῶν ἐφημερίδων  τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, πρὶν ἀπὸ τὴν 18^η Ἰανουαρίου 1878, καὶ ἀπὸ τὸ ὅτι ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἦταν γνώστης τῆς «μυστικῆς» αὐτῆς  ἀπόφασης, ἀφοῦ ὁ ἴδιος τὴν εἶχε ἐπιβάλει μὲ ἐπίμονες πιέσεις καὶ ἐκδηλὠσεις καὶ μὲ   τὴν γενικὴ  συμπεριφορά του.

               Ἡ ἔντονη ἐπιθυμία τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ οἱ συνεχεῖς πιέσεις του γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν σκλαβωμένων περιοχῶν τῆς Ἑλλάδας μὲ πολεμικὴ ἐπέμβαση κατὰ τῆς Τουρκίας ἦταν ἀδύνατον νὰ ἀγνοηθοῦν ἀπὸ ὁποιαδήποτε Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση, ἔστω καὶ ἄν, ὅπως ἦταν δεδομένο, οἱ ἰσχυρὲς μεγάλες εὐρωπαϊκὲς δυνάμεις θὰ ἐναντιώνονταν δυναμικῶς σὲ κάθε ἑλληνικὴ πολεμικὴ ἐνέργεια.

                     Τοὐλάχιστον ἀπὸ ἕνα χρόνο νωρίτερα, πρὶν τὴν 18^η Ἰανουαρίου 1878, οἱ πιέσεις τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλίας μὲ πολεμικὲς ἐνέργειες εἶχαν πάρει τὴν μορφὴ παλαϊκῆς ἐξέγερσης καὶ ἀσυγκράτητης ἐσωτερικῆς ἐπανάστασης.

Στὶς 22 Μαΐου τοῦ 1877 μία μεγάλη παλλαϊκὴ  συγκέντρωση τοῦ ἀθηναϊκοῦ λαοῦ στὸ Παναθηναϊκὸ Στάδιο, στὴν ὁποία συγκέντρωση οἱ πρωτοστάτες της, στὸ σχετικὸ ψήφισμα τὸ ὁποῖο  ἐκδόθηκε, ἔδωσαν τὴν συμβολικὴ ὀνομασία  «Ἐκκλησία τοῦ Λαοῦ», ὁδήγησε, ἔπειτα ἀπὸ ἰσχυρές παράλληλες πιέσεις ἀλλὰ καὶ  βίαιες διαδηλωτικὲς ἐπεμβάσεις οἱ ὁποῖες ἀκολούθησαν, στὴν παραίτηση τῆς ὑπάρχουσας κυβέρνησης καὶ στὴν  συγκρότηση νέας κυβέρνησης, τῆς «Οἰκουμενικῆς Κυβέρνησης», μὲ ὑποχρεωτικὴ συμμετοχὴ σ’ αὐτὴν ὅλων  τῶν ἀρχηγῶν τῶν ὑπαρχόντων  καὶ λειτουργούντων κομμάτων.

                    Ἡ καθολικὴ συμμετοχὴ στὴν «Οἰκουμενικὴ Κυβέρνηση» ὅλων τῶν πολιτικῶν ἀρχηγῶν  ἦταν ὁμόφωνη ἀπόφαση, ἀπαίτηση καὶ ἀπαραίτητη προϋπόθεση, σύμφωνα μὲ ρητὴ δήλωση στὸ  σχετικὸ ψήφισμα της «Ἐκκλησίας τοῦ Λαοῦ», γιὰ τὴν καθολικὴ ἀποδοχὴ καὶ παλαϊκὴ ὑποστήριξη τῆς Οἰκουμενικῆς Κυβέρνησης.

              Ὡστόσο, ἄν καὶ ἡ ἐπίσημη ἀπόφαση καὶ συγκατάθεση τῆς Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλίας μὲ ἐμπόλεμες ἐνέργειες παρουσιάζεται ὅτι ἐγκρίθηκε  στὶς 18 – 19 Ἰανουαρίου 1878, καὶ μάλιστα ὕστερα ἀπὸ εἰδικὴ μυστικὴ σύσκεψη τῆς ἑλληνικῆς βουλῆς, εἶναι βέβαιο ὅτι ἀπὸ πολὺ νωρίτερα εἶχαν δοθεῖ σχετικὲς μυστικὲς καὶ ἐμπιστευτικὲς ἐντολὲς στὶς  δημόσιες ἑλληνικὲς ἀρχὲς νὰ δραστηριοποιηθοῦν  προκειμένου νὰ γίνουν οἱ ἀπαραίτητες προετοιμασίες γιὰ τὴν εἴσοδο τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ στὴν Θεσσαλία.

                 Χαρακτηριστικὰ καὶ  σαφέστατα σχετικὰ ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα τοπικοῦ τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ ἐνδιαφέροντος  εἶναι  τὰ ὅσα ἀναφέρει ἀπὸ τὴν παραμεθόριο Σούρπη ὁ τότε Δήμαρχος Πτελεατῶν Γενναῖος Σκούρας σὲ μία ἀναφορά του πρὸς τὸν νομάρχη Φθιώτιδας τὸν Ἰούλιο τοῦ 1877. Ἀπὸ ὅσα ἀναφέρει ὁ Δἠμαρχος   Πτελεατῶν, ἔστω καὶ συγκαλυμμένα, ἀπαντῶντας σὲ μυστικὴ ἐμπιστευτικὴ ἐπιστολὴ τοῦ Νομάρχου Φθιώτιδας, γίνεται φανερὸ ὅτι εἶχε προηγηθεῖ σχετικὴ ἀλληλογραφίας καὶ ὅτι γινόταν ἀπὸ πρὶν προετοιμασία τοῦ ἀγῶνα:

                      «Ἐν Σούρπῃ τῇ 19 Ἰουλίου 1877

                     Σεβαστέ μοι Κύριε Νομάρχα !

                Σᾶς ἀπαντῶ εἰς τὴν ἀπὸ χθὲς χρονολογουμένην ἐμπιστευτικὴν ἐπιστολήν σας. Αἱ σχέσεις ἐνταῦθα εἰσὶ διακεκομμέναι. Δὲν ἀφήνουν κανέναν οἱ Τοῦρκοι νὰ ὁμιλήσουμε ὥστε μετὰ δυσκολίας δυνάμεθα νὰ συνεννοηθῶμεν μετὰ τῶν ἔξω καὶ κανέναν ὅπου στέλνομε εἰς Ἁλμυρὸν κρυφίως καὶ μὲ ἀδρὰν πληρωμήν.

                 Ἀνάγκη ὅπλων καὶ πολεμοφοδίων ἄλλως δὲν ἐκπληροῦται ὁ σκοπὸς ὅν μελετῶμεν. Περὶ ὅσων μοὶ γράφεις θ’ ἀπαντήσω αὔριον ἤ μεθαύριον διότι ἐζήτησα πληροφορίας ἀπὸ τοὺς ἀδελφοὺς ἀνταποκριτάς μου περὶ προσώπων καὶ ἐκ περισσοῦ σᾶς λέγω ὅτι τὸ πρόσωπο ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖο θὰ λάβῃ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Ἁλμυροῦ θὰ εἶναι καὶ τοῦ Πλατάνου. Ἡ δὲ παρουσία τοῦ Εὐαγγέλη Σπανοῦ εἰς Κωφοὺς καὶ Κοκκωτοὺς θ’ ἀναγκάσῃ τοὺς κατοίκους νὰ λάβουν τὰ ὅπλα. Ἡ Βρύναινα δὲν δύναται νὰ ἐπαναστατήσῃ διότι ἑδρεύει λόχος καὶ καταλύει εἰς τὰς οἰκίας τῶν κατοίκων ἐξ 70 στρατιωτῶν, ἔχει δηλαδὴ δύναμιν ἀνωτέραν τῆς φρουρᾶς τοῦ Ἁλμυροῦ.

                 Ἀνάγκη ν’ ἀποσταλοῦν περισσότερα ὅπλα νὰ ὁπλίσουν καὶ τοὺς κατωτέρους τοῦ Δήμου μου ἐν ἀνάγκῃ νὰ τρέξουν εἰς βοήθειαν. Κατόπιν τῆς ἐξεγέρσεως τῆς ἐπαρχίας Ἁλμυροῦ ἀπαιτοῦνται καὶ σελάχια, παλάσκες καὶ τὰ τοιαῦτα τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ ὑπάρχουν, ἄλλως δὲν εἴμεθα ἑτοιμοπόλεμοι. Ποῦ νὰ θέσῃ τις τὰ φυσέκια του;

               Οἱ ἐν Ἁλμυρῷ Τοῦρκοι συγκεντρώνονται εἰς οἰκίας, προσκαλοῦσι δὲ καὶ ἐκείνους ἐκ τῶν  περιχώρων  νὰ ἔλθουν ἐντὸς τοῦ Ἁλμυροῦ.

                 Αἱ οἰκογένειαι τῶν χωρίων Βρύναινα, Κοκκωτούς, Κωφοὺς καὶ Πλατάνου θὰ καταφύγουν εἰς τὸ Ἑλληνικόν, ἀδύνατον εἰς Γοῦραν, διότι εἶναι πολὺ μακριά.

                         Τέλος ἀναμένω πάντοτε τὰς ὁδηγίας σας περὶ ὅλων ἐν γένει.

                             Σᾶς προσκυνῶ διατελῶν πρόθυμος τῶν διαταγῶν σας

                                                         Γενναῖος Σκούρας».

                             Στὴν Ἀθήνα εἶχε συγκροτηθεῖ εἰδικὴ  «Ἐπαναστατικὴ Ἐπιτροπή». Ὁ Σ. Ν. Γάτζος, καλὸς γνώστης τῆς κατάστασης ἡ ὁποία ἐπικρατοῦσε στὴν Θεσσαλία, ἔγραψε πρὸς τὴν Ἐπαναστατικὴ Ἐπιτροπή, παρέχοντας πολύτιμες σχετικὲς πληροφορίες ἀλλὰ καὶ ὑποδείξεις:

                        «Οἱ Θεσσαλοὶ δὲν ἐκινήθησαν μέχρι σήμερον τὸ μὲν διότι πολλοὶ τοὺς ἐσυμβούλευσαν νὰ μένωσιν ἥσυχοι ἐπειδὴ ἡ ἐλευθέρα Ἑλλὰς ἐνεργεῖ διπλωματικῶς ὑπὲρ τῆς βελτιώσεως τῆς τύχης των, τὸ δὲ  διότι τοῖς ἐλλείπουσιν ἄνδρες δυνάμενοι νὰ ἀναλάβωσιν τὴν πρωτοβουλίαν καὶ ἀρχηγίαν κινήματός τινος.

                    Νομίζομεν ὅτι εἶναι δυνατὸν συνεννοουμένων τῶν ἐνταῦθα ἁρμοδίων μετὰ τῶν  καταλλήλων προσώπων τῶν διαμερισμάτων Βόλου, Ἁλμυροῦ, Καρδίτσης, Ἀγράφων, Τρικάλων, Χασίων, Ἐλσσῶνος, Ὀλύμπου καὶ Ἀγιᾶς, ν’ ἀρχίσῃ τὸ  κίνημα κατὰ τὴν  πανήγυριν τῶν Φαρσάλων, 15 Αὐγούστου, ἄν ὅμως αἱ περιστάσεις ἐπισπεύδωσιν, δυνατὸν ν’ ἀρχίσῃ καὶ ταχύτερον. Πάντοτε ὅμως εἶναι ἀνάγκη νὰ σταλῶσι συγχρόνως ἐντεῦθεν ἐπικουρικὰ σώματα καὶ ἀρχηγὸς στρατιωτικός, ἄνθρωπος ἔμπειρος, πατριώτης καὶ φέρων ὄνομα τὸ ὁποῖον νὰ ἐμπνέῃ πίστιν εἰς τοὺς κατοίκους, οἵτινες μετὰ λύπης ἀναμιμνήσκονται τὰ συμβάντα τοῦ 1854.

                  Εἶναι βέβαια περιττὸν νὰ εἴπω, ὅτι εἶναι ἀπόλυτος ἀνάγκη νὰ διαθέσωσιν ἡ Κυβέρνησις καὶ ἡ Ἐπιτροπὴ διὰ τὴν ἐπανάστασιν τῆς Θεσσαλίας περὶ τὰς  10.000 ὅπλα μετὰ τῶν ἀναγκαίων πολεμοφοδίων».

Ὡστόσο, παρὰ τὸ ὅτι, ὅπως γίνεται ἀντιληπτό, προτεινόταν ν’ ἀρχίσει ὁ ἀπελευθερωτικὸς ἀγῶνας στὶς 15 Αὐγούστου τοῦ 1877, αὐτὸς  ξεκίνησε πολὺ ἀργότερα. Ἔτσι ἀρχικῶς ἀναβλήθηκε ἡ ἔναρξη γιὰ τὶς 15 Ἰανουαρίου 1878, χωρὶς καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν ἡμερομηνία νὰ γίνει ἡ ἐπίσημη ἔναρξη. Ἡ Οἰκουμενικὴ Κυβέρνηση, ἡ ὁποία εἶχε συγκροτηθεῖ , ἀναγκαστικῶς  κάτω ἀπὸ τὴν ἰσχυρὴ πίεση τοῦ λαοῦ ἀλλὰ χωρὶς τὸν ἀπαραίτητο οὐσιαστικὸ σύνδεσμο μεταξῦ τῶν μελῶν της,  δὲν μποροῦσε ν’ ἀποκτήσει  τὴν ἀπαραίτητη, ἰδιαιτέρως γιὰ τόσο σοβαρὲς ἀποφάσεις,  συνοχή. Οἱ ἀρχηγοὶ τῶν διαφόρων κομμάτων, ὑποχρεωμένοι νὰ συμμετέχουν σὲ μία ἑνιαία  Κυβέρνηση, χωρίς τὴν ἐσωτερικὴ ἀτομική τους ἐγκάρδια συναίνεση,   δὲν μποροῦσαν νὰ ξεπεράσουν τὶς προσωπικές τους καὶ τὶς κομματικὲς διαθἐσεις καὶ  διαφορές.

                Ὁ λαὸς ἀπαιτοῦσε μὲ δυναμικὲς παρεμβάσεις τὴν συνολικὴ προπαρασκευὴ ὅλου τοῦ κράτους γιὰ τὴν ἄμεση ἔναρξη τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ  ἀγῶνα ἀλλὰ ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση, ἀδύναμη νὰ ἀνταποκριθεῖ στὴν  ἐπιθυμία καὶ στὶς ἀπαιτήσεις τοῦ λαοῦ καὶ τῶν περιστάσεων, ἀδρανοῦσε. Ἀδυνατοῦσε ἀκόμη νὰ ἀδιαφορήσει καὶ νὰ ἐναντιωθεῖ στὶς ἰσχυρὲς πιέσεις τῶν Μεγάλων Εὐρωπαϊκῶν Δυνάμεων.

                    Μετὰ τὸν  θάνατο τοῦ Κωνσταντίνου Κανάρη, στὶς  2 Σεπτεμβρίου 1877, ὁ ὁποῖος, στὴν Οἰκουμενικὴ Κυβέρνηση ἡ ὁποία εἶχε συγκροτηθεῖ, ἦταν καὶ ὁ  βασικότερος συναισθηματικὸς συνεκτικός της κρίκος, ἡ Κυβέρνηση ἔπαψε νὰ μπορεῖ νὰ εἶναι  οὐσιαστικῶς, ἀλλὰ καὶ νὰ μπορεῖ νὰ λέγεται ἀκόμη «Οἰκουμενικὴ»  καὶ στὶς 11 Ἰανουαρίου 1878 διαλύθηκε. Ἀγανακτισμένος ὁ ἑλληνικὸς λαὸς σύσσωμος κατηγόρησε τὴν διάλυση αὐτὴ ὀνομάζοντάς την «λιποταξία» καὶ χαρακτηρίζοντας τοὺς ὑπουργούς της «λιποτάκτες».

                   Ὁ Α. Κουμουνδοῦρος, ὁ ὁποῖος ἀνέλαβε πρωθυπουργὸς στὴν νέα κυβέρνηση  στὶς 13 Ἰανουαρίου 1878, ἄν καὶ γνώριζε πολὺ καλῶς ὅτι δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἱκανοποιήσει πλήρως καὶ ἱκανοποιητικῶς  τὴν καθολικὴ ἀπαίτηση  τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ γιὰ τὴν κήρυξη πολέμου γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν σκλαβωμένων περιοχῶν, ἀνακοίνωσε τὸ πρόγραμμά του, υἱοθετῶντας τὴν καθολικὴ  αὐτὴ ἀπαίτηση τοῦ λαοῦ λέγοντας τὸ γενικόλογο καὶ λίγο ἀσαφὲς καὶ ἐπιδεκτικὸ πολλῶν ἑρμηνειῶν ὅτι ἀπὸ τὴν  κυβέρνηση θὰ ἐπιδιωχθεῖ «ἐνεργὸς καὶ πραγματικὴ προστασία καὶ ὑπεράσπισις τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῶν καταπιεζομένων καὶ καταδυναστευομένων ἀδελφῶν ἡμῶν».

                Διάφορες φῆμες καὶ ἀσαφεῖς καὶ ἀβέβαιες πληροφορίες κυκλοφοροῦσαν ὅτι ξεκίνησε ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς γιὰ τὴν Θεσσαλία. Ἀναστατωμένοι καὶ ἀνυπόμονοι ἦταν οἱ ἐθελοντὲς ἀγωνιστὲς οἱ ὁποῖοι βρίσκονταν ἤδη στὴν παραμεθόριο περιοχῆ ἤ καὶ ἐντὸς τῶν  σκλαβωμένων περιοχῶν περιμένοντας τὴν ἔμπρακτη ὑλοποίηση τῶν κυβερνητικῶν ἀποφάσεων.

             Κάτω ἀπὸ τὸ κλῖμα αὐτῆς τῆς ἀβεβαιότητας τῶν προθέσεων καὶ  ἀποφάσεων καὶ τῆς ἀναβλητικότητας τῆς Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης οἱ ἐθελοντὲς ἀγωνιστὲς ἀπὸ τὴν  ἐλεύθερη Ἑλλάδα, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἤδη συγκεντρωθεῖ στὰ ἑλληνοτουρκικὰ σύνορα περιμένοντας νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὰ ἐπίσημα ἑλληνικὰ στρατεύματα καὶ ἐνῶ κάποιοι ἀνυπόμονοι  εἶχαν ἤδη εἰσέλθει  στις σκλαβωμένες περιοχές, ἄρχισαν  μεμονωμένες συγκρούσεις μὲ τοὺς Τούρκους.

                  Πληροφορίες οἱ ὁποῖες ἔφταναν ἀπὸ τὴν Θεσσαλία στὴν ἀμήχανη καὶ ἀμφιταλαντευόμενη κυβέρνηση στὴν Ἀθήνα βεβαίωναν ὅτι ὅλοι εἶναι ἕτοιμοι καὶ ὅτι ἀγωνιοῦσαν καὶ ἀνυπομονοῦσαν ν’ ἀρχίσουν τὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα.

Εἰδικότερες πληροφορίες ἀπὸ τὴν παραμεθόρια περιοχὴ τοῦ  Ἁλμυροῦ βεβαίωναν ὅτι ὄχι μόνο ὅλοι οἱ ὁπλαρχηγοὶ ἦταν ἕτοιμοι καὶ περίμεναν τὴν ἐπίσημη εἴσοδο τοῦ  ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀλλὰ καὶ ὅτι ἤδη εἶχαν ἀρχίσει κάποιες  συγκρούσεις στὶς ὁποῖες οἱ Τοῦρκοι ὑποχωροῦσαν. Καὶ αὐτὸ ἦταν πραγματικότητα. Ἡ Γοῦρα βρισκόταν ἤδη στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ Ἰανουαρίου 1878 καὶ εἶχε ἀνακηρυχθεῖ ἐλεύθερη.

                    Τὴν ἴδια ἐποχή,  πρὶν ἀκόμα ἀποφασισθεῖ ἡ εἴσοδος τοῦ τακτικοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ στὴν σκλαβωμένη Θεσσαλία, στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ εἶχαν συγκεντρωθεῖ ἤδη πολλὲς ὁμάδες ἀτάκτων  ἐθελοντῶν ἀγωνιστῶν ὑπὸ διαφόρους ἀρχηγούς, ὅπως τὸν Ι. Ζῆκο, τὸν Βασίλειο Ζούρκα, τὸν Σ. Λαμπρινάκο, τὸν Δαλίπη, τοὺς ἀδελφοὺς Τσουμπέτα, τὸν Δῆμο Κωστούλα, τὸν Α. Μήτσα, τὸν Σ. Μάργαρη, τὸν  Γ. Γούσιο, τὸν Λακκιώτη, τοὺς ἀδελφοὺς Θρασύβουλο καὶ Ἀχιλλέα Βελέντζα, τὸν Ἰωάννη Βελέντζα, γιὸ τοῦ Ἀχιλλέα, τὸν Γενναῖο Σκούρα,  τὸν γιατρὸ τῆς Σούρπης Δροσόπουλο, τὸν Ἀθανάσιο Φράγγο, τὸν Ν. Ἀξελό,  τὸν Μητρολάπη, τὸν Π. Ματζαβῖνο, τὸν Δεσποτόπουλο ἀπὸ τὸν  Πλάτανο, τὸν Φ. Ἀθανασίου, τὸν Α. Κρῖκο, τὸν Γιάννη Πάλλα, τὸν Τριαντάφυλλο Βαρβαρέζο, φοιτητὴ ἀπὸ τὴν  την Βρύναινα καὶ ἄλλους.

                  Ὅλοι αὐτοί, ἀνυπομονῶντας ν’ ἀναλάβουν ἔνοπλο ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα καὶ μὴν μπορῶντας νὰ περιμένουν περισσότερο τὴν συνεχῶς ἀναβαλλόμενη ἐπίσημη εἴσοδο τῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων, συγκεντρώθηκαν στὴν Βρύναινα, ὕστερα ἀπὸ πρωτοβουλία καὶ πρόσκληση τοῦ πολιτικοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ Δημητρίου Οἰκονομίδη ἤ Πατσιούρα, στὶς 16 Ἰανουαρίου 1878, ὅπου τελέστηκε δοξολογία ἀπὸ τὸν Ἁλμυριώτη ἱερομόναχο τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Παναγίας Ξενιᾶς, Ἀγαθάγγελο Τσακμακόπουλο  καὶ ὑψώθηκε ἡ σημαία τῆς ἐλευθερίας.

                  Στὴν Βρύναινα, στὴν ὁποία τελέστηκε ἡ δοξολογία, δὲν ὑπῆρχαν τουρκικὲς στρατιωτικὲς δυνάμεις. Ἡ τουρκικὴ φρουρὰ τῶν 70 στρατιωτῶν, ἡ ὁποία,  ὅπως βεβαίωνε τὸν Νομάρχη Φθιώτιδας ὁ Δήμαρχος Πτελεατῶν Γενναῖος Σκούρας ἀπὸ τὴν Σούρπη στὶς 19 Ἰουλίου 1877, ὑπῆρχε στὴν Βρύναινα, εἶχε ἀπομακρυνθεῖ. Στρατιωτικές τουρκικές δυνάμεις, την ἐποχὴ αὐτή, ὑπῆρχαν σε τρία μόνο μέρη τῆς περιοχῆς Αλμυροῦ, στὴν πόλη τοῦ Ἁλμυροῦ, κυρίως, στὸν Πλάτανο καὶ μία μονάδα φρουρᾶς στὸ Κάτω Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς.

                Τὴν ἄποψη αὐτὴ εἶχε καὶ ὁ Ἠλίας Παπαηλιόπουλος, αὐτόπτης μάρτυρας τῶν γεγονότων καὶ ἔχοντας πλήρη γνώση τῆς ὅλης κατάστασης, ὁ ὁποῖος, ἄν καὶ ἦταν ὑποχρεωμένος νὰ   ὑπακούει καὶ νὰ συμπεριφέρεται σύμφωνα μὲ τὶς κυβερνητικὲς ὁδηγίες,  ὡς  πρώην γραμματέας τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου καὶ προσωπικὸς ἀντιπρόσωπος τοῦ Ὄθωνα, δὲν δίστασε, συνεχίζοντας τὴν παραπάνω ἐπιστολή του, νὰ διαβεβαιώσει  πατέρα του:

              «’Εάν προϋπῆρχε συνεννόησις μεταξὺ τῶν  σωμάτων καὶ σχέδιον προσβολῆς, ἦτο ἄφευκτος ἡ κυρίευσις τῶν τουρκικῶν πυροβόλων, καὶ πιθανὴ ἡ ἐντὸς τῆς  Πόλεως τοῦ Ἁλμυροῦ εἴσοδός  μας».

