Η εκδήλωση στο Γιαννοπούλειο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλμυρού με θέμα: «Αναβιώνοντας το Παρελθόν – Ανιχνεύοντας το Παρόν»

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου 2024 η εκδήλωση στο Γιαννοπούλειο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλμυρού που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας σε συνεργασία με τον Δήμο Αλμυρού και τη Φιλάρχαιο Εταιρεία Αλμυρού «Όθρυς» στα πλαίσια των εκδηλώσεων του θεσμού «Ευρωπαϊκές μέρες πολιτιστικής κληρονομιάς».

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν τα οφέλη της σύνδεσης του Γιαννοπούλειου Αρχαιολογικού Μουσείου Αλμυρού και του περιβάλλοντος χώρου του (Παλιό Γυμνάσιο, Πινακοθήκη Δήμου Αλμυρού, Κυλινδρόμυλος Σαμαρίκου) από τη μια και επιλεγμένων αρχαιολογικών χώρων της περιοχής Αλμυρού από την άλλη (Ζερέλια, Άλος, Κάστρο Πτελεού), σε μια προσπάθεια δημιουργίας ενός δικτύου πολιτιστικών διαδρομών στην περιοχή του Αλμυρού. Το θέμα ανέδειξαν με τις ομιλίες τους οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας Βάσω Ροντήρη, Δέσποινα Ευσταθίου και Πασχάλης Σταντζούρης και ο αντιπρόεδρος της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού «Όθρυς» Βασίλης Φυτιλής. 

Η κ. Ροντήρη αναφέρθηκε στο ιστορικό του Γιαννοπούλειου Αρχαιολογικού Μουσείου Αλμυρού, όπως και στο ιστορικό διάσωσης των διπλανών σχολικών κτιρίων όπου φιλοξενούνται σήμερα το Ωδείο και η Πινακοθήκου του Δήμου Αλμυρού. Αναφέρθηκε επίσης στις δίδυμες λίμνες των Ζερελίων, όπως και στο ανασκαφικό έργο που επιτελείται στην παρακείμενη μαγούλα. Η κ. Ευσταθίου μας παρουσίασε την Άλο και τη σημαντικότητά της, ενώ ο κ. Σταντζούρης αναφέρθηκε στο κάστρο του Πτελεού.  Ο κ. Φυτιλής αναφέρθηκε διεξοδικά στο θέμα του αλευρόμυλου Σαμαρίκου ο οποίος στέκει αναξιοποίητος δίπλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης μας που θεμελιώθηκε το 1910 με πρωτοβουλία της Φιλαρχαίου Εταιρείας.  Πρόκειται για ένα θέμα πολύ σημαντικό που η Φιλάρχαιος Εταιρεία προωθεί από πολύ καιρό, δεδομένου ότι συνδέεται με το μέλλον του ίδιου του Αρχαιολογικού μας Μουσείου. Συγκεκριμένα, ο κ. Φυτιλής ανέφερε:

«Ο αλευρόμυλος Σαμαρίκου είναι ένα βιομηχανικό κτήριο της εποχής του Μεσοπολέμου, όμορο κατά μήκος της νότια πλευράς του Αρχαιολογικού Μουσείου και λειτούργησε μέχρι λίγο πριν από το 1980. Στο οικόπεδό του έκτασης τ.μ. 810,00 υφίστανται τα δύο κτήριά του, το ένα εμβαδού τ.μ. 209,00, το οποίο αποτελούσε τον αλευρόμυλο και τη παρακείμενη πέτρινη αποθήκη εμβαδού τ.μ. 141,00, για την υποστήριξη της λειτουργίας του αλευρόμυλου. Αρχικός ιδιοκτήτης του ήταν ο Ιωάννης Σαμαρίκος του Χριστοφόρου, Ηπειρώτης στην καταγωγή, από το Μακρίνο του Ανατολικού Ζαγορίου, που ήλθε στον Αλμυρό τη πρώτη δεκαετία