                     Γίνεται φανερὸ καὶ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ καὶ  ἐπιβεβαιώθηκε ἀπὸ ὅσα ἀκολούθησαν ὅτι ὑπῆρχε ἀσυμφωνία μεταξὺ τῶν διαφόρων ἀρχηγῶν γιὰ τὴν συνέχιση τῶν ἀπελευθερωτικῶν ἐνεργειῶν καὶ τὴν μορφὴ τὴν ὁποία ἔπρεπε αὐτὲς νὰ πάρουν. Διαφαίνεται μάλιστα ὅτι ὑπῆρχε καὶ  παρέμβαση τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας  τόσο γιὰ τὴν διασπορὰ καὶ τὴν ἀνάπτυξη καὶ τὴν καλλιέργεια τῶν  διαφωνιῶν  μεταξὺ τῶν διαφόρων ὁπλαρχηγῶν ὅσο καὶ γιὰ τὸ  ἀδικαιολόγητο σταμάτημα μιᾶς τόσο ἐλπιδοφόρας ἐξέλιξης τῶν γεγονότων.

              Μετὰ τὴν νικηφόρο μάχη τοῦ Πλατάνου ὁ Παπακώστας Τζαμάλας, ἄγνωστο γιὰ ποιὸν λόγο, παρέμεινε ἀδρανὴς στὸν Πλάτανο ἐνῶ οἱ ἄλλοι ὁπλαρχηγοὶ εἶχαν σκορπισθεῖ  σὲ διαφορετικὲς κατευθύνσεις ὁ καθένας. Οἱ ντόπιοι ἀγωνιστὲς τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ περιφέρονταν ἀσκόπως καὶ ἀτάκτως στὴν περιοχὴ γύρω ἀπὸ τὸν Ἁλμυρὸ καὶ γιὰ νὰ ἐπιβιώσουν προέβαιναν σὲ ληστεῖες καὶ ἁρπαγές, παρὰ τὰ ὅσα εἶχαν ὑποσχεθεῖ μὲ ὅρκο στὶς 10 Μαρτίου στὰ Κελέρια.

                Πληροφορίες γιὰ τὴν κατάσταση αὐτὴ ἔχει καταγράψει καὶ ὁ Ζήσης Γραναφίδης, καταγόμενος ἀπὸ τὴν Πορταριά, ἐθελοντὴς πολεμιστὴς τοῦ ἀγῶνα αὐτοῦ. Παραθέτουμε ἕνα ἀπόσπασμα τῶν ἀπομνημονευμάτων τοῦ Ζήση Γραναφίδη ὅπως αὐτὰ δημοσιεύθηκαν στὴν ἐφημερίδα «ΠΡΟΟΔΟΣ» τοῦ Ἁλμυροῦ στὶς 22 Ἰανουαρίου 1936:

                    «Τὴν 17 Μαρτίου ἀναχωροῦμεν ἀπὸ τὴν Μιντζέλα. Εἴμεθα τὸ ὅλον 577 παλληκάρια, μᾶς συνοδεύουν ἐπὶ μακρὸν χρονικὸν διάστημα πολὺ πλῆθος καὶ ἱερὸς κλῆρος».

              «Ἐφθάσαμεν εἰς τὸν Πλάτανον ὅπου συναντῶμεν τοὺς ὁπλαρχηγοὺς Βελέντζαν, Παπακώσταν καὶ Λεβέντη, Μόλις ξαποστάσαμεν συνάπτομεν μάχην πρὸς τὸν ἐχθρόν. Οἱ Τοῦρκοι κατεῖχον ὅλα τὰ γύρω ὑψώματα τοῦ χωρίου, ἦσαν δὲ ὅλοι ἄτακτοι. Μπροστὰ στὸ χωριὸ ἦταν παρατεταγμένοι πενήντα Ἀρβανίταις. Καὶ τοὺς μὲν Τούρκους οἵτινες εὑρίσκοντο εἰς τὰ ὑψώματα τοὺς τρέπομεν εἰς φυγὴν μετὰ τὴν πρώτην προσβολήν, οἱ δὲ πενῆντα Ἀρβανίταις, οἵτινες εὑρίσκοντο ἔμπροσθεν τοῦ χωρίου, ὑποχωροῦσι κανονικῶς καὶ κλείονται εἰς ἕνα πύργον τοῦ χωρίου καὶ ἀνθίστανται ἐπὶ ἀρκετὸν χρονικόν διάστημα. Ἡμεῖς φέρομεν ξηρὰ ξύλα καὶ εἴμεθα ἕτοιμοι νὰ τοὺς καύσωμεν ὅτε τέλος ἰδόντες τὸ δεινὸν παρεδόθησαν μὲ τὴν συμφωνίαν νὰ μεταβῶσιν εἰς Ἁλμυρόν, τὸ ὁποῖον καὶ ἐγένετο».

                      «Τὴν ἑπομένην κατεβήκαμε εἰς τὸ Τσεγγέλι, ὅπου ἐπήραμε ἀπὸ τοὺς  Τούρκους πενήντα πρόβατα».

                 Λαμβάνομεν τὴν ἄγουσαν πρὸς βορρᾶν καὶ φθάνομεν τὴν 20 Μαρτίου εἰς τὸ χωρίον Ἄκετσι.  Ἑκεῖ διενυκτερεύσαμεν. Τὴν 21 Μαρτίου ἀφίνομεν τὸ Ἄκετσι καὶ ὁ μὲν  Βελέντζας μεταβαίνει πρὸς δυσμὰς τὸ δὲ σῶμα μας προχωρεῖ πρὸς τὸν Βόλον καὶ φτάνομε εἰς τὰ Καλύβια τὰ Μελισσιάτικα».

                  Ἀρκετὰ κατατοπιστικὲς γιὰ τὰ ἴδια γεγονότα εἶναι κάποιες πληροφορίες οἱ ὁποῖες  περιλαμβάνονται στὴν ἐπιστολὴ τοῦ Ἠλία Παπαηλιόπουλου  τῆς 23 Μαρτίου:

                   «Ἀπόψε ἀναχωροῦμεν ἀπὸ τὸν Πλάτανον…. ἡ ἀναθεματισμένη διχόνοια ἐκορυφώθη μεταξὺ τῶν δύο στρα­τιωτικῶν μας, καὶ τὰ σώματά των χωρίζονται. Ἐγώ θὰ ὑπάγω μὲ τὸν Παπᾶ διότι εἶναι καὶ ἱκανώτερος καὶ μᾶλλον εὐτακτότερος σχετικῶς τῶν ἄλλων. Το σῶμα μας θὰ εἶναι πλέον τῶν  1.500. Θὰ ὑπάγωμεν διὰ τροφὰς διότι μόλις ἔχομεν ἀπόψε ὀλίγον ψωμί. Θὰ ζητήσωμεν τροφὰς εἰς τὸν κάμπον τοῦ Βελεστίνου καὶ ἐκεῖθεν θὰ ὑπάγωμεν εἰς τὰ εἰκοσιτέσσαρα χωριά, νὰ συντελέσωμεν εἰς τὴν ἀποστασίαν των. Ἀνάθεμα εἰς τὴν διχόνοιαν καὶ εἰς τὴν λαφυραγωγίαν, τὰ ὁποῖα παρέλυσαν τοὺς στρατιώτας καὶ ἐξάλειψαν τὸν ἐνθουσιασμόν».

             Ἔτσι κάπως, ἐντελῶς ἄδοξα καὶ ἀδικαιολόγητα, ἐνῶ ἡ ἐπτυχία του φαινόταν καὶ ἦταν βἐβαιη, ἀπότυχε καὶ τελείωσε τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854 στὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ. Στὴν  ἀποτυχία αὐτὴ  συνέβαλαν, ὅπως προαναφέρθηκε, πολὺ ἀποτελεσματικῶς  καὶ καθοριστικῶς οἱ ἐνέργειες τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Άγγλίας. Αὐτὸ  σαφέστατα διαφαίνεται  ἀπὸ τὰ παρακάτω γεγονότα ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸ περιεχόμενο μερικῶν ἐγγράφων τοῦ ἀρχείου τοῦ Ὑπουργείου τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Ἀγγλίας, χαρακτηριστικὰ ἀποσπάσματα τῶν ὁποίων παρουσιάζουμε στὴν συνέχεια.

                Ἡ παρέμβαση ἰδιαιτέρως τῆς Γαλλίας  γιὰ τὸ σταμάτημα κάθε ἀπελευθερωτικῆς δραστηριότητας  ἐκ μέρους τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ ἰδίως στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ ἔτους 1854, ἦταν ἀποφασιστικὴ καὶ δυναμική.

                      Στὶς 27 Μαρτίου 1854  ὁ ὑποναύαρχος τοῦ γαλλικοῦ στόλου B. Tinan μὲ δύο πολεμικὰ πλοῖα τοῦ γαλλικοῦ στόλου, ἀπὸ αὐτὰ τὰ ὁποῖα εἶχαν σταλεῖ στὴν Ἑλλάδα γιὰ νὰ συμβάλλουν στὴν ἀποτροπὴ  τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ ἔτους  1854, τὰ «Gomer»  καὶ  «Flyer»,  ἀγκυροβόλησε στὸν ὅρμο τῆς Μιντζέλας τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδας προκειμένου ἀπὸ ἐκεῖ νὰ  μεταβεῖ  στὸν Ἁλμυρὸ καὶ νὰ προσπαθήσει  νὰ   πείσει τοὺς ἀγωνιστὲς τῆς περιοχῆς  νὰ σταματήσουν τοὺς ἀπελευθερωτικούς τους ἀγῶνες.

                   Τὶς παρεμβατικὲς αὐτὲς δραστηριότητές του ὁ ὑποναύαρχος Tinan τὶς γνωστοποίησε στὸν ἀρχιναύαρχο τοῦ γαλλικοῦ στόλου τῆς Μεσογείου μὲ εἰδικὴ ἀναφορά του τὴν  1 Ἀπριλίου 1854, τὸ κείμενο τῆς ὁποίας παρουσιάζομε ἀπὸ τῆν ἐργασία τοῦ Ἠλία Γεωργίου, «Γαλλικόν σχέδιον ἀποσβέσεως τῆς θεσσαλικῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1854», δημοσιευμένης στὰ «ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ», ( ἔκτακτος ἔκδοσις, Ἂθῆναι, 1965, σελ. 755 -756):

                   «Ἔχω τὴν τιμὴν ν’ ἀναφέρω, ὅτι τὴν    27 Μαρτίου ὡδήγησα Gomer καὶ Flyer εἰς τὸν ὅρμον Ἀμαλιαπόλεως, ἑλληνικῆς πόλεως κειμένης πλησίον τῶν συνόρων, ὁπόθεν ἀναχωροῦν, λέγεται, βοήθειαι διὰ τὴν ἐπανάστασιν. Μετὰ τῶν διοικητῶν τοῦ τόπου ἐπεσκέφθην τοὺς κυριωτέρους κατοίκους, εἰς τοὺς ὁποίους ἐγνώρισα τὴν σταθερὰν θέλησιν τῆς Κυβερνήσεως ἡμῶν νὰ ὑπερασπίσωμεν ἀντὶ πάσης θυσίας τὸ τουρκικὸν ἔδαφος. Ἐγνωστοποίησα εἰς αὐτούς, ὅτι θὰ ὑφίσταντο αὐστηρὰ ἀντίποινα ἐκ μέρους ἡμῶν, ἄν ἐβοήθουν τοὺς ἐπαναστάτας.

                Ἐν συνεχείᾳ ἠγκυροβολήσαμεν πρὸ τοῦ Ἁλμυροῦ. Ὁμὰς 300-400 Ἑλλήνων μετὰ σημαίας εἶχεν ἐξέλθει τοῦ ἀπό τινων ἡμερῶν   καταληφθέντος ὑπ’ αὐτῆς χωρίου Πλατάνου.

               Εἰς Βόλον ἔφθασαν 4 τουρκικαὶ φρεγάται φορτωμέναι στρατόν. Κατὰ τὰς συμβουλάς μου χθὲς ἐπεχείρησαν ἀποβίβασιν εἰς τὴν παραλίαν Ἁλμυροῦ πρὸς λύσιν τῆς  πολιορκίας τούτου καὶ ἐκδίωξιν τῶν Ἑλλήνων ἐκ τοῦ Πλατάνου».

                   Ὡστόσο, στὴν παραπάνω ἀναφορὰ πρὸς τὸν ἀρχιναύαρχο τοῦ γαλλικοῦ στόλου τῆς Μεσογείου δὲν δίνονται οἱ λεπτομέρειες τῆς ἀποστολῆς αὐτῆς, οἱ ἐνέργειες τῆς ὁποίας ἀπέβλεπαν στὴν κατάπνιξη τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ Ἁλμυροῦ. Λεπτομερέστερα περιγράφονται τὰ γεγονότα αὐτὰ σὲ σχετικὲς ἀναφορὲς πρὸς τὸν Ὑπουργὸ τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Γαλλίας.

                    Στὶς 7 Ἰουνίου 1854 στάλθηκε μία ἀναφορὰ πρὸς τὸν Dr. Lhuys, Ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν τῆς Γαλλίας:

                 «Ἐσκέφθην, Κύριε Ὑπουργέ, ὅτι δύναμαι εἰς τὰς περιστάσεις ταύτας νὰ θέσω εἰς ἐκτέλεσιν σχέδιον, τὸ ὁποῖον εἶχον συλλάβει ἀπὸ μακροῦ καὶ τὸ ὁποῖον ἔχω τὴν τιμὴν νὰ ὑποβάλω ὑπὸ τὴν  κρίσιν τῆς Ὑμετέρας Ἐξοχότητος, δηλ. τὴν εἰς τὰ σύνορα ἀποστολὴν Ἐπιτρόπων ἐπιφορτισμένων τὴν μελέτην τῆς καταστάσεως τῶν πραγμάτων καὶ νὰ ἐπιζητήσουν νὰ ἐπαναφέρουν εἰς τὸ καθῆκον τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν ἐπαναστατῶν καὶ ν’ ἀποκαταστήσουν, ἄν εἶναι δυνατόν, τὴν μεταξὺ τῶν τουρκικῶν καὶ ἑλληνικῶν ἀρχῶν καλὴν ἁρμονίαν.

                 Εὐτυχῶς εἶχον πρόχειρον πρὸς ἐκπλήρωσιν τῆς ἀποστολῆς ταύτης τὸν Guerin, τὸν ὁποῖον ἡ Ὑμετέρα Ἐξοχότης εἶχε θέσει εἰς τὴν διάθεσιν τοῦ στρατηγοῦ Gorey, καὶ ὅστις πρὸς στιγμὴν οὐδὲν εἶχε  νὰ κάμῃ ἐν Ἀθήναις. Ὁ Guerin  κατοικεῖ στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ 25 ἐτῶν. Γνωρίζει τοὺς Ἕλληνες καὶ γνωρίζει πῶς πρέπει νὰ μεταχειρισθῇ αὐτούς.  Οὐδεὶς ἦτο ἱκανὸς περισσότερον αὐτοῦ νὰ κερδίσῃ τὸν Χατζηπέτρον καὶ Τσάμην  Καρατάσον κ. τ. λ.

                    Οὗτος εἶναι δυνατὸν νὰ κερδίσῃ αὐτοὺς καὶ νὰ τοὺς κάμῃ νὰ ἐπιστρέψουν εἰς Ἑλλάδα. Ὁ Wyse, ὅστις μετέσχε πλήρως τοῦ τρόπου, καθ’  ὅν βλέπω τὰ πράγματα, ὥρισε τὸν ἐν Ἀθήναις πρόξενόν του, ἵνα συνοδεύσῃ τὸν Guerin, ὅστις ὁμοίως ἔχει μαζί του πολλοὺς ἀνωτέρους Ἕλληνας ἀξιωματικούς, οἱ ὁποῖοι βρίσκονται εἰς οἰκείας σχέσεις μετὰ τῶν κατεχόντων ἀκόμη τὴν Θεσσαλίαν καπετάνων καὶ ἔχουν ἀποδοκιμάσει ἐπιμόνως τὸ κίνημα.  Θὰ εἶμαι εὐτυχής, κύριε Ὑπουργέ, νὰ δυνηθῶ νὰ ἀφαιρέσω ἀπὸ τὴν ἐπανάστασιν τοὺς ἐπικινδύνους ἀρχηγούς της Χατζηπέτρον καὶ Καρατάσον χωρὶς νὰ πυρποληθῇ οὔτε προσάναμμα».^[1]

                  Οἱ λεπτομέρειες τοῦ σχεδίου τῆς ἀποστολῆς στὰ σύνορα «ἐπιτρόπων ἐπιφορτισμένων νὰ ἐπιζητήσουν νὰ ἐπαναφέρουν εἰς τὸ καθῆκον τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν ἐπαναστατῶν» καταγράφονται σὲ μία ἀναφορὰ τὴν ὁποία ἔστειλε, στὶς 12 Ἰουνίου 1854 ὁ Αὔγουστος Guerin πρὸς τὸν Rouen, πρεσβευτὴ τῆς Γαλλίας στὴν Ἑλλάδα:

                  «Τὴν 4 πρωινὴν τῆς 9 ἀνεχωρήσαμεν ἐκ Στυλίδος. Ἐφθάσαμεν εἰς Ἀμαλιάπολιν, ὅπου ἐμείναμεν 3/4 τῆς ὥρας. Ἐπεσκέφθημεν τὸν προξενικὸν πράκτορα ἡμῶν καὶ τὸν δήμαρχον τῆς πόλεως. Ἐγνωστοποιήσαμεν εἰς αὐτοὺς τὸν σκοπὸν τῆς ἀποστολῆς ἡμῶν καὶ συνεστήσαμεν εἰς αὐτοὺς νὰ μὴ ἀνεχθοῦν ἐν τῇ περιφερείᾳ των οὐδὲν μέτρον ἀντίθετον εἰς τὴν παρὰ τοῦ βασιλέως Ὄθωνος ληφθεῖσαν ὑποχρέωσιν καὶ εἰς τὴν θέλησιν τῶν Δυτικῶν   Δυνάμεων ἔναντι τῆς αὐστηρῆς οὐδετερότητος, τὴν ὁποίαν ἡ   Ἑλλὰς ὀφείλει νὰ τηρῇ ἔναντι τῆς Τουρκίας.

                   Ὑπεσχέθησαν νὰ συμμορφωθοῦν εἰς τὰς συστάσεις ἡμῶν, ἀλλὰ μοὶ φαίνεται, ὅτι δὲν θὰ ἠδύνατό τις νὰ ὑπολογίση ἐπὶ τῶν ὑποσχέσεων τοῦ δημάρχου Ἀμαλιαπόλεως, ὁ ὁποῖος εἶναι συνδεδεμένος μετὰ τοῦ Γριζάνου, ἑνὸς ἐκ τῶν Ἑλλήνων ἀρχηγῶν τῶν κατεχόντων αὐτὴν τὴν στιγμὴν τὰ χωρία τοῦ κόλπου τοῦ Βόλου.

                        Ἐπί πλέον νομίζω, ὅτι ὁ Βελέντζας ἔχει συχνὰς σχέσεις μετὰ τῶν κατοίκων τῆς Ἀμαλιαπόλεως, εὑρισκομένης πλησίον τῆς θέσεως, τὴν ὁποίαν κατέχουν τὴν στιγμὴν ταύτην ὁ  ἀρχηγὸς οὗτος καὶ ὁ βουλευτὴς τῆς Ἑρμιόνης Μίτζος. Ὁ ὑπὸ τὰς διαταγὰς τῶν δύο τούτων ἀτόμων στρατὸς εἶναι δυνατὸν νὰ ἀνέρχηται, ὡς ἐβεβαίωσαν ἡμᾶς, εἰς  250 ἄνδρας. Αἱ δυνάμεις αὗται ἀπὸ δεκαπενθημέρου οὐδεμίαν μάχην συνῆψαν. Ἀσχολοῦνται μόνον νὰ  κάμουν ἐπιδρομάς τινας εἰς τὴν πεδιάδα τοῦ Ἁλμυροῦ πρὸς ἁρπαγὴν ζώων, τὰ ὁποῖα ἐν συνεχείᾳ κατευθύνονται εἰς τὸ ἑλληνικὸν ἔδαφος.

                   Ἡ ἀπόστασις ἀπὸ τῆς Ἀμαλιαπόλεως μέχρι τοῦ Ἁλμυροῦ εἶναι τρεῖς λεῦγαι καὶ μετέβημεν εἰς τὴν τελευταίαν ταύτην πόλιν τὴν  1 μεταμεσημβρινήν, δίωρον μετὰ τὴν ἐκ τῆς Ἀμαλιαπόλεως ἀναχώρησιν ἡμῶν. Ἐπεσκέφθημεν τὸν πολιτικὸν διοικητὴν καὶ τὸν συνταγματάρχην, ὁ ὁποῖος διοικεῖ τὰς ἀποτελούσας τὴν φρουρὰν τῆς πόλεως δυνάμεις. Αἱ δυνάμεις αὗται ἀποτελοῦνται ἐξ ἑνὸς τάγματος πεζικοῦ τακτικοῦ 1000 -1100 ἀνδρῶν καὶ 400 ἀτἀκτων ἱππέων.

                       Τὸ πεζικὸν δὲν ἐγκαταλείπει τὴν πόλιν, τὸ ἱππικὸν κάμει περιπολίας τινὰς εἰς τὴν πεδιάδα, ἀλλ’ αὐτὴ ἡ ἐπιτήρησις μοὶ φαίνεται πολὺ ὀλίγον ἀποτελεσματικη, διότι δὲν ἐμποδίζει τοὺς στρατιώτας τοῦ Παπακώστα νὰ ἔρχωνται συχνὰ νὰ ἁρπάζουν ζῶα εἰς τὴν πεδιάδα. Κατανοῶ, ὅτι τὸ πεζικὸν  δὲν δύναται νὰ ἐπιτεθῇ κατὰ τοῦ Παπακώστα εἰς τὰς κατεχομένας ὑπ’ αὐτοῦ εἰς τὰ ὄρη ὀχυρὰς θέσεις. Αἱ ὁποῖαι περιβάλλουν τὸ νότιον μέρος τῆς πεδιάδας τοῦ Ἁλμυροῦ, ἀλλ’ ἡ πεδιὰς αὕτη θὰ ἦτο δυναστὸν νὰ φυλαχθῇ καλλίτερον παρὰ τῶν 400 ἀτἀκτων ἱππέων.

               Ἐγενόμεθα πολὺ καλῶς δεκτοὶ παρὰ τῶν δύο ἀρχῶν, τὰς ὁποἰας ἀνέφερον καὶ αὗται ἐπροθυμοποιήθησαν νὰ μᾶς  προσφέρουν τὴν συνδρομήν των, ἵνα διευκολύνουν ἡμᾶς εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τῆς ἀποστολῆς, ἥν εἴχομεν νὰ ἐκπληρώσωμεν. Ἤδη σᾶς ἀνήγγειλον εἰς τὴν ἐκ Λαμίας σταλεῖσαν ἐπιστολήν, ὅτι ὁ Παπακώστας εὑρίσκετο εἰς τὰ περίχωρα τοῦ Ἁλμυροῦ. Ἐν τῇ τελευταίᾳ ταύτῃ πόλει εἴχομεν ἐπιβεβαίωσιν τῆς πληροφορίας ταύτης.

                       Ἀπὸ 15 ἡμερῶν κατεῖχε στρατόπεδον εἰς τὸ ὄρος Γοῦρα εἰς ἀπόστασιν ἕξ λευγῶν ἀπὸ τοῦ Ἁλμυροῦ. Εἰς τὸν ἀρχηγὸν τοῦτον ἀπεστείλαμεν ἀγγελιαφόρον, ἵνα προειδοποιήσωμεν αὐτόν, ὅτι θὰ μετεβαίνομεν τὴν ἑπομένην εἰς τὸ στρατόπεδόν του, ἵνα κοινοποιήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰς ὁδηγίας, διὰ τῶν ὁποίων ἤμεθα ἐφωδιασμένοι.

                    Τὴν πρωίαν τῆς 10 ἀνεχωρήσαμεν διὰ τὸ ὄρος Γοῦρα καὶ μετὰ πορείαν 6 ὡρῶν ἐφθάσαμεν εἰς τὸ στρατόπεδον Παπακώστα. Ἀλλ’ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον εἶχε καταργηθῇ καὶ συνηντήσαμεν ἐκεῖ  2 στρατιώτας, οἱ ὁποῖοι μετέβαινον εἰς τὸν ἀρχηγόν των. Ἐπληροφόρησαν ἡμᾶς, ὅτι ἡ πρὸς τὸν Παπακώσταν ἀπευθυνθεῖσα ἐπιστολὴ ληφθεῖσα ἐκρατήθη ὑπ’ αὐτῶν.

                       Ὁ εἷς τῶν στρατιωτῶν   τούτων, ὅστις ἐφάνη εἰς ἡμᾶς  λίαν ἔξυπνος, μᾶς εἶπεν, ὅτι τὸ στρατόπεδον ἀπὸ τριῶν ἡμερῶν ἐγκατεστάθη εἰς ἀπόστασιν 3 λευγῶν μακρύτερον πρὸς τὴν διεύθυνσιν τῆς Λαμίας καὶ ὅτι ἐνόμιζεν, ὅτι ὁ Παπακώστας εὑρίσκετο ἐκεῖ. Ἐπρόσθεσεν, ὅτι μετέβαινε πλησίον τοῦ ἀρχηγοῦ του καὶ θὰ ἐπέδιδεν εἰς αὐτὸν τὴν ἐπιστολὴν ἡμῶν προειδοποιῶν αὐτόν, ὅτι θὰ ἀνεμένετο παρ’ ἡμῶν εἰς τὸ παλαιὸν στρατόπεδον, ὅπου θὰ διηρχόμεθα τὴν νύκτα

                        Τὴν 7^ην ἑσπερινὴν εἴδομεν νὰ φθάνουν, εἰς τὸν τόπον ὅπου εἴχομεν ἐγκατασταθῇ, περίπου 25 Ἕλληνες ἐθελονταὶ τοῦ σώματος τοῦ Παπακώστα, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἐφάνησαν ὅτι ἐπανήρχοντο ἐξ μιᾶς ἀποστολῆς εἰς τὴν πεδιάδα τοῦ Ἁλμυροῦ. Πράγματι μετὰ μίαν ὥραν εἴδομεν νὰ διέρχηται ἔμπροσθεν ἡμῶν ποίμνιον περίπου 1.200 προβάτων, τὰ ὁποῖα οἱ ἐλευθερωταὶ  τῶν χριστιανῶν εἶχον ἁρπάσει τὴν παραμονὴν εἰς πολλοὺς τόπους παρὰ τῶν ὁμοθρήσκων των, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἠκολούθησαν σκεπτόμενοι, ὅτι θὰ εἴχομεν μεγάλην ἐπιρροήν,  ἴνα ἀποδοθοῦν τὰ ζῶα των.

                         Ἐπενέβημεν εἰς τοὺς Ἕλληνας εἰσβολεῖς καὶ  μᾶς ὑπεσχέθησαν νὰ μὴν κρατήσουν παρὰ 400 πρόβατα καὶ νὰ ἀποδώσουν τὰ ὑπόλοιπα είς τοὺς ἰδιοκτήτας. ἀλλὰ αὐτὰ τὰ πονηρὰ παλληκάρια κατενόουν καλῶς, ὅτι ουδὲν μέσον εἴχομεν νὰ κάμωμεν σεβαστὴν αὐτὴν τὴν ὑποχρέωσιν. Ἐπίσης κατὰ τὴν νύκτα οἱ δῆθεν ἐλευθερωταὶ ἀπέπεμψαν ὁλόκληρον τὸ ποίμνιον κατευθυνθὲν πρὸς τὰ ἑλληνικὰ σύνορα.

                       Οἱ 25 στρατιῶται, οἱ ὁποῖοι ἦλθον νὰ μᾶς εὕρουν εἰς τὸν καταυλισμὸν ἡμῶν, ἔμειναν ἐπὶ πολλὰς ὥρας μεθ’ ἡμῶν. Μεταξὺ αὐτῶν ὑπῆρχον 6 ἄτομα λίαν ἔξυπνα. Ἡ  συζήτησις περιεστράφη ἐπὶ τῶν τελευταίων γογονότων. Ὡμίλησαν πολῦ, ἀλλ’ οὺδὲν εἶπον ἐπὶ τῆς ἀπελευθερώσεως τῶν χριστιανῶν, ἐπὶ τοῦ θέσαντος εἰς τὰς χεῖρας τῶν Ἑλλήνων πατριωτισμοῦ πρὸς εἰσβολὴν εἰς τὰς τουρκικὰς ἐπαρχιας. Ἠδυνήθην νὰ παρατηρήσω, ὅτι τὰ ἄτομα ταῦτα δὲν ἦσαν διατεθειμένα νὰ μείνουν ὑπὸ τὰ ὅπλα παρὰ μέχρι τῆς στιγμῆς, ὅπου ἡ ἐπιχείρησις ἐν τῇ ὁποίᾳ παρέσυραν αὐτοὺς θὰ παύσῃ νὰ εἶναι κερδοσκοπικὴ δι’ αὐτούς.

              “Εν τέλει δύναταί τις νὰ ἀπονείμῃ εἰς αὐτοὺς τὸν τίτλον εὐχαρίστων κλεπτῶν ζώων καὶ πανούργων κερδοσκόπων.  Παραπονοῦνται κατὰ τῶν ἀρχηγῶν των, οἵτινες, κατὰ τὰ λεγόμενά των, οὐδέποτε ἔδωσαν εὶς αὐτοὺς λεπτόν, ἄν καὶ εἶχον λάβει ποσὰ σημαντικά, ἵνα ἐπιχειρήσουν στρατολογίας ἐχούσας σκοπὸν τὴν είσβολὴν εἰς τουρκικὰς ἐπαρχίας.

                Τὴν 9^ην πρωινὴν τῆς ἑπομένης ὁ ἀπελευθερωτὴς Ἕλλην, ὅστις εἶχεν εὐαρεστηθῇ νὰ ἐπιφορτισθῇ τῆς ἐπιστολῆς ἡμῶν διὰ τὸν Παπακώσταν, ἐπανῆλθε νὰ μᾶς εὕρῃ. Μᾶς εἶπεν, ὅτι δὲν συνήντησε τὸν ἀρχηγόν του καὶ ὅτι δὲν εἶχε δυνηθῇ νὰ μάθῃ ποῦ εὑρίσκετο οὔτε τὴν κατεύθυνσιν, τὴν ὁποίαν εἶχε λάβει μετὰ τοῦ στρατοῦ του,  τὸν ὁποῖον ἀνεβίβαζον εἰς 2.000 ἄνδρας.

               Εἷς τῶν ἀνδρῶν τῆς ἀκολουθίας ἡμῶν ἐπίσης εἶχε διατρέξει τὰ ὄρη καθ’ ὅλην τὴν νύκτα καὶ δὲν εἶχε δυνηθῇ νὰ ἐπιτύχῃ πληροφορίαν τινά ἐπὶ τῆς θέσεως τοῦ Παπακώστα. Συμπεραίνω, ὅτι ὁ ἀρχηγὸς οὗτος ἠθέλησε νὰ ἀποφύγη τὴν συνάντησιν ἡμῶν, διότι δὲν ἠδύνατο νὰ ἀγνοήσῃ τὴν παρουσίαν ἡμῶν εἰς τὸ στρατόπεδον τὸ ὁποῖον κατεῖχε τρεῖς ἡμέρας πρὸ τῆς ἀφίξεως ἡμῶν ἐπὶ τῆς θέσεως. Ὁ υἱός του, τὸν ὁποῖον εἴχομεν ἴδει ἐν Λαμίᾳ  καὶ ὁ ὁποῖος μετέβαινε πλησίον του, ἐπεφορτίσθη παρ’ ἡμῶν νὰ τὸν εἰδοποιήσῃ ὅτι θὰ μετεβαίνομεν νὰ συναντήσωμεν αὐτὸν εἰς τὸ στρατόπεδόν του, ἵνα τῷ ἀνακοινώσωμεν τὴν ἀποστολὴν, δι’ ἧς εἴχομεν ἐπιφορτισθῆ δι’ αὐτὸν καὶ τοὺς ἄλλους.

                  Βλέποντες τὴν ἀδυναμίαν νὰ συναντήσωμεν τὸν Παπακώσταν ἀπεφασίσαμεν νὰ ἐγκαταλείψωμεν τὸ στρατόπεδον Γούρας τὴν 10 πρωινήν τῆς 11 δι’ Ἁλμυρόν, ὅπου ἐφθάσαμεν τὴν 5 ἑσπερινήν.

                  Κατὰ τὴν ἄφιξιν ἡμῶν εἰς τὴν    πόλιν αὐτὴν αἱ ἀρχαὶ ἐκοινοποίησαν εἰς ἡμᾶς δύο ἐπιστολάς, τὰς ὁποίας εἶχον λάβει τὴν ἡμέραν παρὰ τοῦ Βελέντζα καὶ τοῦ βουλευτοῦ Ἑρμιόνης Μίτζου, οἱ ὁποῖοι εὑρίσκοντο ἀμφότεροι εἰς ἕν ὄρος κείμενον εἰς δύο λεύγας ἐξ Ἁλμυροῦ πρὸς τὴν κατεύθυνσιν τῆς Ἀμαλιαπόλεως. Αἱ ἐπιστολαί αὗται ἔφερον τὴν διαταγὴν νὰ στείλουν εἰς τὸ στρατόπεδον τῶν δῆθεν ἐλευθερωτῶν ἐντὸς 48 ὡρῶν 20 φορτία ἀλεύρου, 500 ὀκάδας σίτου καὶ 1500 πιάστρα. Ἡ αἴτησις αὕτη συνωδεύετο μετ’ ἀπειλῆς, εἰς ἥν περίπτωσιν χρῆμα καὶ τρόφιμα ζητούμενα δὲν παρεδίδοντο ἐντὸς τῆς ρηθείσης προθεσμίας νὰ πυρπολήσουν τὰ ἀγροκτήματα καὶ τοῦς καρποὺς τοῦ θερισμοῦ ἑνὸς τοποτηρητοῦ ἐπιφορτισθέντος παρὰ τῆς Τουρκικῆς Κυβερνήσεως τοῦ μισθώματος τῶν κτημάτων τῶν ἀνηκόντων εἰς τὸ Κράτος ἐν τῇ πλουσίᾳ πεδιάδι τοῦ Ἁλμυροῦ.

                     Ὁ Βελέντζας καὶ ὁ Μίτζος προσέθετον, ὅτι θὰ διέπραττον καὶ ἄλλας καταστροφάς, ἄν ἠρνοῦντο τὴν ἱκανοποίησιν τῆς αἰτήσεώς των. Ὁ είρημένος τοποτηρητὴς ἐπίσης εἶχεν λάβει ἐπιστολὴν παρομοίαν μὲ αὐτάς, αἱ ὁποῖαι ἐγράφησαν εἰς τὰς πολιτικὰς καὶ στρατιωτικὰς ἀρχὰς τοῦ Ἁλμυροῦ.

                      Θὰ εἴχομεν ἀποφασίσει νὰ μεταβῶμεν ἐπὶ τῶν τόπων, ὅπου εὑρίσκοντο οἱ Βελέντζας καὶ Μίτζος, ἄν δὲν ἤμεθα ἠναγκασμένοι νὰ ἐπιβῶμεν ἀμέσως ἐπὶ τοῦ πλοίου  «Τρίτων», τὸ ὁποῖον ἀπὸ 24 ὡρῶν ἀνέμενεν ἡμᾶς ἐπὶ τῆς παραλίας τοῦ Ἁλμυροῦ, ἵνα μᾶς ὁδηγήσῃ εἰς Βόλον, ὅπου ἤμεθα ἀποφασισμένοι νὰ μεταβῶμεν διότι εἴχομεν συνάντησιν μετᾶ τῶν ἀρχηγῶν Γριζάνου, Χρόνη, Φιλαρέτου, οἱ ὁποῖοι κατεῖχον πολλὰ χωρία ἐν τῇ κόλπω τοῦ Βόλου.

                    Παρὰ ταῦτα ἐγράψαμεν εἰς τὸν Βελέντζαν καὶ Μίτζον, ἵνα προσκαλέσωμεν αὐτοὺς νὰ εὐαρεστηθοῦν νὰ σκεφθοῦν τὰς λυπηρὰς συνεπείας, τὰς ὁποίας θὰ ἦτο δυνατόν νὰ ἔχουν δι’ αὐτοὺς πράξεις φύσεως ἐκείνης, δι’ ὧν εἶχον ἀπειλήσει τὰς ἀρχὰς Ἁλμυροῦ.  Μέγας ἀριθμὸς χωριῶν τῆς πεδιάδας Ἁλμυροῦ κατεστράφη ἐν μέρει παρὰ τῶν Ἑλλήνων καὶ ἐν μέρει παρὰ τῶν Τούρκων.

                   Οἱ κάτοικοι τῶν χωρίων τούτων, ὅλοι χριστιανοί, κατέφυγον εἰς τὰ σύνορα, ὅπου οἱ εἰσβολεῖς χαρατσώνουν αὐτοὺς παρὰ τὴν θέλησίν των καὶ παρὰ τὰ διαβήματα, τὰ ὁποῖα κάμνουν αἱ τουρκικαὶ ἀρχαί, νὰ ἐπιστρέψουν εἰς τὰς ἑστίας των.

                    Αἱ   ἴδιαι ἀρχαὶ μᾶς ὑπεσχέθησαν νὰ λάβουν τὰ ἀναγκαῖα μέτρα, ἵνα οἱ χριστιανοὶ αὐτοὶ μὴ ὑποστοῦν καταπίεσιν ἐκ μέρους τῶν Τούρκων, οἱ ὁποῖοι συμφώνως πρὸς αὐτά, τὰ ὁποῖα ἐμάθομεν, οὐδεμίαν ἐπιβάλλουν κακὴν μεταχείρισιν εἰς τοὺς κατοίκους τῆς πόλεως καὶ τῆς πεδιάδας τοῦ Ἁλμυροῦ.

                   Ἀναβιβάζουν εἰς 50.000 πρόβατα  καὶ  εἰς 500  βόδια τὸν ἀριθμὸν τῶν ζώων, τὰ ὁποῖα οἱ Ἕλληνες εἰσβολεῖς ἀφήρεσαν εἰς τὴν πεδιάδα τοῦ Ἁλμυροῦ καὶ ὡδήγησαν εἰς Ἑλλάδα. Σχεδὸν ὅλα αὐτὰ τὰ ζῶα ἀνήκουν εἰς χριστιανούς. Τὰ σώματα τοῦ Παπακώστα καὶ τοῦ Βελέντζα διέπραξαν ὅλας αὐτὰς τὰς πράξεις ληστείας, αἱ ὁποῖαι φαίνεται νὰ ἔχουν στραφῆ επ ὠφελείᾳ τῶν κυριωτέρων ἀρχηγῶν τῶν σωμάτων τούτων».^[2]

                Ὅπως σαφέστατα διαφαίνεται ἀπὸ τὴν παραπάνω ἀναφορὰ ἡ γαλλικὴ ἀποστολὴ δὲν κατόρθωσε νὰ συναντηθεῖ  μὲ τὸν σημαντικότερο  ὁπλαρχηγὸ τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῆς περιοχῆς τοῦ Αλμυροῦ, τὸν Παπακώστα Τζαμάλα, προφανῶς διότι αὐτὸς προσπαθοῦσε νὰ ἀποφύγει τὴν συνάντηση αὐτὴ γιὰ νὰ μὴν ἀναγκασθεῖ νὰ ὑποκύψει στὶς προτάσεις τῆς γαλλικῆς ἀποστολῆς περὶ καταπαύσεως τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος.

                   Στὶς 30 Ἰουνίου 1854, πάλι ὁ Αὔγουστος Guerin μὲ ἄλλη ἀναφορά του πρὸς τὸν Rouen, πρεσβευτὴ τῆς Γαλλίας στὴν Ἑλλάδα, ἔπειτα ἀπὸ τὴν ἀποτυχία τῆς προσπάθειάς του νὰ συναντηθεῖ μὲ τοὺς ἀγωνιστὲς τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ, κατηγορεῖ εὐθέως αὐτοὺς ὡς ληστὲς καὶ ἅρπαγες. Ὀνομάζει «εἰσβολεῖς» τοὺς Ἕλληνες οἱ ὁποῖοι ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα  ἦρθαν νὰ ἐλευθερώσουν τὴν Θεεσαλία:

               «Μεταξὺ τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν τῆς Θεσσαλίας δὲν ὑπῆρξεν ἐπανάστασις ἐν τῇ πραγματικῇ ἐννοίᾳ τῆς λέξεως ταύτης. Ὑπῆρξε μία εἰσβολὴ ἐνόπλων ὁμάδων, αἱ ὁποῖαι ἦλθον ἐξ Ἑλλάδος, ὄχι ἵνα ἀπελευθερώσουν τοὺς χριστιανοὺς ἐκ τοῦ συνήθως καλουμένου ὀθωμανικοῦ ζυγοῦ καὶ ἄν ὁ ὁμολογούμενος σκοπὸς τῆς ἐπιχειρήσεως δὲν ὑπῆρξεν ἡ  λεηλασία τῶν χριστιανῶν ὡς καὶ τῶν ὀθωμανῶν, ἐν τούτοις δύναταί τις νὰ πεισθῇ, ὅτι οἱ δῆθεν ἐλευθερωταὶ ἠσχολήθησαν πολὺ περισσότερον περὶ κλοπῶν, ἁρπαγῶν καὶ λεηλασιῶν καὶ ἐνίοτε δολοφονιῶν παρὰ περὶ τῆς ὑποστηρίξεως καὶ τῆς προστασίας τῶν ὁμοθρήσκων των».

                    Συνεχίζοντας ὁ  Guerin τὴν ἐνημέρωσή του πρὸς τὸν Rouen, ἀναφέρει ὅτι οἱ ἀγωνιστὲς οἱ ὁποῖοι ἦρθαν στὴν Θεσσαλία καὶ γενικότερα οἱ Ἕλληνες τῆς ἐλεύθερης Ελλάδας, οἱ «Ἕλληνες τοῦ Ἑλληνικοῦ Βασιλείου», ὅπως τοὺς ὀνομάζει,  δὲν ἦταν συμπαθεῖς στοὺς σκλαβωμένους Θεσσαλούς:

               «Ἄλλως τε δὲν πρέπει νὰ ἀποκρυβῇ, ὅτι οἱ χριστιανοὶ τῆς Θεσσαλίας, ἄν καὶ ὑποβάλλονται εἰς πολυαρίθμους παρανόμους φορολογίας ἐκ μέρους τῶν Βέηδων, ἐν τούτοις οὐδεμίαν συμπάθειαν ἔχουν πρὸς τοὺς ἀδελφούς των τοῦ Ἑλληνικοῦ Βασιλείου καὶ βεβαίως δὲν ἀναμένουν ἀπὸ τῆς πλευρᾶς ταύτης ἀνακούφισιν τῶν συμφορῶν, τὰς ὁποίας ὑποφέρουν».^[3]

                   Γίνεται φανερὸ ἀπὸ τὰ  παραπάνω ὅτι οἱ πληροφορίες οἱ ὁποῖες διαβιβάζονταν πρὸς τὸν πρέσβη τῆς Γαλλίας στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸν Ὑπουργὸ  τῶν Ἐξωτερικῶν τῆς Γαλλίας, ἐκείνους, δηλαδή, οἱ ὁποῖοι ὡς ὑπεύθυνοι θὰ καθόριζαν τὴν γαλλικὴ πολιτικὴ ἔναντι τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῶν Ἑλλήνων, δὲν ἦταν ἀπολύτως ἀντικειμενικὲς ἀλλὰ δυατυπώνονταν κατὰ τρόπο ὥστε νὰ  δικαιολογοῦν τὴν προαποφασισμένη νὰ ἀκολουθηθεῖ πολιτική καὶ νὰ συμφωνεῖ  μὲ τὶς προειλημμένες  ἐπιδιώξεις τῶν Γάλλων.

                Τελικὸς σκοπὸς τῶν Γάλλων στὴν ἀνάμιξή τους στὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα τοῦ ἔτους 1854 ἦταν ἡ μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο κατάπαυσή του ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιστροφὴ ὅλων τῶν ἀγωνιστῶν τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδας στὶς πατρίδες τους. Οἱ συντονισμένες καὶ μεθοδευμένες τους ἐνέργειες γιὰ τὸν σκοπὸ αύτὸν τελικῶς ἄρχισαν νὰ ἔχουν τὰ ἐπιθυμητὰ σ’ αὐτοὺς ἀποτελέσματα. .

                    Στὶς 12 Ἰουλίου 1854 ὁ F. Rouen μὲ ἀναφορά του πρὸς τὸν  Droyn Lhuys, Ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν τῆς Γαλλίας, ἔγραψε:

                    «Αἱ ειδήσεις ἐκ τῶν συνόρων καὶ τοῦ ἐσωτερικοῦ συνεχίζουν νὰ εἶναι ἱκανοποιητικαί. Ἡ ὁμὰς τοῦ νέου Βελέντζα^[4] διελύθη καὶ  ὁ ραγιὰς λοχαγός Χρόνης πολιορκηθεὶς παρὰ τῶν Τούρκων ἐπεβιβάσθη μεθ’ ὅλων τῶν ἀνδρῶν   του ἐπὶ τοῦ ἀγγλικοῦ ἀτμοκινήτου «ὁ Τρίτων», τὸ ὁποῖον ὡδήγησεν αὐτὸν εἰς Χαλκίδα».^[5]

                   Περισσότερο καθοριστικὸς καὶ ἀποτελεσματικὸς συντελεστὴς στὴν κατάπαυση τοῦ κινήματος αὐτοῦ  ἦταν ἡ έγκατάλειψη τῶν ἀγωνιστῶν ἀπὸ ὅλους ἀλλὰ καὶ ἡ ἀδυναμία ἐξασφάλισης τῆς τροφοδοσίας τους. Καὶ αὐτὲς οἱ δύσκολες καὶ ἀξεπέραστες γιὰ τοὺς αγωνιστὲς συνθῆκες ἦταν ἐπίσης ἀποτέλεσμα τῆς ἐχθρικῆς διάθεσης καὶ τῶν προπαγανδιστικῶν δραστηριοτήτων τῶν Γάλλων, οἱ ὁποῖες συμπαρέσυραν καὶ τὸ φρόνημα τῶν Ἑλλήνων κατοίκων τῆς περιοχῆς στὴν πεποίθηση καὶ διαβεβαίωση ὅτι ἡ ἀπελευθέρωσή τους ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγὸ θὰ γίνει μόνο μὲ τὴν  παρέμβαση τῶν ἰσχυρῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης.

                 Στὶς 15 Ἀπριλίου 1854, οἱ ὁπλαρχηγοὶ Ν. Πανουριᾶς, Παπακώστας Τζαμάλας, Β. Μπαλατσός, Κ. Διοβουνιώτης, Ἰωάννης Σιαφάκας ἔστειλαν τὴν παρακάτω ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Ἠλία Παπαηλιόπουλο, ὁ ὁποῖος βρισκόταν στὴν Λαμία:

«Ζαπάντι τὴν 15 Ἀπριλίου 1854

                   Ἐλάβομεν τὸ τελευταῖον Σας γράμμα, τὸ περὶ τροφῶν καὶ λοιπῶν ἀναγκαίων τοῦ στρατοῦ καὶ εἴδομεν ὅτι ἐξεπληρώσατε προθύμως ἁπάσας τὰς ὁποίας ἐπιφορτίσθητε ὑπὸ τῆς  καλοσύνης Σας παραγγελίας, διὰ τὸ ὁποῖον ἅπαντες οἱ ὁπλαρχηγοὶ καὶ στρατιῶται Σᾶς εὐγνωμονοῦσι. Ἐνομίζαμεν ὅμως ὅτι ή ἐνέργειά Σας ἦτο ἀποτελεσματική, ἀλλὰ μὲ λύπην μας εἴδομεν ὅτι αἱ αὐτόσε ἀρχαὶ ξηροὺς μόνον λόγους καὶ ὑποσχέσεις δίδωσιν καὶ ἄν πρόκειται περὶ ἐπουσιώδους ὑποσχέσεως, ἧς ἡ ἐκτέλεσις μηδέν.

                Ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερον, τὸ ὁποῖον καὶ ἅπαντας μᾶς ἠνάγκασεν νὰ ὑποχωρήσωμεν περὶ τὴν πρωίαν σήμερον  εἶναι ἡ παντελὴς ἔλλειψις τροφῶν. Ὅλος γενικῶς ὁ στρατὸς πρὸ ἡμερῶν εἶναι ἀδύνατον πλέον νὰ ἀνθέξῃ πολὺ μᾶλλον νὰ πολεμῇ μὲ οὐχὶ εὐαρίθμους ἐχθρικοὺς φρουρουμένους, μὲ ὅ,τι παρὰ πᾶν ἄλλο φοβοῦνται οἱ στρατιῶται μας.  Ἐκ τούτων πολλοὶ ἀνεχώρησαν ἐξ ὅλων τῶν  σωμάτων, οὔτε πλέον δυνάμεθα νὰ τοὺς θρέψωμεν μὲ ὑποσχέσεις, αἵτινες ἀπεδείχθησαν μέχρι τοῦδε ματαίως καθόσον ἀφορᾶ πρὸ πάντων τάς τροφάς. Φροντίσατε ἀδελφέ, κατεσπευσμένως περὶ τῆς ὅσον δύνασθε ταχύτερον ἀποστολῆς τροφῶν, διότι, βεβαιώσατε ἁπάσας αὐτόσε τὰς ἀρχάς, ὅτι ἄν αὔριον μέχρι μεσημβρίας τὸ πολὺ μέχρι ἑσπέρας δὲν φθάσωσι τροφαί, ὁ στρατός μας ὅλος διαλύεται.

                                            Σᾶς ἀσπαζόμεθα

                                                     Οἱ ἀδελφοί σας….».

                   Φυσικὸ καὶ ἀναμενόμενο, ἔπειτα ἀπὸ τὴν κατάσταση αὐτή, ἦταν, παρὰ τὴν ἐπιθυμία τῶν διαφόρων ὁπλαρχηγῶν νὰ συνεχίσουν τὶς προσπάθειές τους ν’ ἀρχίσει τὸ ξέφτισμα τοῦ ἀγῶνα. Οἱ ἀγωνιστὲς ἀπελπισμένοι ἄρχισαν ν’ ἀποχωροῦν καὶ οἱ ὁμάδες τους νὰ διαλύονται.

                    Σὲ ἕνα γράμμα του ὁ Ν. Παναγιωτίδης  πρὸς τὸν Γεώργιο Λιούμη, οἰκονομικὸ ἔφορο τῆς Ἀττικῆς, στὶς 22 Ἀπριλίου 1844, ἀναφέρει:

                                «Ἐν Καΐτσᾳ τὴν 22 Ἀπριλίου 1854

                             Μὲ λύπη μου  σᾶς φανερώνω ὅτι ἡ λιποταξία τῶν στρατιωτῶν ὑπερέβη πᾶν ὅριον, ὡς κύρια δὲ αἴτια τῆς  λιποταξίας εἶναι πρῶτον ἡ ἀνυπόφορος ἔλλειψις τῆς τροφῆς καὶ δεύτερον ἡ κατάχρησις τῶν στρατιωτῶν ὡς πρὸς τὰ λάφυρα τὰ ὁποῖα ἀναγκάζουν αὐτοὺς νὰ τὰ μεταφέρουν εἰς τὰ χωρία των ἤ εἰς Λαμίαν καὶ νὰ τὰ πωλοῦν.

                   Σᾶς λέγω ἐπιτέλους ὅτι ἄν ἡ Κυβέρνησις δὲν λάβει ἕν ὁριστικὸν μέτρον ὡς πρὸς τὰ σώματα ταῦτα, δηλαδὴ διορίσει ἕνα ἀρχηγὸν τῆς  Θεσσαλίας εἰς ὅν νὰ ὑπάγωνται ὅλοι οἱ λοιποί, ἐὰν δὲν ὀργανώσει τὰ σώματα ταῦτα διὰ νὰ γνωρίζει ὁ κατώτερος τὸν ἀνώτερον καὶ τ’ ἀνάπαλιν καὶ ἐὰν δὲν παρέξῃ τὰ μέσα τοῦ στρατιώτου, θέλει καταστραφῇ πᾶσα προσπάθεια ἐπὶ τοῦ σκοποῦ καὶ θέλει ματαιωθῇ πᾶσα ἰδέα….».

                       Ἔτσι τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ 1854, τὸ ὁποῖο μὲ τόσο γενικὸ ἐνθουσιασμὸ ὁλόκληρου τοῦ ἑλληνικοῦ λαοὺ ξεκίνησε, ὁδηγήθηκε στὸ ἄδοξο τέλος του. Ἦταν ἕνα ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τὸ ὁποῖο παρὰ τὸ ὅτι ἀπὸ τὸ πρῶτο ἀκόμα ξεκίνημά καταπολεμήθηκε  πεισματικῶς ἀπὸ ἰσχυρὲς ἐχθρικὲς ἐξωτερικὲς δυνάμεις καὶ παρὰ τὶς τεράστιες δυσκολίες οἱ ὁποῖες  παρουσιάστηκαν στὴν ἐξέλιξή του ἄντεξε μέχρι καὶ τὸν Ἰούνιο τοῦ 1854.

                     Τελικῶς καὶ αὐτὴ ἡ ἴδια ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση, παρὰ τὴν ἀναμφισβητήτως ἀντίθετη θέλησή της, ὑποχρεώθηκε νὰ ὑποκύψει ταπεινωμένη στὶς ἰσχυρὲς πιέσεις τῶν μεγάλων εὐρωπαϊκῶν  κρατῶν καὶ νὰ  συμφωνήσει καὶ  συνεργήσει στὴν καταστολή του διατάζοντας τοὺς δικούς της ἀγωνιστὲς νὰ ἐγκαταλείψουν τοὺς σκλαβωμένους ἀδελφούς των καὶ νὰ ἐπιστρέψουν στὶς πατρίδες τους.

                          Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ καταληκτικὴ φράση ἑνὸς ἐθελοντοῦ   τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ αὐτοῦ κινήματος:

                         «Ἐνῶ δὲ ἡ ἐπανάστασις ἐπεκτείνετο καθ’ ὅλην τὴν Θεσσαλίαν, αἴφνης ἠναγκάσθημεν διὰ διαταγῆς τῆς Ἑλληνικής Κυβερνήσεως νὰ διαλυθῶμεν συνεπείᾳ τῆς κατοχῆς τοῦ Πειραιῶς ὑπὸ τῶν συμμαχικῶν στρατευμάτων, καὶ κατὰ τὰ  μέσα Ἰουνίου ἀρχίσαμεν νὰ διαλυώμεθα».

[1] Ηλίας Γεωργίου, ό. π. σελ. 747

[2] Ηλίας Γεωργίου, ό. π. σελ. 749

[3] Ηλίας Γεωργίου, ό. π. σελ. 752.

[4] Θρασύβουλος Βελέντζας, γιος του Ιωάννου Βελέντζα.

[5] Ηλίας Γεωργίου, ό. π. σελ. 755.

               Παρ’ ὅλο, λοιπόν, τὸ γενικὸ ἀντίθετο κλῖμα καὶ τὶς ἐχθρικὲς διαθέσεις  τῶν ξένων δυνάμεων, στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα ἐπικρατοῦσε γενικὸς ἐνθουσιασμός.   Ἒτσι ἡ κυβέρνηση τοῦ Κουντουριώτου, μὴν μπορῶντας νὰ παραβλέψει τὴν πίεση αὐτὴ ὁλόκληρου τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ  γιὰ νὰ συμπαρασταθεῖ στὸ ἀπελευθερωτικὸ αὐτὸ κίνημα χορήγησε ἀμνηστία  σὲ πολλοὺς καταδικασμένους «ληστές», σύμφωνα μὲ τὸν χαρακτηρισμὸ ὁ ὁποῖος εἶχε δοθεῖ στοὺς ἀγωνιστὲς τῶν προηγούμενων ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων, μεταξὺ τῶν ὁποίων αὐτὴ τὴν φορὰ καὶ στοὺς Ἰωάννη καὶ Ἀχιλλέα Βελέντζα.

           Ὁ διευθυντὴς τῶν φυλακῶν τῆς Χαλκίδας, Νικόλαος Λεωτσάκος, μὲ δική του πρωτοβουλία, ἄφησε ἐλεύθερους πολλοὺς κρατούμενους προκειμένου αὐτοὶ νὰ πάρουν μέρος στὸ νέο ἀπελευθερωτικὸ κίνημα. Καὶ δὲν περιορίστηκε  μόνο σ’ αὐτό. Πῆρε καὶ ὁ ἴδιος ἀπὸ τὸ ὁπλοστάσιο τῆς φυλακῆς τὰ ἀπαραίτητα ὅπλα καὶ ὅπλισε 250 φυλακισμένους, τοὺς ὁποίους διοργάνωσε σὲ ἔνοπλη ἀπελευθερωτικὴ ὁμάδα τῆς ὁποίας ἀνέλαβε τὴν ἀρχηγία.

                 Ὑπῆρχαν, ὡστόσο, μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων, παρὰ τὸν γενικὸ αὐτὸν ἀκράτητο πανελλήνιο λαϊκὸ ἐνθουσιασμό,  καὶ κάποιοι οἱ ὁποῖοι σκέπτονταν ψύχραιμα καὶ ἐκτιμοῦσαν ὅτι ἡ ἐποχὴ καὶ οἱ περιστάσεις δὲν ἦταν κατάλληλες γιὰ ἔνοπλες ἐξεγέρσεις καὶ ἀπελευθερωτικὰ κινήματα.

                 Σημαντικο ὶ πολιτικοὶ ἡγέτες, ὅπως ὁ Ἀλ. Μαυροκορδᾶτος καὶ ὁ Σπ. Τρικούπης, οἱ ὁποῖοι ἀνῆκαν στὴν πολιτικὴ παράταξη της τότε   λεγόμενης «Ρεδιγκότας», ἐκτιμοῦσαν καὶ δὲν δίσταζαν νὰ τὸ  διακηρύττουν καὶ νὰ τὸ ὑποστηρίζουν, παρὰ τὴν γενικῶς ἐπικρατοῦσα ἀντίθετη  ἄποψη τοῦ λαοῦ, ὅτι ἔπρεπε προηγουμένως νὰ γίνει σωστὴ ἀναδιοργάνωση τοῦ νεοδημιουργημένου καὶ ἀνέτοιμου ἀκόμα, γιὰ τέτοιου εἴδους ἔνοπλες ἐξεγέρσεις,  Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ κατόπιν νὰ ἐπιχειρηθεῖ ἡ  ποθητὴ σὲ ὅλους ἐπέκταση τῶν συνόρων του.

             Ἐνάντια στὴν πολιτικὴ αὐτὴ τῆς «Ρεδιγκότας» ἄλλοι Ἕλληνες πολιτικοὶ ἡγέτες, σημαντικοὶ καὶ αὐτοἰ, ὅπως ὁ Ἰωάννης Κωλέτης, οἱ ὁποῖοι ἀνῆκαν στὴν ἀντιθέτων ἀπόψεων πολιτικὴ παράταξη τῆς  «Φουστανέλας» ἤ «Μοσχομάγκας», ἡ ὁποία, ὡστόσο, εἶχε τὴν συντριπτικῶς μεγαλύτερη  ἀπήχηση στὸν λαό, ζητοῦσαν τὴν ἐπιχείρηση γιὰ τὴν ἄμεση ἐπέκταση τῶν ὁρίων τῆς Ἑλλάδας.

                  Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ παράταξη εἶχε καὶ ὑπερομματικὸ  χαρακτῆρα καὶ εἶχε ὀπαδοὺς οἱ ὁποῖοι ἀνῆκαν καὶ στὰ τρία πολιτικὰ κόμματα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, τὸ (Φιλο)Γαλλικό, τὸ (Φιλο)Αγγλικὸ καὶ τὸ (Φιλο)Ρωσικό, οἱ ὁποῖοι συμφωνοῦσαν στὴν πολιτικὴ αὐτὴ ἰδεολογία καὶ  προσανατολισμό, ἀνεξαρτήτως τῶν ἄλλων διαφορετικῶν τους ἰδεῶν καὶ παραδοχῶν.

                  Στὸ κλῖμα αὐτὸ τοῦ γενικοῦ λαϊκοῦ ἐνθουσιασμοῦ  ὁπλαρχηγοί,   οἱ ὁποῖοι  εἶχαν λάβει μέρος στὸν προηγούμενο ἀγῶνα τῶν ἐτῶν 1821  -1830, ἀπὸ ὅλην τὴν  ἐλεύθερη Ἑλλάδα συγκροτοῦσαν αὐτοπροαιρέτως  νέες ὁμάδες πολεμιστῶν καὶ ἑτοιμάζονταν νὰ εἰσέλθουν στὴν σκλαβωμένη ἑλληνικὴ περιοχή, ἀποφασισμένοι ν’ ἀγωνισθοῦν γιὰ τὴν ἀπελευθέρωσή της.

               Κύριος σταθμὸς συγκέντρωσής τους ἦταν ἡ Λαμία. Ἀπὸ τοὺς πρώτους ἔφθασε στὴν Λαμία, στὶς ἀρχὲς τοῦ Φεβρουαρίου τοῦ 1854, ὁ ἀρματολὸς τῶν  Γρεβενῶν   Ζιάκας μὲ 200 πολεμιστὲς στὴν ὁμάδα του. Στὴν Λαμία συγκεντρώθηκαν, μὲ τοὺς δικούς του ὁ καθένας πολεμιστές, μὲ ἀτομική τους  πάντοτε πρωτοβουλία, διάφοροι ἄλλοι οπλαρχηγοί, ὅπως οἱ Γ. Τζαχείλας, Δ. Ψαροδῆμος, Ι. Διαμαντῆς, Εὐαγ. Καραβάγγος, Καραγεώργης, Ζήσης Σωτηρίου καὶ πολλοὶ ἄλλοι.

             Ὁ Κυριάκος, πρώην καθαρὰ ἀρχιληστὴς στὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ, δήλωσε καὶ αὐτὸς τὴν συμμετοχή του στὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854. Ἕτοιμοι γιὰ συμμετοχὴ ἦταν καὶ ὅλοι οἱ ἀμνηστευθέντες «ἀντάρτες» τοῦ προηγουμένου ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα τῶν  ἐτῶν 1848 -1850.

            Ἡ ἀθρόα αὐτὴ συγκέντρωση πάσης μορφῆς ἀγωνιστῶν, ἐθελοντῶν ἰδεολόγων, ληστῶν, ληστοφυγόδικων, φυλακισμένων δραπετῶν καὶ ἀποφυλακισθέντων, ἀποστατῶν τῶν τακτικῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων, γενικεύθηκε μετὰ τὴν  1 Μαρτίου 1854, ὅταν εἰσῆλθε στὴν σκλαβωμένη Θεσσαλία ὁ Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, ὁ προσωπικὸς ὑπασπιστὴς τοῦ Ὄθωνα. ἀφοῦ  προηγουμένως, γιὰ νὰ  προστατέψει τὸν βασιλιά ἀπὸ τὴν κατηγορία γιὰ βασιλικὲς εὐθύνες, παραιτήθηκε ἀπὸ τὴν θέση τοῦ βασιλικοῦ ὑπασπιστῆ, ἀσφαλῶς καὶ μὲ σιωπηρὴ βασιλικὴ συγκατάθεση καὶ ἐντολή.

              Ἡ ὅλη αὐτὴ γενικὴ κινητοποίηση τῶν Ἑλλήνων ἔγινε, ὅπως ἦταν φυσικὸ καὶ ἀναμενόμενο, ἀντιληπτὴ ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀπὸ τοὺς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι καὶ  ἔλαβαν προληπτικὰ μέτρα. Ἐνίσχυσαν  τὶς παραμεθόριες στρατιωτικές τους δυνάμεις, ὅσο αὐτὸ ἦταν δυνατὸν γιατὶ μεγάλο μέρος τοῦ στρατοῦ των χρησιμοποιοῦνταν στὸν  Ρωσοτουρκικὸ Πόλεμο, τὸν λεγόμενο «Κριμαϊκό».

             Στὰ προληπτικὰ αὐτὰ μέτρα συμπεριλήφθηκε καὶ ἡ ἐνίσχυση τῶν τριῶν στρατιωτικῶν μονάδων, οἱ ὁποῖες βρίσκονταν στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ,  συγκεντρωμένες σὲ τρεῖς θέσεις, στὴν πόλη τοῦ Αλμυρού, στὸν Πλάτανο καὶ στὸ Κάτω Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς,  μὲ 1500 νέους ὀθωμανοὺς στρατιῶτες.

               Γιὰ τὸν ἴδιο σκοπό, τὴν ἀποτελεσματικότερη ἀντιμετώπιση τοῦ ἑτοιμαζόμενου νέου ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος, οἱ Τοῦρκοι  τοῦ Ἁλμυροῦ ἐπανέλαβαν ὅ,τι εἶχαν κάνει καὶ κατὰ τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1821.

              Στὸν Ἁλμυρὸ διαχείμαζαν 100 περίπου οἰκογένειες ἀρχιτσελιγκάδων βλαχοποιμένων, γιατὶ ἀκόμα ἦταν χειμερινὴ περίοδος. Οἱ Τοῦρκοι αἰχμαλώτισαν τὶς 100 αὐτὲς οἰκογένειες ἐκβιάζοντας ἔτσι τοὺς ἀγωνιστὲς τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ.

            Χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ   κινήματος τοῦ ἔτους 1854 ἦταν μὲν ἡ ἀθρόα καὶ ἐνθουσιώδης συγκέντρωση πολλῶν ὁμάδων πολεμιστῶν  ἀλλὰ ἔλειπε μία κεντρικὴ διοίκηση ὅλων αὐτῶν τῶν ἀσύνδετων ὁμάδων γιὰ τὸν καθορισμὸ μίας ἑνιαίας  κατεύθυνσης καὶ τὸν συντονισμὸ τοῦ συνόλου τῶν ἐνεργειῶν τῶν ποικίλων αὐτῶν ὁμάδων ὑπὸ  ἕναν ἀρχηγό.

           Συνέπεια τῆς ἔλλειψης  αὐτῆς κεντρικοῦ συντονιστικοῦ ὀργάνου  ἦταν ἠ πραγματοποίηση αὐθόρμητων καὶ  μεμονωμένων δραστηριότητες καὶ ἀσυντόνιστων ἐνέργειῶν μὲ καλὰ καὶ ἐνθαρυντικὰ κάποια ἤ καὶ μὲ ὀλέθρια καὶ καταστρεπτικὰ ἄλλα ἀποτελέσματα, κατὰ περίπτωση, ἀλλὰ ἀνώφελα καὶ ἀναποτελεσματικὰ γιὰ τὴν τελικὴ ἐπιτυχία τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος.

          Στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ, π. χ., πρὶν ἀκόμη ληφθεῖ  κάποια κεντρικὴ ἀπόφαση γιὰ συντονισμένες ἐνέργειες, ἡ Γοῦρα κυριεύτηκε, σχεδὸν ἀμαχητί, στὶς 17 Φεβρουαρίου 1854, ἀπὸ αὐτόνομους καὶ ἀνεξάρτητους ἐγχώριους πολεμιστές, οἱ οποῖοι, μετὰ τὴν κατάληψη αὐτὴ καὶ τὴν ἀνάληψη τῆς τοπικῆς ἐξουσίας, ἐξέδωσαν δική τους ἐπαναστατικὴ προκήρυξη καὶ ὕψωσαν τὴν σημαία τῆς ἐλευθερίας.

             Γινόταν φανερό, ἀπὸ τὴν  πρώτη ἀρχή, ὅτι διαγραφόταν ἄμεσος  κίνδυνος αὐτὴ  ἡ  ἔλλειψη κεντρικῆς διοίκησης καὶ ὑπηρεσίας ἀνεφοδιασμοῦ καὶ τροφοδοσίας νὰ μετατρέψει καὶ αὐτὸν τὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα σὲ σύνολο ληστρικῶν ἐπιδρομῶν καὶ σὲ ἀνεξέλεγκτες λεηλασίες μὲ ἀποτέλεσμα τὴν μετατροπὴ  τοῦ ἀρχικοῦ ἐνθουσιασμοῦ  καὶ τῆς συμπαράστασης τοῦ λαοῦ σὲ ἀπογοἠτευση καὶ ἀγανάκτηση.

          Τὶς ἐλείψεις καὶ τὶς ἀδυναμίες αὐτὲς  προσπάθησαν νὰ καλύψουν κάποιοι ἀπὸ  τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν ὁμάδων οἱ ὁποῖες συγκεντρώθηκαν στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ,κυρίως  μὲ τὴν πρωτοβουλία τοῦ Ἠλία Παπαηλιόπουλου, γραμματέα τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου καὶ ἐπίσημου ἀντιπροσώπου τῆς Ἑλληνικῆς  Κυβερνήσεως. Ὁ Ἠλίας Παπαηλιόπουλος εὶχε προηγουμένως   παραιτηθεῖ ἀπὸ τὴν   θέση τοῦ γραμματέα τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου, τὴν ὁποία κατεῖχε,  ἀκριβῶς γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτό, ἔπειτα, ὅπως θεωρεῖται βέβαιο,  ἀπὸ  σιωπηρὴ συγκατάθεση καὶ σύμφωνη ἀπόφαση  τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου ἀλλὰ καὶ ὕστερα ἀπὸ πρόταση τοῦ Ὄθωνα, τοῦ ὁποίου ὁ  ’Ηλίας Παπαηλιόπουλος ἦταν καὶ ὁ  προσωπικὸς  ἀποσταλμένος. Ἔπρεπε, ἔστω καὶ τυπικῶς, νὰ μὴν ὑπάρχει ἐπίσημη σύνδεση   τῶν ἐνεργειῶν αὐτῶν μὲ τὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση καὶ μὲ τὸν Βασιλιὰ τῆς Ἑλλάδας, ἡ ὁποία ἀπαγορευόταν ἀπὸ τὶς ὑπάρχουσες συμβάσεις καὶ ὑποχρεώσεις ἔναντιτῶν «Εὐεργετίδων καὶ Προστατίδων   Μεγάλων  Εὐρωπαϊκῶν Δυνάμεων».

            Στὶς 10 Μαρτίου 1854, ἔπειτα ἀπὸ τὴν πρωτοβουλία αὐτὴ τοῦ Ἠλία Παπαηλιόπουλου καὶ συμφωνία ὅλων,  συγκεντρώθηκαν στὴν τοποθεσία Κελέρια, τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ, σὲ πολὺ μικρὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸ Κάτω Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς,  42 καπεταναῖοι, ἀρχηγοὶ ὁμάδων πολεμιστῶν.

               Ὡστόσο, παρὰ τὴν πρώτη αὐτὴ συμφωνία, σὲ ὅλους γινόταν φανερὸ ὅτι ὑπῆρχε κίνδυνος, ἕνεκα τῆς  παντοειδοῦς προελεύσεως καὶ ποικίλης μορφῆς τῶν ἀποσπασμάτων τῶν πολεμιστῶν, τῆς πολυαρχίας  καὶ τῆς ἀπουσίας ἑνὸς γενικῶς ἀναγνωρισμένου γενικοῦ ἀρχηγοῦ, οἱ στρατιωτικὲς ἐπιχειρήσεις τους  να μετατραποῦν σὲ μεμονωμένες  ληστρικὲς καὶ ἀσυντόνιστες  ἐπιδρομές, ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ἀποτελεσματικότερη καὶ γενικότερη κεντρικὴ  ἐξουσία καὶ μέριμνα γιὰ τὸν συντονισμὸ τῶν περαιτέρω ἐνεργειῶν  καὶ γιὰ τὴν ἐπείγουσα καὶ ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη   ἐξασφάλισης τῆς τροφοδοσίας καὶ τοῦ μονίμου, σταθεροῦ καὶ ἐπαρκοῦς ἀνεφοδιασμοῦ τους σὲ πολεμικὸ ὑλικό.

            Ἐὰν ἡ φροντίδα καὶ ἡ ἐπιμελητεία γιὰ τὴν διοίκηση, τὴν  συντήρηση καὶ τὸν ἐφοδιασμὸ τόσων πολεμιστῶν δὲν γινόταν ἀπὸ  κάποια ὑπεύθυνη κεντρικὴ ὑπηρεσία ἀναγνωρισμένη ἀπὸ ὅλους ἀλλὰ ἀφηνόταν στὴν ἐλεύθερη ἐπιλογὴ καὶ προσωπικὴ φροντίδα  τοῦ καθένα καπετάνιου ἦταν βέβαιο καὶ ἀναμενόμενο ὅτι θὰ ἐξασφαλιζόταν μὲ ἁρπαγὲς καὶ ληστρικὲς ἐπιδρομές. Ἔτσι ὑπῆρχε σοβαρότατος κίνδυνος νὰ προκληθεῖ δυσαρέσκεια τοῦ λαοῦ καὶ  δημιουργία ἐχθρικοῦ κλίματος μεταξὺ τῶν κατοίκων τῶν σκλαβωμένων χωριῶν ἔναντι τῶν ἐλευθερωτῶν τους, ἀντὶ  τῆς ἀπαραίτητης συμπάθειας καὶ συνεργασίας.

              Γιὰ τὴν ἀποφυγὴ ἑνὸς τέτοιου κινδύνου οἱ  42 ἀρχηγοί, οἱ ὁποῖοι  εἶχαν συγκεντρωθεῖ στὰ Κελέρια, συμφώνησαν καὶ ὑπόγραψαν  ἕνα κοινὸ  συμφωνητικό, τὸ κείμενο τοῦ ὁποίου  παρουσιάζουμε στὴν συνέχεια καὶ  ὅπως διαφαίνεται ἀπὸ τὸ ὅλο ὕφος καὶ τὴν μορφή, γράφηκε ἀπὸ τὸν Ἠλία Παπαηλιόπουλο:

            «Σήμερον τὴν δεκάτην Μαρτίου τοῦ χιλιοστοῦ ὀκτακοσιοστοῦ πεντηκοστοῦ τετάρτου ἔτους, ἡμέραν Τετάρτην ἐν Κελερίοις οἱ κάτωθεν ὑποφαινόμενοι σωματάρχαι μετὰ τῶν ὑπ’ αὐτοὺς σωμάτων ἀπὸ τὰ ὑπὲρ τῆς ἀνακτήσεως τῆς ἐλευθερίας τῶν ὑπὸ τὴν τουρκικὴν τυραννίαν ὁμογενῶν μας πατριωτικὰ αἰσθήματα κινούμενοι καὶ εἰς τὴν φωνὴν τῆς ὅλης πατρίδος καὶ τῶν ὁμογενῶν ὑπείκοντες, ἔχοντες δὲ ἀμετάτρεπτον ἀπόφασιν διὰ παντὸς πρὸς τὸν εὐγενῆ τοῦτον σκοπὸν μέσου καὶ διὰ τῆς ζωῆς μας νὰ συμμεθέξωμεν εἰς τὸν ὑπὲρ ἐλευθερίας ἱερὸν ἀγῶνα τῶν ὑπὸ ζυγὸν ὁμογενῶν καὶ ἀτόμων ἐν γένει κατὰ μόνης τῆς τουρκικῆς δυναστείας, συνήλθομεν εἰς ἕν καὶ συσκεφθέντες ἀπεφασίσαμεν τὰ ἑξῆς:

             Α) ’Επειδὴ εἰς τὸν προκείμενον ἱερὸν σκοπὸν εἶναι ἀναπόσπαστος ἡ τήρησις τῆς τάξεως καὶ εὐταξίας, συναισθανόμενοι τὴν ἀνάγκην τοῦ κύρους καὶ τῆς τηρήσεως αὐτῆς θέλομεν ἀπαγορεύσῃ καὶ ἀπαγορεύομεν ἀπὸ ὅλους τοὺς ὑφ’ ἡμᾶς στρατευομένους νὰ μὴν προσβάλωσι τὴν ἀτομικὴν περιουσίαν οὐδενός. Πᾶς ἀφαιρῶν εἴτε βλάπτων ἰδιωτικὴν περιουσίαν, θέλει τιμωρεῖσθαι ἀπὸ τὸν σωματάρχην του. Ὑποσχόμεθα δὲ ἅπαντες οἱ ὑποφαινόμενοι νὰ ἀποζημιώνωμεν ἕκαστος ἐξ ἰδίων τὸν ἰδιοκτήτην ἤ τὸν παθόντα ἀπὸ τοὺς ὑπ’  αὐτὸν στρατιώτας.

          Β) Διὰ τὴν προμήθειαν τῶν ἀναγκαίων τροφίμων καὶ ἐφοδίων τοῦ στρατοῦ θέλει συσταθῆ φροντιστήριος ἐπιτροπὴ ἥτις ἐπιφορτίζεται νὰ προμηθεύσῃ καὶ διανείμῃ τὰ τρόφιμα, συσκεπτομένη μετὰ τῶν σωματαρχῶν, ἀναλόγως τοῦ ἀριθμοῦ τῶν σωμάτων (τοῦ σώματος) ἑκάστου. Πάντα τὰ τρόφιμα θέλουσι δίδεσθαι κατ’ ἀναλογίαν εἰς τὰ σώματα καὶ οὐδεὶς σωματάρχης ἤ στρατιώτης δύναται νὰ προμηθεύεται ἀφ’ ἑαυτοῦ καὶ μόνος τρόφιμα.

            Γ) Ἡ ἐν Τουρκικῇ Χώρᾳ δημόσιος περιουσία, οἷον ἀποθήκη γεννημάτων καὶ τὰ λοιπὰ ἀνήκουσι καὶ θεωροῦνται ὡς δημόσιος περιουσία τῆς νέας τάξεως τῶν πρα­γμάτων, τὴν ὁποίαν ἡ προκειμένη ἱερὰ ἐπανάστασις προτίθεται. Ἑπομένως ὅλα ταῦτα θέλουν παραδίδεσθαι ὑπὸ τῶν σωμάτων εἰς τὴν φροντιστήριον ἐπιτροπὴν διὰ νὰ χρησιμεύσουν εἰς τὸν στρατόν. Τὰ αὐτὰ θέλουν ἐφαρμοσθῇ καὶ ἐπὶ τῶν  δημοσίων  χρημάτων.

              Δ) Ἕκαστος σωματάρχης διὰ τὴν πειθαρχίαν τοῦ σώματός του καὶ διὰ τὴν ἐκτέλεσίν της  συμφώνως πρὸς τὸν σκοπόν θέλει διοργανώσῃ τὸ σῶμα του καὶ θέλει ὁρκίσῃ αὐτὸ μὲ τὸν ἀκόλουθον ὅρκον τὸν ὁποῖον ἡμεῖς θέλομεν ὁμώσει ὁμοῦ ἅπαντες:

              «Ὁρκιζόμεθα εἰς τὴν Ἁγίαν Ὁμοούσιον καὶ Ἀδιαίρετον Τριάδα καὶ εἰς τὸ ἱερόν ὄνομα τῆς Πατρίδος, ὅτι ἀναλαμβάνομεν τὰ ὅπλα διὰ νὰ ἀνακτήσωμεν τὰ θρησκευτικὰ καὶ πολιτικὰ δικαιώματα τῶν Ἑλλήνων κατὰ τῆς τουρκικῆς τυραννίας, νὰ συναγωνισθῶμεν ὑπὲρ αὐτῶν, νὰ φυλάξωμεν πίστιν εἰς τὴν Γενικὴν Πατρίδα τὴν Ἑλλάδα, ὑπακοήν εἰς τοὺς ἀνωτέρους μας. Ὁρκιζόμεθα πρὸς τούτοις νὰ ὑπερασπισθῶμεν τὴν σημαίαν μας μέχρι τῆς τελευταίας ρανίδος τοῦ αἵματός μας».

               Ε) Ἐπειδὴ ὁ σκοπὸς τοῦ προκειμένου ἀγῶνος εἶναι μόνον ἡ ἀνάκτησις τῶν θρησκευτικῶν καὶ πολιτικῶν δικαιωμάτων, κηρύττομεν ἐνώπιον πάντων ὅτι ὁ προκείμενος ἀγὼν καὶ ἡ ἐπανάστασίς μας διευθύνεται κατὰ τῆς τουρκικῆς τυραννίας (ἐξουσίας), ἥτις ἀδίκως κατέκτησεν τὴν ἱερὰν γῆν τῶν προγόνων μας καὶ ἀφήρεσαν τὰ δικαιώματά μας καὶ  ὑπὲρ μιᾶς ἑλληνικῆς ἑνότητος, κηρύττομεν ἑπομένως ὅτι δὲν ἔχομεν πόλεμον κατ’ οὐδενὸς ἀτόμου τὸ ὁποῖον ἤθελεν συμμερισθῇ τὸν πολιτικὸν τοῦτον ἀγῶνα μας. Τὸν τοιοῦτον καὶ Τοῦρκος καὶ ὁποιοσδήποτε ἄν εἶναι θέλομεν θεωρήσῃ συναγωνιστήν μας, θέλομεν   σεβασθῇ τὰς προσωπικάς του ἐλευθερίας, τὰ θρησκευτικά του καὶ τὴν περιουσίαν του, προστατεύοντες αὐτά.

                 Τὴν ἐκτέλεσιν τῶν ἐν τῷ παρόντι ὑποσχόμεθα καὶ ἐγγυώμεθα ἅπαντες.

Γ. Ζαχίλας, Δῆμος Α. Λάζου, Κώνστας Νικολάου, Μέλιος Γ. Συρόπουλος, Ἀθ. Βλαχάβας, ’Ιωάν. Δ.’Ολύμπιος, Ἀ. Λεβέντης, Γούλας  Μετζιώτης, Ἀναστ. Μετζιώτης, Δ. Τζαρροδῆμος, Ἀθαν. Λιάκου Βαλῆς, Δημήτριος Παπαγεωργίου, Ζήσης Σωτηρίου, Δ. Λιακόπουλος, Κωνστ. Στουρνάρας, Κωνστ. Γωγούσης, I. Ν. Κατσικάπης, Στέργιος Κωσταδήμου, Μ. Μαννίκας, Α. Δεδούσης, Γιάννης Ζαρκαδούλας, Ν. Πανουριᾶς, Παπακώστας Τζαμάλας, Κ. Μπασδέκης, Α. Κοντοσόπουλος, Καραγηώργους ’Ιωάννης, Τόλιος Λ. Λάζου, Στ. Κοντός, Α. Παπαδόπουλος, Δ. Ἐλασσῶνας, Θ. I. Βελέντζας, Ἐπαμ. Δ. Λιακόπουλος, ’Ιωάννης Γ. Συρόπουλος, Η. Γ. Παπαηλιόπουλος, Ν. I. Ζιάκας, Α. Ζαγγανᾶς, Ἀθανάσιος Στέφος, Γ. Ἀποστὀλης, Ἰωάννης Μουστάκας,  Ἀθ. Α. Κάρμας, Α. Κουτζούμπας, I. Ζουλαναῖος».

                 Τὴν ἐποχὴ αὐτή, στὸ τέλος τοῦ πρώτου δεκαημέρου τοῦ Μαρτίου 1854, εἶχαν ἤδη εἰσέλθει στὴν σκλαβωμένη Θεσσαλία 6.000 περίπου ἐθελοντές, ἕτοιμοι ν’ ἀρχίσουν τὸν ἀπελευθερωτικὸ ἀγῶνα, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ μισοὶ περίπου βρίσκονταν στὴν περιοχὴ τοῦ Αλμυροῦ.

             Γενικῶς ἀναγνωρισμένος ἀρχηγὸς μεταξὺ τῶν 42 καπεταναίων οἱ ὁποῖοι ἔδωσαν τὸν παραπάνω ὅρκο στὰ Κελέρια δὲν ὑπῆρχε. Ὡς βασικὸ κριτήριο γιὰ τὴν ἀναγνώριση καὶ τὴν ἀνάληψη κάποιου κυρίαρχου καὶ ἀρχηγικοῦ ρόλου θεωροῦνταν καὶ διεκδικοῦνταν ἀπὸ τὸν καθένα ἡ ἀριθμητικὴ δύναμη τῆς ὁμάδας του.

               Ὁ Παπακώστας Τζαμάλας, ὡστόσο, ἦταν μία προσωπικότητα ἡ ὁποία ἐνέπνεε τὸν μεγαλύτερο σεβασμὸ καὶ τὴν γενικότερη ἀναγνώριση μεταξὺ τῶν 42 αὐτῶν καπεταναίων. Εἶχε φτάσει στὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ, προερχόμενος ἀπὸ τὴν  Λαμία, περνῶντας ἀπὸ τὸ Πτελεὸ καὶ τὴν Σούρπη, καὶ στὶς 9 Μαρτίου βρισκόταν στὴν Κεφάλωση, ἀκριβῶς στὴν θέση, στὴν ὁποία εἶχε συμφωνηθεῖ ἀρχικῶς νὰ συγκεντρωθοῦν ὅλοι οἱ  καπεταναῖοι, ὅσοι θὰ πραγματοποιούσαν τὶς ἐπιχειρήσεις τους στὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ. Ἐκεῖ σὲ κοινὴ σύσκεψη, ὅπως εἶχε προσυμφωνηθεῖ, θὰ κατένειμαν τὶς δραστηριότητες καὶ τὶς ἰδιαίτερες τοῦ καθενὸς ἐνέργειες πρὶν ἐπιτεθοῦν, ὅπως εἶχε προαποφασισθεῖ,  κατὰ τοῦ Πλατάνου.

             Ἡ συμφωνία αὐτή, ὡστόσο,  δὲν τηρήθηκε ἀπὸ ὅλους. Κάποιοι ἀρχηγοί, οἱ ὁποῖοι εἶχαν φθάσει στὴν ἴδια θέση νωρίτερα, βιάστηκαν καὶ βάδισαν μόνοι τους ἐναντίον τοῦ Πλατάνου. Γιὰ τὴν διόρθωση τῶν λαθῶν καὶ τῶν παρεκτροπῶν αὐτῶν καὶ τὴν ἀποφυγὴ περαιτέρω λήψεων ἀτομικῶν πρωτοβουλιῶν ἔγινε ἡ συνάντηση τῆς 10^ης Μαρτίου 1854 στὰ Κελέρια, ὅπως  ἀναφέρθηκε πιὸ πάνω.

             Γίνεται φανερὸ ὅτι δὲν εἶχε ἀναγνωρισθεῖ γενικὸς ἀρχηγὸς στὸν ὁποῖο νὰ  πειθαρχοῦν ὅλοι. Ἦταν ἀκόμα φανερὸ ὅτι ἦταν πολὺ δύσκολη ἡ ἐπίτευξη  γενικῆς συμφωνίας ὅλων γιὰ τὴν ἀναγνώριση κάποιου ὡς γενικοῦ ἀρχηγοῦ. Κάποιοι ἀρχηγοὶ ἦταν ἀποσταλμένοι, ἔστω μυστικῶς, ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση στὴν ὁποία  ἔδιναν ἀναφορές, ὅπως ὁ Παπακώστας Τζαμάλας καὶ ὁ Ἠλίας Παπαηλιόπουλος γιὰ τὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ, καὶ κάποιοι ἄλλοι δροῦσαν ὡς ἀνεξάρτητοι μὲ  δικές τους πρωτοβουλίες καὶ ἀποφάσεις.

               Ἡ δυσκολία αὐτὴ τῆς οὐσιαστικῆς ἀσυμφωνίας ἐξακολούθησε νὰ κυριαρχεῖ σ’ ὁλόκληρη τὴν διάρκεια τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ αὐτοῦ κινήματος, παρὰ τὸν ὅρκο ὁ ὁποῖος εἶχε δοθεῖ ἀπὸ ὅλους  στὶς 10 Μαρτίου στὰ Κελέρια καὶ αὐτὸς ἦταν ὁ λόγος, ἴσως ὁ οὐσιαστικότερος, τῆς τελικῆς ἀποτυχίας τοῦ κινήματος αὐτοῦ.

             Ὁ Παπακώστας Τζαμάλας, σὲ μία ἐπιστολή του, ὑπὸ μορφὴ ἀναφορᾶς ,πρὸς τὸν  Σκαρλάτο Σοῦτσο, Ὑπουργὸ τῶν Στρατιωτικῶν τῆς Ἑλλάδας,  ἔγραψε, ἀναφερόμενος στὴν πρώτη παραβίαση τῶν συμφωνηθέντων γιὰ την ἀρχικὴ συγκέντρωση ὅλων στὴν Κεφάλωση:

             «Γνωστὸν Σᾶς εἶναι πότε ἀναχωρήσαμεν ἐκ Λαμίας, διελθόντες τοὺς δήμους Στυλίδος, Κρεμαστῆς Λαρίσσης καὶ Πτελεοῦ, φθάσαντες τελευταῖον ἐντὸς τῆς ὀθωμανικῆς χώρας καὶ διαμείναντες κατὰ τὴν θέσιν Κελέρια, μετόχιον τῆς Μονῆς Ξενιᾶς,  μέχρι τῆς  11^ης τρέχοντος.

             Ἐκ τῶν Κελερίων, ἀναχωρήσαμεν τὴν 11^ην τρέχοντος μηνὸς μὲ τὴν ἀπόφασιν να προχωρήσωμεν μέχρι τῶν  θέσεων Κεφάλου λεγομένης, διὰ νὰ ἐπιληφθῶμεν ἐκεῖ περὶ τοῦ σχεδίου νὰ προσβάλωμεν τὸν Πλάτανον. Ἐν τούτοις τὰ προηγούμενα σώματα, ἀντὶ νὰ σταματήσωσιν εἰς τὴν Κεφάλωσιν, διευθύνθησαν κατ’ εὐθείαν πρὸς τὸν Πλάτανον, τὸ ἕν κατόπιν τοῦ ἄλλου, προσβάλλοντα αὐτοὺς ἐξ ὅλων τῶν  πέριξ θέσεων».

              Μετὰ τὴν συγκέντρωση καὶ τὴν ἔνορκο συμφωνία τῶν Κελερίων, τὴν ἑπόμενη ἡμέρα, 11 Μαρτίου,  ὁ Παπακώστας Τζαμάλας, μὲ μία ἀξιόλογη δύναμη δύο χιλιάδων περίπου ἀνδρῶν, ξεκίνησε γιὰ τὸν Πλάτανο, τὸν ὁποῖο φρουροῦσαν διακόσιοι περίπου Τουρκαλβανοί. Πολὺ εὔκολα κυρίευσε τὸ μισὸ χωριὸ καὶ  περιόρισε τοὺς Τουρκαλβανοὺς ἀποκλεισμένους σὲ μερικὰ μόνο σπίτια.

            Ἡ μάχη συνεχίστηκε ὅλη τὴν νύχτα τῆς 11^ης Μαρτίου μέχρι στὶς 3 τὸ ἀπόγευμα τῆς 12^ης. Τότε οἱ ἀποκλεισμένοι στὰ σπίτια τοῦ Πλατάνου Τουρκαλβανοί, μὴν ἔχοντας ἄλλη ἐπιλογή, ζήτησαν νὰ τοὺς ἐπιτραπεῖ νὰ φύγουν καὶ νὰ ὑπογραφεῖ συνθήκης εἰρήνης. Ἡ πρόταση τῶν ἀποκλεισμένων ἔγινε δεκτή, ἄν καὶ ἡ ὁλοκληρωτικὴ ἐξόντωσή τους ἦταν θέμα ὀλίγου χρόνου.

        Ὁ Παπακώστας Τζαμάλας  πῆρε τὴν πρωτοβουλία νὰ γίνει δεκτὴ ἡ πρόταση συνθήκης καὶ ν’ ἀρχίσουν οἱ σχετικές διαπραγματεύσεις. Ἐξηγῶντας τοὺς λόγους οἱ ὁποῖοι τὸν ὁδήγησαν στὴν φαινομενικῶς ἀλλὰ καὶ οὐσιαστικῶς ἀδικαιολόγητη αὐτὴ ἀπόφαση, ἔγραψε στὴν σχετικὴ ἀναφορά του πρὸς τὸν ὑπουργὸ τῶν στρατιωτικῶν Σκαρλάτο Σοῦτσο:

             «Ἐπειδὴ ὅμως ἠθέλαμεν ἀπασχολεῖσθαι ἐνταῦθα καὶ δύο καὶ τρεῖς ἡμέρας εἰσέτι, καὶ διὰ νὰ κυριεύσωμεν τὰς ὀχυρωτάτας αὐτῶν οἰκίας ἄνευ πυροβόλων ἠθέλαμεν χάσει πολλούς, ἐπειδὴ ὁ Ἀλήαγας ὑπεσχέθη ὅτι διὰ τῆς ἐπιρροῆς του ἐπὶ τοῦ θείου του  Ἀμπάζαγα ἐν Λαρίσσῃ καὶ ἑπομένως διὰ τῶν ἐν Θεσσαλία Λαλιωτῶν, ἔχοντα πολλήν δύναμιν καὶ ἐπιρροήν εἰς τοὺς κατοίκους, θέλει κατωρθώσῃ ὥστε οἱ Λαλιῶται νὰ συμμερισθῶσι τὸν ἀγῶνα μας καὶ   δι’ αὐτῶν νὰ δυνηθῶμεν νὰ καθέξωμεν διαφόρους πόλεις καὶ τὸ φρούριον ἀμαχητί, ὁ δὲ Μέτσος Μελισσόβας, ὅτι παραλαμβάνων τοὺς ὑπ’  αὐτοὺς Ἀλβανοὺς θέλει φύγῃ πρὸς τὴν Λάρισσαν, διὰ νὰ δείξωμεν μάλιστα γενναιοψυχίαν πρὸς ἀνθρώπους καὶ ἐχθροὺς ἀποκλεισμένους καὶ αἰχμαλώτους σχεδὸν ὄντας,  ἐπειδὴ διὰ τὴν συνθήκην συνομολογῆτο συγχρόνως νὰ ἀφεθῶσιν ἐλεύθεροι οἱ ἐν Ἁρμυρῷ κρατούμενοι ἀρχιποιμένες (Τσελιγκάδες) τῶν Ἀρβανιτοβλάχων καὶ νὰ ἐλευθερωθῶσιν οὕτω ὑπὲρ τὰς 100 οἰκογενείας καὶ πλέον τῶν  500 πολεμιστῶν ἐκ τῶν σκηνητῶν, τούτων, ἐδέχθημεν τάς προτάσεις καὶ ἐσυνθηκολογήσαμεν οὕτως:

                Ἀφίσαμεν τοὺς Ἀλβανοὺς τοῦ Ἀλήαγα καὶ μετὰ τοῦ ἀνηψιοῦ του ἐλευθέρους καὶ μὲ τὰ ὅπλα των, ὑποσχεθέντων τοῦ Ἀλήαγα τὰ ἀνωτέρω, ἀπελύσαμεν δὲ κατόπιν καὶ τοὺς τοῦ Μέτσου Μελισσόβα ἐπίσης μὲ τὰ ὅπλα των  κρατήσαντες τὸν ἀνεψιόν του ἐνέχειρον, ὑποσχεθέντες εἰς αὐτόν νὰ ἐλευθερώσωμεν αὐτὸν ἀφοῦ ἀφεθῶσι ἐλεύθεροι αἱ χίλιαι οἰκογένειαι τῶν Ἀρβανιτοβλάχων, καὶ ἀφοῦ ὁ Μέτσος Μελισσόβας μετὰ τῶν ὑπ’ αὐτὸν Ἀλβανῶν ἀναχωρήσῃ ἀπὸ τὸν Ἁλμυρόν διὰ τὴν Λάρισσαν».

             Γιὰ τὸ ἴδιο θέμα ἔχουμε πληροφορίες καὶ ἀπὸ μία ἐπιστολὴ τοῦ Ἠλία Παπαηλιόπουλου πρὸς τὸν πατέρα του:

              «Ἐκ τοῦ Πλατάνου Ἁρμυροῦ τὴν 15 Μαρτίου 1854

Προχθὲς ἦλθον ἐνταῦθα οἱ Καπεταναῖοι Πανουριᾶς, Παπακώστας καὶ λοιποὶ μετὰ 2.500 στρατιωτῶν. Ηὕραμεν 240 Ἀλβανοὺς τοῦ Μέτσου Μελισσόβα καὶ Ἀλήαγα, οἵτινες ἀντιστάθησαν, ἐπολέμησαν, ἐπολιορκίθησαν, ἐφονεύθησαν τινες καὶ προχθὲς ἐπαραδόθησαν.

             Χθὲς τοὺς ἀπελύσαμεν μὲ συνθήκην ν’ ἀπολύσουν καὶ οἱ ἐν Ἁρμυρῷ Τοῦρκοι τὰς 1.500 οἰκογενείας βλαχοποιμένων, οἱ δε ἀνωτέρω Ἀλβανοὶ νὰ φύγουν ἀπὸ τὴν Θεσσαλίαν καὶ ἤδη ἡ κωμόπολις τοῦ Πλατάνου εἶναι ὑπὸ τὰ ὅπλα μας. Ἑτοιμασία γίνεται διὰ τὸν Ἁρμυρὸν νὰ ἐπιπέσωσιν καὶ τὸν καταστρέψωσι, ἄν οἱ ἐκεῖ Τοῦρκοι δὲν προσκυνήσωσι, διότι μας ἔκαμαν προτάσεις τοιαύτας μὴν ἔχοντες ἄλλην δύναμιν, εἰμὴ 400 τακτικοὺς ὁπλίτας καὶ ὀλίγους Ἀλβανοὺς. ’Ελπίζω πολὺ νὰ κατορθώσῃ τὸ σῶμα τοῦτο».

          Ἀναγκαῖο θεωροῦμε νὰ διευκρινίσουμε στὸ σημεῖο αὐτὸ ὅτι ἡ  διαφορὰ, ἡ ὁποία παρατηρεῖται ἀνωτέρω μεταξὺ τῶν δύο διαφορετικῶν ἀριθμῶν τῶν παραχειμαζουσῶν αίχμαλωτισμένων οἰκογενειῶν τῶν βλαχοποιμένων τοῦ Ἁλμυροῦ, μεταξὺ τοὺ Παπακώστα Τζαμάλα, ὁ ὁποῖος ἀναφέρει 100 οἰκογένειες, καὶ τοῦ Ἠλία Παπαηλιόπουλου, ὁ ὁποῖος ἀναφέρει 1.500 οἰκογένειες, δ[εν εἶναι πραγματικὴ ἀλλὰ φαινομενικὴ  καὶ ὀφείλεται στὸ ὅτι ὁ πρῶτος ἀναφέροντας «οἰκογένειες» ἐννοεῖ τὶς μεγάλες οἰκογένειες, τὸ σύνολο τῶν οἰκογενειῶν τῶν «ἀρχιποιμένων», δηλαδὴ τῶν «ἀρχιτσελιγκάδων» καὶ ὁ δεύτερος τὸ γενικὸ σύνολο τῶν μεμοωμένων ἁπλῶν οἰκογενειῶν.

              Εἶναι δὲ γνωστὸ ὅτι κάθε «τσελιγκάτο» ἀποτελοῦνταν ἀπὸ πολλὲς οἰκογένειες, συγγενικὲς μεταξύ τους,  μὲ γενικὸ ἀρχηγὸ τὸν «ἀρχιτσέλιγκα». Στὴν περιοχὴ λοιπὸν τοῦ Ἁλμυροῦ διαχείμαζαν ἑκατὸ (100) σύνολα οἰκογενειῶν, ἑκατό (100) τσελιγκάτα,  τὰ ὁποῖα, περιλαμβάνοντας τὸ καθένα, κατὰ μέσον ὅρο, δεκαπέντε (15)  ἀπλὲς καὶ συνηθισμένες οἰκογένειες, ἀριθμοῦσαν συνολικῶς  χίλιες πεντακόσιες (1.500) οἰκογένειες.

              Ἀπὸ ἕνα τόσο σύνολο οἰκογενειῶν τὸ ὁποῖο θὰ ἐλευθερωνόταν ἦταν δυνατὸν νὰ προκύψουν οἱ πεντακόσιοι (500) πολεμιστὲς γιὰ τὴν ἐνίσχυση τῶν ἑλληνικῶν στρατευμάτων, τοὺς ὁποίους ἀναφέρει ὁ Παπακώστας Τζαμάλας. Καὶ αὐτὸς ἦταν ὁ   ἕνας  σημαντικὸς   λόγος,  ὁ ὁποῖος ὁδήγησε τοὺς  πολιορκητές  του Πλατάνου νὰ ἀφήσουν ἐλεύθερους τοὺς Τούρκους οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἀποκλεισθεῖ σ’ αὐτόν, ἄν καὶ δὲν ὑπῆρχε καμία ἐλπίδα σωτηρίας των.

              Ἡ συμβιβαστικὴ λύση στὸ θέμα τοῦ Πλατάνου  ἀπέβλεπε κυρίως στὸ νὰ ἐπισπευθεῖ ἡ σχεδιαζόμενη  ἐπίθεση κατὰ τοῦ Ἁλμυροῦ. Ὡστόσο καὶ μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ Πλατάνου περνοῦσαν οἱ ἡμέρες καὶ ἡ ἐπίθεση κατὰ τοῦ Ἁλμυροῦ δὲν γινόταν.

Ὁ Παπακώστας Τζαμάλας, ὁ ὁποῖος φαίνεται ὅτι ἐκπροσωποῦσε τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση καὶ ἐκτελοῦσε καὶ μυστικὲς κυβερνητικὲς ὁδηγίες, εἶχε ἀρχίσει διαπραγματεύσεις γιὰ τὴν εἰρηνικὴ παράδοση τοῦ Ἁλμυροῦ, παρὰ τὶς ἀντίθετες ἀπόψεις τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν  οἱ ὁποῖοι  ζητοῦσαν τὴν ἄμεση κατάληψή του  μὲ ἐπίθεση κατ’ αὐτοῦ. Στὸ  διάστημα αὐτὸ οἱ Ἕλληνες εἶχαν ἤδη ἀνακηρύξει  τὸν Πλάτανο ἐλεύθερη πόλη, εἶχαν διορίσει νέα δημογεροντία σ’ αύτόν καὶ εἶχαν ὑψώσει ἐκεῖ τὴν ἑλληνικὴ σημαία.

              Οἱ Τοῦρκοι ὅμως τοῦ Ἁλμυροῦ εἶχαν διαφορετικὰ σχέδια. Οἱ διαπραγματεύσεις τους μὲ τὸν  Παπακώστα Τζαμάλα γιὰ  παράδοση τοῦ Ἁλμυρού ἦταν πρόσχημα προκειμένου νὰ ἔχουν  χρόνο γιὰ καλύτερη προετοιμασία τους. Ἕτσι τὸ πρωὶ τῆς 23 Μαρτίου, διακόπτοντας κάθε διαπραγμάτευση, ξεκίνησαν ἰσχυρὰ καὶ πολυάριθμα τουρκικὰ στρατεύματα ἀπὸ  τὸν Ἁλμυρό σκοπεύοντας νὰ κυριεύσουν καὶ πάλι τὸν  Πλάτανο ὁ ὁποῖος  βρισκόταν στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων.

                Τρία τάγματα τουρκικοῦ στρατοῦ, μὲ 1700 – 1800 στρατιῶτες, καὶ 400 – 500 Ἀλβανούς, ξεκίνησαν μὲ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου ἀπὸ τὸν Ἁλμυρό. Τὰ ἐπαναστατικὰ σώματα τῶν Ἑλλήνων ὁπλαρχηγῶν οἱ ὁποῖοι  προηγουμένως ἐπιθυμοῦσαν τὴν ἐπίθεση  δὲν ἀντιστάθηκαν στὴν ἔξοδο αὐτὴ τῶν τουρκικῶν στρατευμάτων.

              Οἱ Ἕλληνες ὑπερασπιστὲς τοῦ Πλατάνου, 2.000 περίπου, ὀχυρώθηκαν στὸ ὕψωμα τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου. Μία ὥρα κατόπιν ἔφθασαν στὸν Πλάτανο γιὰ ἐνίσχυση τῶν ὑπερασπιστῶν του  400 Μακεδόνες ἀπὸ τὸ Καραντζάνταλι. Ἔπειτα ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἐνίσχυση οἱ ὑπερασπιστὲς τοῦ Πλατάνου ἐγκατέλειψαν τὶς ἀμυντικὲς θέσεις τὶς ὁποῖες εἶχαν καταλάβει καὶ ἀπὸ ἀμυνόμενοι ἔγιναν ἐπιτιθέμενοι. Ἐπιτέθηκαν ὁρμητικῶς ἐναντίον τῶν ἐπιτιθέμενων Τούρκων, οἱ ὁποῖοι ἄρχισαν νὰ ὑποχωροῦν. Σὲ λίγο ἡ ὑποχώρηση τῶν Τούρκων μετατράπηκε σὲ ἄτακτο φυγὴ καὶ  οἱ Ἕλληνες τοὺς κυνηγοῦσαν ἐνθουσιωδῶς ἀλαλάζοντας ἀλλὰ ἀσύντακτοι καὶ διασκορπισμένοι.

               Οἱ Τοῦρκοι κινηγημένοι καὶ πανικόλητοι, ἀφήνοντας πίσω τους ἀρκετοὺς νεκροὺς καὶ ὅπλα ἔφτασαν ὀπισθοχωρῶντας μέχρι τὸν Ἁλμυρὸ καὶ ὀχυρώθηκαν στὸν στρατῶνα τους στὴν δεξιὰ ὄχθη τοῦ Ξηριᾶ.

             Λεπτομερέστερες καὶ αὐθεντικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν δεύτερη αὐτὴ μάχη τοῦ Πλατάνου παίρνουμε ἀπὸ μία ἐπιστολὴ τοῦ Ἠλία Παπαηλιόπουλου πρὸς τὸν πατέρα του Γεώργιο Παπαηλιόπουλο, ἡ ὁποία γράφηκε λίγες μέρες μετὰ τὴν μάχη αὐτή:

               «Ἐκ Πλατάνου τὴν 3 Ἀπριλίου 1854

.              Περὶ τῆς  μάχης τῆς  23 Μαρτίου. Οἱ ἐλθόντες καθ’ ἡμῶν Τοῦρκοι ἦσαν περίπου τῶν  2.500 μὲ δύο κανόνια. Ὁ πόλεμος ἐξηκολούθησεν ἀπὸ τὰς 7 τὸ πρωὶ ἕως τὰς 3 μ.μ. Ἔπειτα ἔπεσαν οἱ δικοί μας ἐπάνω των, τοὺς ἐτσάκισαν καὶ τοὺς ἐπῆγαν κυνηγῶντας ἀπ’ ἔξω εἰς τὰ σπίτια τοῦ Ἁρμυροῦ. Φονευμένοι καὶ πληγωμένοι περὶ τοὺς διακοσίους, ἀπὸ δὲ τοὺς ἰδικούς μας πολλὰ ὀλίγοι».

           Παραθέτουμε  μερικὲς ἀκόμη πρόσθετες πληροφορίες γιὰ τὰ γεγονότα τῶν ἡμερῶν αὐτῶν γιατὶ ἀποσαφηνίζουν πληρέστερα  τοὺς λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους  ἐνῶ  τόσο   κοντὰ φαινόταν νὰ βρίσκεται ἡ  κατάληψη καὶ ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ Ἁλμυροῦ καὶ ἑπομένως ὅλης τῆς περιοχῆς   του, τελικῶς ὑπῆρξε πλήρης ἀποτυχία.

              Μὲ τὴν ἀπόφαση νὰ ἀφήσουν τοὺς πολιορκημένους στὸν  Πλάτανο Τουρκαλβανούς, κατὰ τὴν πρώτη ἐκεῖ μάχη, νὰ φύγουν, ἄν καὶ δὲν ὑπῆρχε ἄλλη διέξοδος γι’ αὐτούς παρὰ ἡ ἄνευ ὅρων παράδοσή τους, εἶχαν  συμφωνήσει ὁ Παπακώστας Τζαμάλας καὶ ὁ Ηλίας Παπαηλιόπουλος οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦσαν   τὶς σχετικὲς κυβερνητικές ἐντολές.

             Εἶχαν ὅμως, ἀπὸ μέρες πρίν, προκύψει διαφορὲς καὶ διαφωνίες μεταξὺ τῶν διαφόρων ἀρχηγῶν τῶν ὁμάδων τῶν ἀγωνιστῶν,  ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε.  Οἱ ντόπιοι ὁπλαρχηγοὶ καὶ ἀγωνιστὲς τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ διαφωνοῦσαν μὲ τὶς διαλλακτικὲς ἀπόψεις καὶ συμβιβαστικὲς ἐνέργειες τοῦ Παπακώστα Τζαμάλα. Στὰ πλαίσια τῶν διαφορῶν αὐτῶν, συνεχίζοντας νὰ ἀντιδροῦν, οἱ ἀδελφοὶ Θρασύβουλος καὶ Ἀχιλλέας Βελέντζας δὲν  εἶχαν λάβει μέρος ἀπὸ την  ἀρχὴ στὴν δεύτερη μάχη τοῦ Πλατάνου.  Ἐπιτέθηκαν ὅμως καὶ αὐτοὶ  ἐναντίον τῶν ἀτάκτως ὑποχωρούντων Τούρκων στὸ τέλος τῆς μάχης ὅταν οἱ Τοῦρκοι ὀπισθοχωρῶντας πανικόβλητοι ἔμπαιναν στὸν Ἁλμυρό.

            Σὲ ὅλους φαινόταν καθαρὰ ὅτι δὲν ὑπῆρχε ὁμοφωνία, συνεννόηση καὶ συντονισμός τῶν μεμονωμένων ἐνεργειῶν τῶν διαφόρων ἀρχηγῶν. Ὅλοι θεωροῦσαν βέβαιο ὅτι ἐὰν  δὲν ὑπῆρχε ἡ διάσταση καὶ ἡ διάσπαση αὐτὴ τῶν  ἀπόψεων καὶ ἐνεργειῶν, μεταξὺ τῶν ἑλλήνων ὁπλαρχητῶν, καὶ ὑπῆρχε ὁμοφωνία θὰ ἦταν δυνατή, μετὰ τὴν κατάληψη τοῦ Πλατάνου καὶ ἡ  κατάληψη τοῦ Ἁλμυροῦ.

Τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854

Α”  ΜΕΡΟΣ

                Τὸ κοινὸ χαρακτηριστικὸ γνώρισμα ὅλων τῶν ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων τῶν Ἑλλήνων, μετὰ ἐκεῖνο τῶν ἐτῶν 1821 – 1830, ἀποτέλεσμα τοῦ ὁποίου ἦταν ἡ δημιουργία τοῦ πρώτου Ἑλληνικοῦ Κράτους, εἶναι ἡ ἐχθρικὴ ἀντιμετώπισή τους ἀπὸ τὶς ἰσχυρές χῶρες τῆς Εὐρώπης. Περισσότερο ἔντονη ἀλλὰ καὶ περισσότερο συστηματικῶς ὀργανωμένη καὶ συνδυασμένη ἡ ἐχθρικὴ αὐτὴ ἀντιμετώπιση τῶν ἰσχυρῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης, κυρίως τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας, ἀλλὰ καὶ   τῆς Ρωσίας, ἦταν εἰδικῶς ἀπέναντι στὸ ἀπελευθερωτικὸ  κίνημα τοῦ ἔτους 1854.

                 Γενικῶς τὸ πολιτκὸ κλῖμα τῆς Εὐρώπης κατὰ τὸ  ἔτος 1854 ἦταν, σαφέστατα καὶ ρητῶς καὶ κατηγορηματικῶς διατυπωμένο, ἐναντίον κάθε ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῆς Ἑλλάδας. Ἡ ἐποχὴ αὐτή, τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ ἔτους 1854,  οὐδεμία ὁμοιότητα εἶχε μὲ τὴν ἐποχὴ τοῦ  κινήματος τῶν ἐτῶν 1821 -1830, ἄν καὶ τὰ δύο ἀπελευθερωτικὰ αὐτὰ κινήματα ἀπέβλεπαν στὸν ἴδιο ἀκριβῶς σκοπό, τὴν ἀπελευθέρωση σκλαβωμένων ἑλληνικῶν χωρῶν καὶ λαῶν.

                 Στὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854 ἀντὶ γιὰ τὴν συμπάθεια, τὸν ἁγνὸ φιλελληνισμὸ καὶ τὴν συμπαράσταση τὰ ὁποῖα  εἶχαν παρατηρηθεῖ  καὶ ἐκδηλωθεῖ κατὰ τὸν ἀγῶνα τῶν ἐτῶν  1821 -1830, ἐκ μέρους τῶν μεγάλων εὐρωπαϊκῶν κρατῶν, κατὰ τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ 1854 ὑπῆρξε ἐπιμελῶς ὀργανωμένη καὶ συστηματικῶς μεθοδευμένη ἡ ἐχθρικὴ ἀντιμετώπιση. Ἀντὶ τοῦ δραστηριοποιημένου φιλελληνισμοῦ τοῦ ἀγῶνα τοῦ  1821 τώρα, στὰ μεγάλα εὐρωπαϊκὰ κράτη, κυριότατα τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας, κυριαρχοῦσαν καὶ μεθοδεύονταν συστηματικῶς ἀνθελληνικὲς δραστηριότητες καὶ πολιτικὲς συμπεριφορὲς ἐντελῶς ἀντίθετες καὶ καθαρῶς πολέμιες σὲ κάθε προσπάθεια ἐδαφικῆς ἐπέκτασης τῆς Ἑλλάδας.

                 Κατὰ τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854, ἄν καὶ ἐντελῶς ὅμοιο στοὺς  σκοπούς, στὶς ἐπιδιώξεις  καὶ στοὺς προσανατολισμοὺς μὲ τὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1821,  ὄχι μόνο ἔλειψαν   οἱ φιλέλληνες καὶ οἱ φιλελληνικὲς δραστηριότητες Εὐρωπαίων ἀλλὰ ἀντιθέτως δημιουργοῦνταν, μὲ τὴν  κατάλληλη προπαγάνδα  τῶν πρεσβειῶν καὶ τῶν κυβερνήσεων τῶν μεγάλων εὐρωπαϊκῶν κρατῶν καὶ τῶν ἐφημερίδων τους, ἔντονη καὶ δραστικὴ ἀνθελληνικὴ ἀτμόσφαιρα.

                      Ἀφανής, ἀλλὰ καὶ οὐσιαστικὸς συνεργός, ὑποκινητὴς καὶ φανατικὸς ὑποστηρικτὴς τοῦ ἀνθελληνικοῦ αὐτοῦ κλίματος καὶ τῶν ἀνθελληνικῶν πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν συμπεριφορῶν τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν, τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας κυρίως,  ὅλως ἰδιαιτέρως κατὰ τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854, ἦταν ὁ ἀρχηγὸς τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, Πάπας Πῖος ὁ  Θ΄, γιὰ τοὺς  δικούς του ἀσφαλῶς, ἐνττελῶς διαφορετικοὺς καὶ ξεχωριστοὺς λόγους, ὅπως ἀναφέρουμε στὴν συνέχεια.

                  Τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854, σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἄλλες εὐρωπαϊκὲς χῶρες, τὴν Γαλλία κὶ τὴν Ἀγγλία,  ὑποστηριζόταν ἀπὸ τὴν Ρωσία, ὄχι βεβαίως γιατὶ αὐτὴ παρακινοῦνταν  ἀπὸ ἁγνὰ φιλελληνικὰ αἰσθήματα ἀλλὰ ἐπειδή,  μὲ τὴν ἀπασχόληση τουρκικῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων στὴν καταπολέμηση τοῦ ἑλληνικοῦ αὐτοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος  διευκολυνόταν ὁ δικός της παράλληλος ἐκείνη τὴν ἐποχὴ  πόλεμος μὲ τὴν  Τουρκία, ὁ λεγόμενος Κριμαϊκὸς Πόλεμος.

                     Τὴν εὐνοϊκή αὐτὴ γιὰ τὸ ἑλληνικὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα διάθεσή της ἡ Ρωσία τὴν δικαιολογοῦσε καὶ οὐσιαστικῶς τὴν κάλυπτε κάτω ἀπὸ  τὸ ὄνομα  μιᾶς δῆθεν ἐπιδιωκόμενης καὶ ἐπιβαλλόμενης συνένωσης καὶ ἀπελευθέρωσης ὅλων τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν ὑπὸ τὸ ὀρθόδοξο πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

                 Ἡ πιθανότητα  μιᾶς τέτοιας συνένωσης τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν καὶ ἡ διαφαινόμενη δυνατότητα μιᾶς ἀνασύστασης τῆς Ὀρθόδοξης Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ἀνάδειξης σὲ κυριαρχο ρόλο τοῦ ὀρθοδόξου  Πατριαρχείου καὶ τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως  προκαλοῦσε τὴν ὀργὴ τοῦ Πάπα τῆς Ρώμης καὶ γι’ αὐτὸ συμπαραστεκόταν, παρακινοῦσε  καὶ ὑποστήριζε τὶς προσπάθειες Γαλλίας καὶ Ἀγγλίας ἐναντίον τῆς ἀπελευθέρωσης ὀρθοδόξων περιοχῶν. Δὲν ἤθελε τὴν πανεθνικὴ ἕνωση τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν  ὑπὸ ἕνα  Πατριαρχεῖο εἴτε τῆς Κωνσταντινουπόλως, εἴτε τῆς Μόσχας καὶ τὴν δημιουργία μᾶς μεγάλης Ἑλλάδας, ἡ ὁποία θὰ μείωνε τὴν ἐπιβολὴ καὶ τὴν κυριαρχία τοῦ καθολικοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρώμης.

                 Οἱ  μεγάλες εὐρωπαϊκὲς δυνάμεις τῆς ἐποχῆς τοῦ ἔτους 1854 ἤθελαν τὴν Ἑλλάδα ἕνα μικρὸ ἄβουλο κρατίδιο, ὥστε νὰ μὴν μπορεῖ νὰ ἀσκεῖ κυρίαρχο ρόλο γιὰ νὰ μποροῦν οἱ ἴδιες νὰ  τὸ χρησιμοποιοῦν κατὰ βούληση στὴν ἐξυπηρέτηση τῶν δικῶν τους συμφερόντων. Γιὰ τὴν ἐξυπηρέτηση τῶν δικῶν τους συμφερόντων καὶ ἐπιδιώξεων φρόντιζαν νὰ διαβιβάζουν καὶ νὰ ἐπιβάλλουν τὴν ἑκάστοτε κατὰ τὶς ἐπιδιώξεις τους θέλησή τους  διὰ τῶν πρεσβειῶν τους πρὸς τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸν ἴδιο τὸν Ὄθωνα.

                  Τὸ δυστύχημα ἦταν ὅτι ἡ πολιτικὴ συμπεριφορὰ τῶν μεγάλων εὐρωπαϊκῶν κρατῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, Ἀγγλίας, Γαλλίας καὶ Ρωσίας, ὑποστηριζόταν καὶ ἀπὸ τὰ τότε ἑλληνικὰ πολιτικὰ κόμματα μὲ τὰ χαρακτηριστικὰ ὀνόματα (Φιλο)αγγλικὸ Κόμμα, (Φιλο)γαλλικὸ Κόμμα, (Φιλο)ρωσικὸ Κόμμα.

                   Τὴν φανερὴ ἀνθελληνικὴ στάση τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας καὶ τὶς ἐνέργειές τους καὶ ἐπεμβάσεις γιὰ τὴν ἀποτροπὴ καὶ καταπολέμηση  κάθε ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος ἐναντίον τῆς Τουρκίας διευκόλυναν καὶ ἐνίσχυαν καὶ οἱ οἰκογενειακὲς σχέσεις, δεσμοὶ καὶ ἐξαρτήσεις τοῦ νεαροῦ βασιλιᾶ τῆς Ἑλλάδας. Ὁ πατέρας τοῦ Ὄθωνα, βασιλιὰς τῆς Βαυαρίας, Λουδοβῖκος, καὶ ὁ ἀδερφός του, βασιλιὰς τῆς Πρωσσίας, Μαξιμιλιανός, ἀκολουθῶντας καὶ ὑπηρετῶντας καὶ αὐτοὶ τὶς γαλλικὲς καὶ ἀγγλικὲς ἐπιδιώξεις, συμβούλευαν καὶ πίεζαν τὸν Ὅθωνα νὰ ἀποφεύγει  καὶ νὰ ἐναντιώνεται σὲ κάθε πολεμικὴ δραστηριότητα κατὰ τῆς Τουρκίας ἡ ὁποία θὰ ἀπέβλεπε  στὴν ἐδαφικὴ ἐπέκταση τῆς Ἑλλάδας.

                 Ἀντιθέτως ἡ Ρωσία, ἀποβλέποντας στὴν δική της καὶ μόνο ἐδαφικὴ ἐπέκταση  εἰς βάρος τῆς Τουρκίας, τὴν ὁποία ἐπιδίωκε εἰδικῶς τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, προέτρεπε τοὺς Ἔλληνες σὲ ἐξέγερση κατὰ τῆς Τουρκίας καὶ ἦταν ἐκείνη ἡ ὁποία συνέβαλε οὐσιωδῶς στὴν ἔναρξη τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ ἔτους 1854.

                    Ὡστόσο καὶ ἡ εὐμενὴς αὐτὴ διάθεση τῆς Ρωσίας καὶ ἡ παρότρυνσή της πρὸς μία νέα ἐξέγερση τῶν Ἑλλήνων δὲν σήμαινε ὅτι εὐνοοῦσε ἤ ἐπιθυμοῦσε τὴν ἐδαφικὴ ἐπέκταση τῆς Ἑλλάδας. Ἐπιδίωξή της ἦταν ἡ φθορὰ τῆς  Τουρκίας γιὰ νὰ εἶναι εὐκολότερη ἡ δική της ἐδαφικὴ ἐπέκταση σὲ βάρος τῆς Τουρκίας.

                   Τρανὴ ἀπόδειξη αὐτοῦ εἶναι ἡ καταληκτικὴ σαφέστατη καὶ λίαν ἀποκαλυπτικὴ τῶν πραγματικῶν διαθέσεων καὶ ἐπιδιώξεών της φράση τοῦ Τσάρου τῆς Ρωσίας Νικολάου  Α΄, τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1853, σὲ συζήτησή του μὲ τὸν Ἄγγλο πρεσβευτὴ στὴν  Πετρούπολη. Δήλωσε τότε ὁ  Τσάρος   Νικόλαος Α΄ : «Δὲν ἐπιθυμῶ τὴν Ἑλλάδα μεγάλη ἤ τὴν ἐπανίδρυση τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Θὰ προτιμοῦσα νὰ φονευθεῖ καλύτερα καὶ ὁ τελευταῖος Ρῶσος στρατιώτης παρὰ νὰ ἐπιτρέψω τὴν ἐδαφικὴ ἐπέκταση τῆς Ἑλλάδας».

                 Ὡστόσο, παρὰ τὸ γενικευμένο αὐτὸ ἀποτρεπτικὸ κλῖμα τῆς Εὐρώπης ἔναντι κάθε ἀπελευθερωτικῆς κίνησης τῆς Ἑλλάδας καὶ παρὰ τὴν διστακτικὴ στάση καὶ αὐτῆς ἀκόμα τῆς Ἑλληνικῆς Κυβέρνησης ἀθρόα καὶ ἐνθουσιώδης ἦταν ἡ συμμετοχὴ  στὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854 ἐθελοντῶν πολεμιστῶν τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδας.

               Ἡ ἀθρόα καὶ ἐνθουσιώδης αὐτὴ συμμετοχὴ ἐθελοντῶν πολεμιστῶν τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδας ἦταν μάλιστα μεγαλύτερη καὶ περισσότερο ἐνθουσιώδης καὶ ἀπὸ αὐτὴ  ἀκόμα τῶν μονίμων κατοίκων τῶν σκλαβωμένων μερῶν.

«Καὶ οἱ μὲν ἐλεύθεροι Ἕλληνες πάντες, ἐπίσημοι καὶ ἄσημοι, δῆμος τε καὶ ὄχλος, ἤθελαν τὴν ἐπανάστασιν· τῶν δὲ ἄλλων Ἐλλήνων οἱ μὲν προὔχοντες πάντες σχεδὸν ὤκνουν λαμβάνοντες πρὸ ὀμμάτων τὸ ἀπαράσκευον τῶν Ἑλλήνων καὶ τὴν παρασκευὴν τῶν Τούρκων καὶ τὴν φαινομένην εὐδαιμονίαν, ἥν ἀπήλαυον πτήσσοντες μὲν ἐνώπιον τοῦ εὐτελεστέρου Τούρκου, ἀγέροχοι δὲ ὄντες ἐνώπιον καὶ τοῦ ἀρίστου Ἕλληνος», γράφει  χαρακτηριστικῶς ὁ Γ. Π. Κρέμος στὴν μνημειώδη ἐργασία του «Νεωτάτη Ἱστορία τῆς Ἑλλάδος», τόμος Δ΄,  σελ. 1122

                   Θερμότατος ὑποστηρικτὴς τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τοῦ ἔτους 1854, παρὰ τὸ γενικὸ ἐχθρικὸ κλῖμα τῆς Εὐρώπης καὶ τὶς πανταχόθεν πιέσεις τῶν διπλωματικῶν ὑπηρεσιῶν τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀγγλίας καὶ παρὰ τὶς ἀντίθετες  συμβουλὲς καὶ παροτρύνσεις τοῦ πατέρα του καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του, ἦταν, ὡστόσο,  ὁ βασιλιὰς τῆς Ἑλλάδας Ὄθωνας ἀλλὰ καὶ ἡ νεαρή, ἐνθουσιώδης καὶ λίαν φιλόδοξη βασίλισσα Ἀμαλία, τῆς ὁποίας ὁ ἐνθουσιασμὸς ἦταν ἀκόμη μεγαλύτερος καὶ ἐνίσχυε τὴν θέληση καὶ τὴν ἐπιθυμία τοῦ Ὄθωνα ὅταν αὐτὴ  καμπτόταν καὶ δίσταζε νὰ ἐκδηλωθεῖ  κάτω ἀπὸ τὸ  γενικὸ ἐχθρικὸ κλῖμα τὸ ὁποῖο κυριαρχοῦσε στὸ περιβάλλον του.

                    Στὸν ἐνθουσιασμὸ αὐτὸν τοῦ νεαροῦ βασιλικοῦ ζεύγους ἦταν φανερὸ ὅτι ὑπόβοσκε τὸ ὄνειρο τῆς ἀνασύστασης τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, τὸ ὅραμα τῆς «Μεγάλης Ἰδέας» καὶ τῆς ἀναβίωσης τοῦ ἔνδοξου παρελθόντος τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Τὸ ὄνειρο αὐτό, τὸ ὁποῖο ἦταν καὶ ὄνειρο πολλῶν Ἑλλήνων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἦταν ἰδιαιτέρως θερμουργὸ καὶ ἀγαπητό, ἐκείνη εἰδικῶς τὴν ἐποχή, γιὰ ἐντελῶς ἰδιαίτερους λαοφίλητους καὶ όνειροτρόφους λόγους.

                Στὶς  παραμονὲς τοῦ ἀγῶνα αὐτοῦ, ἀκριβῶς καὶ συγκεκριμένως κατὰ τὸ ἔτος 1853, συμπληρώνονταν τετρακόσια ἀκριβῶς χρόνια ἀπὸ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, κατὰ τὸ ἔτος  1453, καὶ σύμφωνα μὲ κάποιους ἑρμηνευτὲς τῶν προφητειῶν τοῦ «Ἀγαθάγγελου», οἱ ὁποῖες ἐκείνη ἰδιαιτέρως τὴν ἐποχὴ  ἦταν λαοφίλητες καὶ πιστευτὲς καὶ συνδαύλιζαν παρηγοριτικῶς τὰ ὄνειρα  τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων, ἀναμενόταν ὅτι θὰ πραγματοποιοῦνταν τὸ «πάλι μὲ χρόνια μὲ καιρούς, πάλι δικά μας θἆναι», ὅτι θὰ ἐλευθερωνόταν ἡ Κωνσταντινούπολη      καὶ οἱ Ἕλληνες θὰ ἔδιωχναν τοὺς Τούρκους ὡς τὴν «Κόκκινη Μηλιά».

                     Ἡ νεαρὴ βασίλισσα Ἀμαλία φανταζόταν τὸν ἑαυτό της νὰ στέφεται αὐτοκράτειρα στὴν «Ἁγιὰ Σοφιά». Εἶχε πιστέψει ὅτι θὰ πραγματοποιηθοῦν  ὅλα ὅσα περίμεναν οἱ «ἀγαθαγγελισταὶ» νὰ γίνουν.

Οἱ  ἀπελευθερωτικὲς δραστηριότητες

τῆς περιόδου 1845 – 1848

                 Σ’  ὁλόκληρο τὸ χρονικὸ διάστημα μετὰ τὴν δημιουργία τοῦ πρώτου Ἑλληνικοῦ Κράτους, ἀπὸ τὸ 1830 μέχρι καὶ τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1854, ὁ μεγάλος Ἁλμυριώτης ἀγωνιστὴς τοῦ ἀγῶνα τῶν ἐτῶν 1821 -1830, Ἰωάννης Βελέντζας, δὲν ἔπαυσε νὰ  θεωρεῖ καὶ νὰ ἐπιδιώκει ὡς κυρίαρχη ἀποστολή του τὴν ἀπελευθέρωση τῆς ἰδιαίτερης πατρίδας του καὶ  τῆς  Θεσσαλίας ὁλόκληρης, καὶ νὰ ἀγωνίζεται γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτόν. 

                     Ἀπὸ τὸ ἔτος 1844 καὶ μετά, βλέποντας νὰ ἀποτυγχάνουν τὰ ἔνοπλα ἀπελευθερωτικὰ κινήματά του, γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ πάγιου καὶ σταθεροῦ αὐτοῦ σκοποῦ του, ἄρχισε νὰ ἀσχολείται, ὄχι πλέον μόνο μὲ ἔνοπλες ἐξεγέρσεις, οἱ ὁποῖες, ὅπως ἀποδείχτηκε, ἦταν ἐκ τῶν προτέρων γνωστὸ ὅτι θὰ ἀντιμετωπίζονταν ἐχθρικῶς ἀπὸ ὅλους, ἀλλὰ καὶ μὲ δραστηριότητες πολιτικοῦ χαρακτῆρα. 

                    Ἡ ἐνασχόλησή του μὲ τὴν πολιτικὴ ἦταν μία νὲα ἐπιλογή του, ἕνας ἄλλος τομέας, μία ἄλλη μορφὴ  δραστηριότητάς του γιὰ τὸν ἴδιο πάντοτε σταθερό του σκοπό. Ἦταν μία ἐπιλογή στὴν ὁποία ὁδηγήθηκε ἐξ αἰτίας τῆς  μεγάλης ἀπογοήτευσης καὶ πικρίας τὴν ὁποία αἰσθάνθηκε ὄχι μόνο ἀπὸ τὴν ἐγκατάλειψή του ἀπὸ ὅλους ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν γενικευμένη ἐχθρικὴ μέχρι καὶ πολεμικὴ ἀτμόσφαιρα καὶ συμπεριφορὰ ὅλων προσωπικῶς ἐναντίον του καὶ κυρίως ἐναντίον τῶν ἐνόπλων προσπαθειῶν του γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς πατρίδας του.

                    Ἡ ἀπογοήτευσή του αὐτὴ καὶ ἡ πικρία του, ὡστόσο, δὲν τὸν ἀπομάκρυνε ἀπὸ τὴν βασική του ἐπιδίωξη. Ἀντιθέτως ἐνίσχυσε  περισσότερο καὶ ἀποτελεσματικότερα τὶς  πάντοτε ἀντικαθεστωτικές, ἀντιβαυαρικὲς καὶ ἀντιοθωνικὲς διαθέσεις καὶ ἐνέργειές του. Βασικὸς σκοπὸς τῆς νέας ἐπιλογῆς του καῖ τῆς ἀνάμιξής του στὴν πολιτικὴ δραστηριότητα τῆς περιοχῆς  του δὲν ἦταν αὐτὴ  καθαυτὴ ἡ ἐνασχόληση μὲ τὴν πολιτικὴ ἀλλὰ διὰ τῆς συμετοχῆς του ἡ ἀλλαγὴ τοῦ πολιτικοῦ κλίματος τῆς ἐποχῆς ὡς πρὸς τὴν ἀπελευθέρωση τῆς  Θεσσαλίας .

                          Ἄν καὶ εἶναι βέβαιο ὅτι γνώριζε πολὺ καλὰ ὅτι τὰ πραγματικὰ προσωπικὰ  αἰσθήματα τοῦ Ὄθωνα καὶ τῆς Ἀμαλίας ἦταν ὑπὲρ τῆς ἐδαφικῆς ἐπέκτασης τῆς Ἑλλάδας καὶ ὑπὲρ τῆς γενικῆς πολεμικῆς ἐξέγερσης γιὰ τὴν πραγματοποίησή της, ὁ Ἰωάννης Βελέντζας ἐντάχθηκε στὴν ἀντιοθωνικὴ παράταξη τῶν Ἑλλήνων, γιατὶ πίστευε ὅτι   μόνο μὲ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ μὴ τολμηροῦ καὶ μὴ ἀποφασιστικοῦ ἀλλὰ δειλοῦ καὶ οὐσιαστικῶς δεσμευμένου βασιλικοῦ ζεύγους θὰ δημιουργοῦνταν εὐνοϊκότερες συνθῆκες γιὰ τὴν ἐκπλήρωση τῶν ἐπιδιώξεών του.

                         Τὰ ἀντιοθωνικά του αὐτὰ αἰσθήματα  οὐδόλως μειώθηκαν παρὰ τὸ ὅτι  ὁ Ὄθωνας,  σὲ ἕνα κλῖμα  γενικότερης συναλλαγῆς καὶ καταλλαγῆς τῶν   ἀγανακτισμένων καὶ παραπονεμένων παλαιῶν ἀγωνιστῶν τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῶν ἐτῶν 1821 -1830 καὶ  κατευνασμοῦ τῆς ἐχθρότητάς τους, ἔστειλε  τὸν γιό του, τὸν Γεώργιο Βελέντζα, μαζὶ μὲ ἄλλα παιδιὰ ἀγωνιστῶν τοῦ 1821, νὰ σπουδάσει γιατρὸς στὸ Μόναχο τῆς Βαυαρίας, μὲ ὑποτροφία τὴν ὁποία  χορηγοῦσε ὁ βασιλιὰς τῆς Βαυαρίας Φρειδερῖκος, πατέρας τοῦ Ὄθωνα.

                      Γιὰ τὴν ὑλοποίηση εὐνοϊκότερων συνθηκῶν καὶ τὴν πραγματοποίηση τῶν μονίμων καὶ σταθερῶν σκοπῶν του, οἱ ὁποῖες συνθῆκες πίστευε, μαζὶ μὲ ἀρκετοὺς ἄλλους, ὅτι θὰ δημιουργοῦνταν μὲ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ Ὄθωνα, ὁ Ἰωάννης Βελέντζας, σὲ  συνεργασία μὲ ἄλλους δυσαρεστημένους παλαιοὺς συναγωνιστές του, ὅπως ὁ Ν. Γκριζιώτης, ὁ Θ. Γρίβας, ὁ Μακρυγιάννης καὶ ἄλλοι, ἔλαβε ἐνεργὸ μέρος καὶ δραστηριοποιήθηκε στὸ κίνημα τὸ ὁποῖο δημιουργήθηκε  γιὰ τὴν φιλελευθεροποίηση τοῦ ὀθωνικοῦ καθεστῶτος.

                  Γιὰ τὸν ἴδιο σκοπὸ  συμμετεῖχε ἐνεργῶς στὴν ἵδρυση καὶ  δραστηριοποίηση τῆς «Ἑταιρείας τῶν Μεταρρυθμιστῶν», μίας ὀργάνωσης ἡ ὁποία ἱδρύθηκε ἀκριβῶς γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτόν,  τῆς γενικότερης μεταρρύθμισης καὶ τῆς δημοκρατικοποίησης τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτικοῦ καθεστῶτος.

                  Ἡ «Ἑταιρεία τῶν Μεταρρυθμιστῶν» ἦταν μία ὀργάνωση ὑπερκομματική, μὲ εὐρύτατο λαϊκὸ ἔρεισμα καὶ ἀποδοχὴ στὴν ὁποία μετεῖχαν, ὑποστηρίζοντας ὅλες τὶς ἐνέργειές της, παρὰ τὶς ἄλλες μεταξύ τους ἔντονες πολιτικὲς διαφορές,  ἀντιπρόσωποι καὶ ὀπαδοὶ ὅλων τῶν πολιτικῶν καὶ κομματικῶν παρατάξεων ἐκείνης τῆς ἐποχῆς,  τοῦ (Φιλο)Ρωσικοῦ, τοῦ (Φιλο)Γαλλικοῦ καὶ τοῦ (Φιλο)Αγγλικοῦ Κόμματος.

                    Ἡ «Ἑταιρεία τῶν Μεταρρυθμιστῶν»  ἀπέβλεπε κυρίως καὶ πρωταρχικῶς στὴν ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ στράτευμα  τῶν Βαυαρῶν ἀξιωματούχων, οἱ ὁποῖοι ἀσκοῦσαν κυριαρχικὸ ἔλεγχο, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ  στράτευμα,  καὶ στὸ Ἑλληνικὸ Δημόσιο. Ἦταν ἀκόμα φανερὸ ὅτι οἱ διαφόρων βαθμῶν καὶ ἁρμοδιοτήτων Βαυαροὶ πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ ἀξιωματοῦχοι, διὰ τῶν τριῶν  Βαυαρῶν συμβούλων τοῦ Ὄθωνα, τοῦ Ἄρμανσπεργκ, τοῦ Μάουερ καὶ τοῦ Ἔυντεκ,  κηδεμόνευαν καὶ καθοδηγοῦσαν τὸν Ὄθωνα.

                      Στὴν ἀπομάκρυνση καὶ ἐξουδετέρωση ὅλων αὐτῶν ἀλλὰ καἰ, ὅλως ἰδιαιτέρως ἀμέσως καὶ ἐπιμόνως, στὴν παραχώρηση συντάγματος ἐκ μέρους τοῦ Ὄθωνα, γιὰ τὴν ὁποία ὅλοι, ἀνεξαρτήτως τοῦ κόμματος τοῦ καθενός, συμφωνοῦσαν, ἀπέβλεπε οὐσιαστικῶς ἡ «Ἑταιρεία τῶν Μεταρρυθμιστῶν».

                      Στὰ πλαίσια τῶν νέων αὐτῶν ἐπιδιώξεων,  δραστηριοτήτων καὶ προσανατολισμῶν τῶν ἐνεργειῶν του, τὴν νύχτα τῆς 2^ας πρὸς τὴν 3^η   Σεπτεμβρίου 1843, ὁ Ἰωάννης Βελέντζας μὲ  δικούς του προσωπικοὺς ὀπαδοὺς καὶ ἀκολούθους ἀπὸ  τὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ καὶ τῆς  Φθιώτιδας, βρέθηκε στὴν αὐλὴ τῶν βασιλικῶν ἀνακτόρων συμμετέχοντας στὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα τοῦ Μακρυγιάννη, τὸ ὁποῖο ἀπέβλεπε στὸ νὰ ὑποχρεωθεῖ ὁ Ὄθωνας στὴν παραχώρηση συντάγματος στὸν ἑλληνικὸ λαό. Στὴν σχετικὴ διακήρυξη ἡ ὁποία συντάχθηκε ἐκ μέρους τῶν «Πληρεξουσίων τῆς Ἐθνικῆς τῶν Ἑλλήνων Συνελεύσεως» περιλαμβάνεται καὶ ἡ ὑπογραφὴ τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα.

                      Στὴν συνέχεια, ἀπὸ τὶς 8 Νοεμβρίου 1843 μέχρι τὶς 18 Μαρτίου 1844, ὁ Ἰωάννης Βελέντζας ἔλαβε μέρος στὶς ἐργασίες τῆς εἰδικῆς συνέλευσης ἡ ὁποία συγκροτήθηκε γιὰ τὴν κατάρτιση τοῦ «Συντάγματος τῆς Ἑλλάδος» γιὰ τὴν τήρηση  τοῦ ὁποίου ὑποχρεώθηκε νὰ ὁρκισθεῖ ὁ Ὄθωνας.

                   Ἐγκαταλείποντας προσωρινῶς τὶς ἀναποτελεσματικές, ὅπως ἀποδείχτηκε, ἔνοπλες ἀπελευθερωτικές του προσπάθειες, ὁ Ἰωάννης Βελέντζας, μετὰ τὴν  ψήφιση τοῦ πρώτου ἑλληνικοῦ συντάγματος, γιὰ τὴν ἐκπλήρωση τοῦ ἴδιου πάντοτε σκοποῦ του, στράφηκε ἐνεργῶς καὶ δυναμικῶς στὸν τομέα τῆς πολιτικῆς δραστηριότητας. Ἔλαβε μέρος ὡς ὑποψήφιος βουλευτὴς στὶς ἐθνικὲς ἐκλογὲς τοῦ ἔτους  1844 καὶ ἐκλέχτηκε μὲ μεγάλη πλειοψηφία βουλευτής. Στὴν περίοδο μέχρι τὸ 1847 ἐπανεκλέχτηκε βουλευτὴς ἐνταγμένος πάντοτε στὸ ἀντιβασιλικό στρατόπεδο καὶ γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῶν ἰδεῶν του αὐτῶν δὲν δίστασε νὰ ἔρθει σὲ προσωπικὴ πολιτικὴ σύγκρουση καὶ ἀντιπαράθεση καὶ μὲ τὸν βασιλόφρονα πρωθυπουργό, ἄν καὶ στενὸ φίλο του, Κωλέττη.

                       Στὶς νέες αὐτὲς δραστηριότητες,  πολιτικοῦ χαρακτῆρα τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα πρέπει νὰ ἐνταχθεῖ καὶ ἡ ἵδρυση τοῦ πρώτου χωριοῦ τοῦ Ἀχιλλείου στὴν τοποθεσία  «Τραχῆλι».

                   Τὸ χωριὸ καταγωγῆς τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα ἦταν ἡ Χαμάκω, ἕνα ἐρειπωμένο καὶ ἀκατοίκητο στὴν ἐποχή μας χωριό, τὰ ἐλάχιστα ἀπομεινάρια τοῦ ὁποίου καὶ ἡ ἐκκλησία του ἐντοπίζονται στὴν περιοχὴ μεταξὺ τῶν σημερινῶν χωριῶν Ἀχιλλείου καὶ Ἁγίων Θεοδώρων τῆς Μαγνησίας καὶ Γλύφας τῆς Φθιώτιδας.

                 Ἡ Χαμάκω εἶχε ἀρχίσει  νὰ κατοικεῖται στὰ τελευταῖα χρόνια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καὶ στὶς ἀρχὲς τῆς Τουρκοκρατίας ἀπὸ ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι προηγουμένως  ζοῦσαν  στὴν περιοχὴ τοῦ σημερινοῦ Ἀχιλλείου, στὴν ὁποία θέση ὑπῆρχε μέχρι τότε ἕνας ὑστερορωμαϊκὸς καὶ παλαιοχριστιανικὸς οἰκισμός, ὁ ὁποῖος ἄκμαζε κυρίως κατὰ τὰ χρόνια τῆς Βενετοκρατίας, ἔχοντας τὴν ὀνομασία Νικόπολη. Ἡ Χαμάκω ὑπῆρξε ὡς οἰκισμὸς σ’ ὁλόκληρη τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας μέχρι καὶ τὸ ἔτος 1918  περίπου.

                     Μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγὸ καὶ τὴν δημιουργία τοῦ πρώτου Ἑλληνικοῦ Κράτους ἄρχισε νὰ καλλιεργεῖται στοὺς κατοίκους τῆς Χαμάκως ἡ ἰδέα νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν θέση αὐτὴ τοῦ χωριοῦ τους, ἡ ὁποία τοὺς παρεῖχε κάποια ἀσφάλεια κατὰ τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, καὶ νὰ μετακομίσουν σὲ ἄλλη θέση πλησιέστερη πρὸς τὰ κτήματά τους. Ἡ ἰδέα αὐτὴ ὡρίμασε ἀρκετὰ  κατὰ τὴν περίοδο τῶν γεγονότων τοῦ ἔτους 1840, τὴν ἐποχὴ τῶν πρώτων ἀπελευθερωτικῶν ἀγώνων τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα καί, ὅπως ἀφήνεται νὰ ἐννοηθεῖ ἀπὸ ὅσα ἀκολούθησαν, ὑποδαυλιζόταν ἐντόνως ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Βελέντζα. Ἔτσι κάπου κατὰ τὸ ἔτος   1843, τὴν ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία ψηφιζόταν τὸ πρῶτο σύνταγμα τῆς Ἑλλάδας,  οἱ περισσότεροι κάτοικοι τῆς Χαμάκως μετακόμισαν στὴν θέση «Τραχῆλι», ὅπου ἔχτισαν νέο χωριὸ, τὸ ὁποῖο ὀνομάστηκε, μὲ ἀπόφαση τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα, Ἀχίλλειο, ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ ὁμηρικοῦ ἥρωα Ἀχιλλέα.

                  Στὸ χωριὸ αὐτὸ ὑποχρεώθηκαν, μὲ προτροπὲς ἀλλὰ καὶ πιέσεις τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα, ἐκτὸς  ἀπὸ τὴν μεγάλη πλειονότητα τῶν κατοίκων τῆς Χαμάκως, οἱ ὁποῖοι μετακόμισαν ἐθελοντικῶς, νὰ ἐγκατασταθοῦν καὶ   ἀρκετοὶ κάτοικοι τῶν Ἁγίων Θεοδώρων καὶ τοῦ Κοροκλεντιοῦ, ἑνὸς οἰκισμοῦ κτηνοτρόφων τῆς περιοχῆς Πτελεοῦ. Στὸ πρῶτο αὐτὸ Ἀχίλλειο χτίστηκε ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Βελέντζα, κατὰ τὸ  ἔτος 1845, δισυπόστατος ἱερὸς ναός, πρὸς τιμὴν τῆς Ἁγίας Εἰρήνης καὶ τοῦ Γεννεσίου τῆς Θεοτόκου.^[1]

                    Κατὰ τὴν ἴδια  χρονικὴ περίοδο, 1844 – 1847, στὰ πλαίσια τοῦ γενικότερου ἀντιοθωνικοῦ κλίματος, τὸ ὁποῖο ἔπαιρνε συνεχῶς μεγαλύτερες διαστάσεις σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα, ὀργανώθηκαν καὶ πολλὲς ἔνοπλες ἐξεγέρσεις καὶ ἀνταρσίες τῶν ἀντιοθωνικών ἐναντίον τῆς κυβερνητικῆς πολιτικῆς, ἡ ὁποία ἐξακολουθοῦσε νὰ κατευθύνεται ἀπὸ ἐξωελλαδικὲς δυνάμεις καὶ συμφέροντα καὶ νὰ εἶναι ἐχθρικὴ ὡς πρὸς τὰ ἔνοπλα ἀπελευθερωτικά κινήματα στὸν  χῶρο τῆς Θεσσαλίας καὶ τῶν ἄλλων σκλαβωμένων ἑλληνικῶν περιοχῶν. Οἱ ἐξεγέρσεις αὐτὲς τῶν ἀντιοθωνικῶν καὶ ἀντικυβερνητικῶν ὀπαδῶν καταπαύονταν μὲ βίαιες ἔνοπλες ἐπεμβάσεις τῶν κυβερνητικῶν στρατευμάτων. Ἦταν ἔντονες ἐμφύλιες διαμάχες  μεταξὺ τῶν ἐξεγερμένων καὶ ἀγανακτισμένων λαϊκῶν ὁμάδων καὶ τῶν κρατικῶν στρατιωτικῶν δυνάμεν, οἱ ὁποῖες ἐπενέβαινα γιὰ τὴν καταστολή τους  μετατρέποντας ἔτσι τὴν Ἑλλάδα σὲ μία ἀναστατωμένη καὶ ἐπαναστατημένη χώρα.

                  Στὰ πλαίσια τῶν ἀντικυβερνητικῶν αὐτῶν ἐνεργειῶν, κατὰ τὸ ἔτος 1848,  ὁ Ἰωάννης Βελέντζας εἶχε καταστήσει ἕδρα τῶν πολιτικῶν του δραστηριοτήτων καὶ πρωτοβουλιῶν τὸ πρῶτο αὐτὸ Ἀχίλλειο στὴν τοποθεσία «Τραχῆλι», θεωρῶντας το καὶ ἀνακηρύσσοντάς το πρωτεύουσα μιᾶς περίπου ἀνεξάρτητης δικῆς του περιοχῆς.

                     Τὸ ἴδιο ἔτος, 1848, πραγματοποιήθηκε  μία νέα  ἀντικυβερνητικὴ ἐξέγερση,  ἡ σημαντικότερη, ὅπως ἀποδείχτηκε,  ἀπὸ ὅλες τὶς προηγούμενες τῆς περιόδου αὐτῆς, κατὰ τὴν ὁποία, γιὰ ἄλλη μία φορά, τὸν βασικὸ ἡγετικὸ καὶ πρωταγωνιστικὸ ρόλο εἶχε ὁ Ἰωάννης Βελέντζας. Τὰ σημαντικότερα γεγονότα ἀλλὰ καὶ τὰ ἀποτελέσματα τῆς νέας αὐτῆς ἐξέγερσης ἐπικεντρώθηκαν στὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ.

                 Στὶς 9 Ἀπριλίου τοῦ 1848, μὲ πρωτοβουλία καὶ παρότρυνση τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα, ἑνώθηκαν στὶς προσπάθειές τους καὶ  συγκεντρώθηκαν μὲ τοὺς ὀπαδούς τους στὴν παραμεθόρια  περιοχὴ τῆς τοποθεσίας  «Δερβὲν Φούρκα» οἱ ὁπλαρχηγοὶ  Κοντογιανναῖοι,  Μπαλατσὸς καὶ Παπακώστας Τζαμάλας.

              Ὕστερα ἀπὸ δύο μέρες, στὶς 11 Ἀπριλίου 1848, μὲ συναίνεση τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν, ὁ Ἰωάννης Βελέντζας πέρασε στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπικράτεια, στὴν περιοχὴ τοῦ Δήμου Πτελεατῶν, στὴν ὁποία εἶχε τὴν δική του ἕδρα, τὸ Αχίλλειο, μὲ σκοπὸ νὰ ἐπιβάλει δυναμικῶς  τὶς πολιτικές του ἀπόψεις στὴν περιοχή.

             Καταγράφουμε τὰ γεγονότα τὰ ὁποῖα ἀκολούθησαν ὅπως αὐτὰ ἀναφέρονται στὴν  «Νεωτάτη Γενικὴ Ἱστορία» τοῦ Γ. Π. Κρέμου  (Ἀθῆναι, 1890, τόμος Δ΄, σελ. 1106 κ. ἑξ.):

               «Τέλος συνηθροίσθησαν (9 Ἀπριλίου 1848) φοβεροὶ οἱ ἀντάρται ἐπὶ τῶν μεθορίων παρὰ τὸ Δερβὲν Φούρκα, ὁ Παπακώστας Τζαμάλας, οἱ Κοντογιανναὶοι, ὁ Μπαλατσὸς ἡγούμενος 600, ὁ δὲ Ἰωάννης Βελέντζας εἰσέβαλε (11 Ἀπριλίου 1848) ἡγούμενος 260 εἰς τὸν Δῆμον Πτελεατῶν, παύσας τὸν Δήμαρχον ἐγκατέστησε τὸν Γεωργιάδη, συγγενῆ αὐτοῦ, ἔκαυσε τὸ ἀρχεῖον τοῦ Δημαρχείου, ἐγένετο κύριος τῶν πάντων. Ἐκεῖθεν προήλασε εἰς τὸν Δῆμον τῆς Κρεμαστῆς Λαρίσης καὶ εἰς Αὐλάκι, ὁπόθεν προσεκάλεσε (13 Ἀπριλίου 1848) τὸν νομάρχην Παναγιώτην Λοιδωρίκην ἵνα ἑνωθῇ τοῖς ἀντάρταις ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας καὶ τῶν δικαιωμάτων τοῦ λαοῦ».

                Στὴν Ἀμαλιάπολη, τὴν ἐποχὴ τῶν ἐνεργειῶν αὐτῶν τοῦ Βελέντζα,  ἦταν ἡ ἕδρα ἑνὸς τάγματος τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ μὲ διοικητὴ τὸν ταγματάρχη Γεώργιο Γριζάνο, φίλο καὶ παλαιὸ συναγωνιστὴ τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἐπαναστατικοῦ κινήματος τῶν ἐτῶν 1821 -1830.

           Ὁ Γεώργιος Γριζάνος διατάχθηκε νὰ βαδίσει ἐναντίον τοῦ Βελέντζα. Ὁ Γεώργιος Γριζάνος, ὡστόσο, παρὰ τὸ ὅτι ἦταν ὑποχρεωμένος, ὡς κρατικὸς λειτουργὸς τῆς Ἑλλάδας καί, ὅλως ἰδιαιτέρως, ὡς στρατιωτικὸς ἡγέτης, νὰ ἐκτελέσει τὴν διαταγὴ τῶν προϊσταμένων του,  ὄχι μόνο ἀρνήθηκε νὰ τὴν ἐκτελέσει  ἀλλὰ ἀντιθέτως πῆρε τὸ τάγμα του καὶ «ἠνώθη τῷ Βελέντζᾳ μετὰ 500 στρατιωτῶν».

                 Ἔτσι «οἱ ἀντάρται πανταχόθεν εἰσορμήσαντες», ἀναφέρει ὁ Γ. Π. Κρέμος, «κατελάμβανον τὴν μεταξὺ Ὄθρυος καὶ Καλλιδρόμου κοιλάδα, τὰ χωρία καὶ τὰς κώμας, ἐξαιρουμένης της Λαμίας».

                 Κατόπιν αὐτῶν ὁλόκληρη ἡ περιοχὴ «μεταξὺ Ὄθρυος καὶ Καλλιδρόμου» καὶ ἡ περιοχὴ τοῦ Πτελεοῦ περιῆλθαν στὴν κυριαρχία τῆς ἀντικυβερνητικῆς ὁμάδας   τῶν ὁπλαρχηγῶν  φίλων τοῦ Ἰωάννου Βελέντζα.

Ὡστόσο, παρὰ τὶς ἐπιτυχίες αὐτές, ἡ  τελικὴ ἔκβαση καὶ αὐτοῦ  τοῦ ἰδιόμορφου ἐπαναστατικοῦ κινήματος ἦταν πλήρης ἀποτυχία. Τὰ κυβερνητικὰ  στρατεύματα  νίκησαν τὶς ἑνωμένες δυνάμεις τῶν ἐπαναστατῶν, οἱ ὁποῖες διαλύθηκαν καὶ σκορπίστηκαν σὲ διάφορα μέρη.

                 Ἀλλὰ ἐνῶ μετὰ τὴν ἀποτυχία τους αὐτὴ ὅλοι οἱ ἄλλοι  ὁπλαρχηγοὶ καὶ πρωτεργάτες τοῦ ἐπαναστατικοῦ καὶ ἀπελευθερωτικοῦ αὐτοῦ  κινήματος, οἱ συνεργάτες τοῦ Βελέντζα, ἐγκαταλείποντας τὶς προσπάθειές τους καὶ τὴν συνεργασία τους, παρέμειναν στὴν Ἑλληνικὴ Έπικράτεια, δηλώνοντας μεταμέλεια γιὰ τὶς ἀντικυβερνητικές τους δραστηριότητες,  ὁ Ἰωάννης Βελέντζας, σταθερὸς στὶς ἀπόψεις καὶ  πάγιες ἐπιδιώξεις του, ἐπιμένοντας στήν, μὲ κάθε τρόπο, ἐκπλήρωση τῶν σταθερῶν σκοπῶν του, πέρασε τὰ   ἑλληνοτουρκικὰ σύνορα καὶ κατέφυγε στὴν σκλαβωμένη ἰδιαίτερη πατρίδα του, μένοντας στὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς, στὸ ὁποῖο εὕρισκε πάντοτε ὑποστήριξη τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν ἐνεργειῶν του.

                        Ἡ κυβέρνηση Κουντουριώτου, σὲ ἕνα πνεῦμα κατανόησης,  συναδέλφωσης καὶ εἰρήνευσης τῆς χώρας, παραχώρησε  ἀμνηστία σὲ ὅλους τοὺς συναρχηγοὺς καὶ συντελεστὲς τοῦ κινήματος αὐτοῦ, ὅσους ἐπέλεξαν νὰ παραμείνουν στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπικράτεια δηλώνοντας μεταμέλεια γιὰ τὶς ἐνέργειές τους, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Βελέντζα καὶ τὸν γιό του Ἀχιλλέα, οἱ ὁποῖοι, ἐπιμένοντας, παρὰ τὴν γενικὴ ἐγκατάλειψή τους, νὰ  συνεχίσουν τοὺς ἀπελευθερωτικούς τους ἀγῶνες, εἶχαν καταφύγει στὴν σκλαβωμένη τους πατρίδα, στὴν Τουρκικὴ  Ἐπικράτεια.

[1]  Βλ. α) Βίκτωρ Κων. Κοντονάτσιος, ΤΟ ΑΧΙΛΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΛΜΥΡΟΥ, Ιστορική αναδρομή, έκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Αχιλλείου, 1999, β) Βίκτωρ Κων. Κοντονάτσιος, Μνήμη Χαμάκως, Έκδοση Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού «ΟΘΡΥΣ»  ΑΛΜΥΡΟΣ 2018.

ΤΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1844

              Ἀπελευθερωτικὸ κίνημα πραγματοποιήθηκε στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ καὶ τρία μόλις χρόνια κατόπιν, κατὰ τὸ ἔτος 1844. Ἄν καὶ δὲν εἶναι γνωστὲς ὀνοματικὰ πολλὲς ἰδιαίτερες πληροφορίες γιὰ τοὺς πρωταγωνιστὲς τοῦ κινήματος αὐτοῦ καὶ τὶς   ἐνέργειές τους, θεωροῦμε βέβαιο ὅτι δὲν ἔλειπε ἀπὸ αὐτό, ἄν,  κρυπτόμενος πάντοτε, δὲν πρωταγωνιστοῦσε   καὶ πάλι ὁ Ἰωάννης Βελέντζας.

                  Εἶναι ἐπίσης βέβαιο ὅτι καὶ αὐτὸ τὸ κίνημα, ὅπως ὅλα τὰ ἀπελευθερωτικὰ κινήματα μετὰ ἐκεῖνο τῶν ἐτῶν  1821 -1830, ἔγινε χωρὶς τήν, φανερὴ τοὐλάχιστον, ὑποστήριξη ἐκ μέρους τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους. Ἡ ὑποστήριξη τοῦ  ἀπελευθερωτικοῦ αὐτοῦ κινήματος ἐξ ἄλλου ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ὑπάρξει, οὕτως ἤ ἄλλως, διότι αὐτό, ὅπως  διαφαίνεται ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες πληροφορίες οἱ ὁποῖες εἶναι γνωστές, ἦταν περιορισμένο τοπικῶς, τοὐλάχιστον  κατὰ τὴν ἔναρξή του, ἀποκλειστικῶς καὶ μόνο στὴν περιοχἠ τοῦ Ἁλμυροῦ.

               Ὑπάρχουν, ὡστόσο, κάποιες ἔμμεσες τοπικὲς καὶ ἀσφαλεῖς μαρτυρίες ἐπιβεβαιωτικὲς τῆς πραγματοποίησης τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ αὐτοῦ  κινήματος, οἱ ὁποῖες συνδέονται ἄμεσα μὲ τὴν περιοχὴ Ἁλμυροῦ, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ ἀναφερθοῦν σὲ τούτη τὴν ἐργασία.

                 Στὸν Ἁλμυρό, ἀμέσως μετὰ τὴν δημιουργία τοῦ πρώτου ἐλεύθερου Ἑλληνικοῦ Κράτους, ἱδρύθηκε ἰδιαίτερη Ἐπισκοπὴ στὴν ὁποία τοποθετήθηκε ὡς ἐπίσκοπος ὁ Ἰωακείμ.  Στὰ προηγούμενα χρόνια ὁ Ἰωακείμ ἦταν ἐπίσκοπος «Ζητουνίου καὶ Ἁλμυροῦ» ἔχοντας ἕδρα του τὴν Λαμία στὴν ἐπισκοπὴ τοῦ ὁποίου ὑπαγόταν καὶ ἡ περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ.

                    Ὅταν, μὲ τὸν καθορισμὸ τῶν πρώτων ἑλληνοτουρκικῶν συνόρων, ἕνα τμῆμα  τῆς ἐπισκοπικῆς περιφέρειας τοῦ Ἰωακείμ, αὐτὸ τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ, παρέμεινε στὴν Τουρκικὴ Ἐπικράτεια, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν ὑπόλοιπη περιοχὴ ἡ ὁποία περῆλθε στὴν Ἑλληνική, ὁ σεπτὸς Ἱεράρχης Ἰωακείμ, δὲν ἔμεινε ἐπίσκοπος στὸ ἐλευθερωμένο τμῆμα της, τὸ ὁποῖο ἦταν καὶ τὸ κατὰ πολὺ  μεγαλύτερο. Ἔγινε ἐπίσκοπος τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ, στὴν ὁποία  ἱδρύθηκε κατὰ τὸ 1832 ἰδιαίτερη ἐπισκοπὴ μὲ τὴν ὀνομασία «Ἐπισκοπὴ Ἁλμυροῦ καὶ Κοκοσίου».

                      Δώδεκα χρόνια μετὰ τὴν τοποθέτηση τοῦ  Ἰωακείμ, κατὰ τὸ  ἔτος 1844, οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς Ἁλμυρού, παρὰ τὶς  δύσκολες συνθῆκες οἱ  ὁποῖες  ἐπικρατοῦσαν καὶ τὶς γενικὲς ἀρνητικὲς καὶ ἐχθρικὲς διαθέσεις ὅλων, ξένων καὶ Ἑλλήνων, τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, ὅπως ἔγινε φανερὸ ἀπὸ ὅσα ἀναφέρθηκαν παραπάνω, ξεσηκώθηκαν σὲ ἕνα  νέο ἀπελευθερωτιὸ κίνημα κατὰ τῶν  κατακτητῶν.

                 Οἱ Τοῦρκοι τῆς περιοχῆς τοῦ Ἁλμυροῦ, τούτη τὴν φορά, γιὰ τὴν εὐκολότερη καταστολὴ τοῦ κινήματος αὐτοῦ, τὸ ὁποῖο ἦταν ἐπικεντρωμένο καὶ περιορισμένο εἰδικῶς στὴν περιοχή τους, σκέφτηκαν νὰ ὑποχρεώσουν καὶ νὰ ἔχουν συμπαραστάτη καὶ  βοηθὸ καὶ τὴν τοπικὴ ἐκκλησιαστικὴ ἡγεσία ἀλλὰ καὶ ἰδίως τὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς, τὸ ὁποῖο εἶχε λάβει ἐνεργὸ ρόλο κατὰ τὸ κίνημα τῶν ἐτῶν 1821-1830.

                 Γιὰ τὴν ἐπίτευξη τοῦ σκοποῦ τους αὐτοῦ ὑποχρέωσαν τὸν ἐπίσκοπο τοῦ Ἁλμυροῦ Ἰωακείμ, τὸν ὁποῖο μποροῦσαν νὰ ἔχουν  ὁποτεδήποτε ἤθελαν αἰχμάλωτό τους , ἀφοῦ ἡ ἕδρα του ἦταν ὁ  Πλάτανος,  νὰ καταδικάσει τὸ τοπικὸ ἀπελευθερωτικὸ αὐτὸ κίνημα καὶ μάλιστα νὰ ἀφορίσει, γράφοντας εἰδικὸ γιὰ τὴν περίπτωση αὐτὴ «ἀφοριστικὸ» κείμενο, τοὺς πρωτεργάτες του.

                Ὑποχρέωσαν ἀκόμα τὸν Ἰωακεὶμ  νὰ  στείλει τὸν «ἀφορισμὸ» αὐτὸν  στοὺς δημογέροντες ὅλων τῶν χωριῶν τῆς περιοχῆς του μὲ τὴν ἐντολὴ νὰ  διαβαστεῖ στοὺς ἱεροὺς ναοὺς  γιὰ νὰ λάβουν γνώση ὅλοι.  Γιὰ νὰ φανεῖ μάλιστα ὅτι στὸ κίνημα αὐτὸ  ἦταν ἀντίθετο καὶ τὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς  καὶ ὅτι καὶ αὐτὸ συμφωνοῦσε στὸν ἀφορισμὸ ὑποχρέωσαν τὸν Ἰωακεὶμ νὰ ἀφήσει τὴν ἕδρα του, ποὺ ἦταν ὁ Πλάτανος,  καὶ νὰ μεταβεῖ  στὸ Μοναστῆρι καὶ ἀπὸ  ἐκεῖ νὰ στείλει τὸν «ἀφορισμό».

                      Εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ μυστικὴ καὶ οὐσιαστικὴ ἕδρα ὅλων τῶν ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων στὴν περιοχὴ τοῦ Ἁλμυροῦ ἦταν τὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Ξενιᾶς. Καὶ αὐτὸ τὸ γνώριζαν ἀσφαλῶς καὶ  οἱ Τοῦρκοι. Ἔπρεπε, λοιπόν, νὰ φανεῖ καὶ στὸν λαὸ ἀλλὰ καὶ στοὺς   πρωταγωνιστὲς τοῦ κινήματος  ὅτι οἱ ἀπελευθερωτικὲς αὐτὲς    ἐνέργειές τους δὲν ἔχουν τὴν εὐλογία τῆς Παναγίας  Ξενιᾶς. Αὐτὸ θὰ  μποροῦσε νὰ φανεῖ ἐὰν ἡ καταδίκη του γινόταν καὶ ἐκπορευόταν ἀπὸ τὸ Μοναστῆρι της.

                    Δὲν διασώθηκε τὸ κείμενο τοῦ ἀφορισμοῦ.  Διασώθηκε μόνο ἕνα ἀπὸ τὰ διαβιβαστικὰ ἔγγραφα τοῦ «ἀφοριστικοῦ» τὸ ὁποῖο ἀπευθυνόταν πρὸς τὸν κοτζάμπαση τῶν Κωφῶν καὶ ἀποτελεῖ ἀσφαλὲς ἀποδεικτικὸ στοιχεῖο τῆς ἀποστολῆς τοῦ ἀφορισμοῦ. Εἶναι φανερὸ ὅτι παρόμοια διαβιβαστικὰ ἔγγραφα τοῦ ἀφοριστικοῦ κειμένου στάλθηκαν καὶ στὰ ἄλλα χωριά.  Παραθέτουμε τὸ κείμενο τοῦ διαβιβαστικοῦ ἐγγράφου  τοῦ ἀφορισμοῦ :

                  «Κύριε Νικόλα Κοτζάμπαση τοῦ χωρίου Κωφούς, εὐχόμεθά σε πατρικῶς. Κατὰ τὴν προσταγὴν τοῦ Δερβέναγα Ρακὴπ  ἐφέντη   Βάσιαρη ἐκάμαμεν  ἀφοριστικὰ δι’ ὅλα τὰ χωρία, ὡς εἶναι γνωστόν σας, ἐκ τῶν ὁποίων στέλνομεν ἕν καὶ διὰ τὸ χωρίον σας. Λοιπὸν νὰ προστάξετε διὰ νὰ διαβαστῇ εἰς τὴν ἐκκλησίαν αὐτὰς τὰς τρεῖς ἡμέρας óποὺ εἶναι ἑορταί. Ἔτσι κάμετε διότι ἰδοὺ πλέον τὶ προσταγὴ μᾶςἔκαμαν.

                            Ἐκ τῆς Μονῆς τῆς Παναγίας Ξενιᾶς τῇ 15 Ἰανουαρίου 1844

                                                   Ὁ Κοκουσίου καὶ Ἁλμυροῦ

                                                                      Ἰωακεὶμ

                                                                       Εὐχέτης σου».

                            Ὁ ἐπίσκοπος Ἰωακείμ εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἱεράρχης στὴν ἐποχὴ τοῦ ὁποίου ἔγινε  ἡ ἀνέγερση τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους στὸ Ἀϊδίνι κατὰ τὸ  ἔτος 1831 καὶ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στὸ Κρόκιο κατὰ τὸ  ἔτος 1843.

                    Τὴν ἴδια χρονιά, 1844, κατὰ τὴν ὁποία  ὑποχρεώθηκε νὰ ὑπογράψει τὸ    ἀφοριστικὸ ἔγγραφο ὁ ἐπίσκοπος Ἁλμυροῦ Ἰωακείμ   ἄφησε τὸν  μάταιο τοῦτο κόσμο καὶ θάφτηκε στὸ  προαύλιο τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Ἁλμυροῦ, τὸ ὁποῖο χρησιμοποιοῦνταν τότε καὶ ὡς νεκροταφεῖο.  Μέχρι καὶ τοὺς  σεισμοὺς τοῦ ἔτους 1980 ὁ τάφος του βρισκόταν στὸ προαύλιο τοῦ Ναοῦ. Στὸ μάρμαρο τοῦ τάφου του ἦταν χαραγμένα τοῦτα τὰ γεμάτα πόνο καὶ σημασία ἁπλὰ λόγια:

                   «Ὑπὸ τὸ μάρμαρο τοῦτο κεῖται ὁ γέρων Ἰωακεὶμ Ζητουνίου ἀπὸ Μεγάλα Βραγγιανὰ  τῶν Ἀγράφων, τελευτήσας κατὰ τὴν γ΄ Μαΐου 1844, τὸ ὅλον ἀρχιερατεύσας εἰς τὸ μεῖναν τῆς ἐπαρχίας του μέρος ἐνταῦθα Ἁλμυρὸν καὶ Κοκόσι χρόνους δώδεκα».

                    Στὸ πάνω μέρος του τάφου ἦταν χαραγμένος ἕνας ἁπλὸς σταυρὸς στὸ μέσον  ἑνὸς δάφνινου στεφανιοῦ καὶ δίπλα μία ἀρχιερατικὴ ράβδος.

Τὸ ἀπελευθερωτικὸ κίνημα τοῦ ἔτους 1840

                    Κατὰ τὸ ἔτος 1840, ὁ ὁπλαρχηγὸς καὶ πρωταγωνιστὴς τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ κινήματος τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ τῆς περιόδου 1821 – 1830, Ἰωάννης Βελέντζας  βρισκόταν, ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε καὶ γιὰ λόγους οἱ ὁποῖοι στὶς ἰδιαίτερες λεπτομέρειές τους εἶναι ἔξω ἀπὸ τοὺς  σκοποὺς τούτης τῆς παούσας ἐργασίας, κλεισμένος στὶς φυλακὲς τῆς Λαμίας. 

                Ὁ βασικός σὲ γενικὲς γραμμές, ὡστόσο, λόγος τῆς φυλάκισής του ἦταν, ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε, ἡ γενικότερη συμπεριφορά του  ὡς πολέμιος τῆς μετὰ τὸ 1830 ἐπίσημης ἑλληνικῆς κυβερνητικῆς καὶ βασιλικῆς (ὀθωνικῆς) βαυαροκινούμενης πολιτικῆς, πολιτικῆς δεσμευμένης ἔναντι τῶν «Μεγάλων Εὐρωπαϊκῶν Δυνάμεων», «Εὐεργετίδων καὶ Προστατίδων» τῆς Ἑλλάδος, «περὶ μὴ ὑποστηρίξεως ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων εἰς βάρος τῆς Τουρκίας». Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ  Γ΄

Οἱ  ἀπελευθερωτικοὶ ἀγῶνες τῆς περιόδου 1830 – 1881

 Εἰσαγωγικὸ σημείωμα

Ἡ τρίτη κατὰ σειρὰ χρονικὴ περίοδος τῶν ἀπελευθερωτικῶν ἀγώνων τῆς περιοχῆς Ἁλμυροῦ, αὐτὴ τοῦ  χρονικοῦ διαστήματος ἀπὸ τὸ ἔτος  1830 μέχρι καὶ τὸ  1881, εἶναι σημαντικότερη ὡς πρὸς τὰ ἀποτελέσματά της, ἀπὸ τὶς δύο προηγούμενες περιόδους διότι μόνο στὸ τέλος αὐτῆς τῆς περιόδου ἐπετεύχθη, τελικῶς, ὡς καταληκτικὸ ἀποτέλεσμα, αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἦταν καὶ ἡ κύρια καὶ βασικὴ ἐπιδίωξη ὅλων τῶν προηγουμένων ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων, δηλαδὴ ἡ ἀπελευθέρωσή της ἀπὸ τὸν μακραίωνο τουρκικὸ ζυγό.

Ἰδιαίτερο  χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῶν ἀπελευθερωτικῶν προσπαθειῶν  τῆς περιόδου αὐτῆς εἶναι, ἐπὶ πλέον, ὅτι εἶναι ἡ χρονικὴ περίοδος κατὰ τὴν ὁποία  οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς Ἁλμυρού, σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς  δύο προηγούμενες περιόδους,  ἀγωνίζονταν ἀποκλειστικῶς στὸν δικό τους τόπο καὶ γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς δικῆς τους ἰδιαίτερης πατρίδας.

Στὴν χρονικὴ αὐτὴ περίοδο βρέθηκαν κοντά τους, ὡς συμπαραστάτες καὶ συναγωνιστές, καὶ κάτοικοι  ἄλλων περιοχῶν τῆς Ἑλλάδας, οἱ ὁποῖοι  προσῆλθαν νὰ συμπαρασταθοῦν ἐθελοντικῶς, ἄν καὶ οἱ δικές του ἰδιαίτερες  πατρίδες τους εἶχαν  ἤδη ἐλευθερωθεῖ. Εἶναι ἑπομένως ἡ χρονικὴ περίοδος 1830 -1881 μία περίοδος γνησιότερου ἁγνοῦ   ἐσωτερικοῦ ἐθελοντισμοῦ. Διαβάστε περισσότερα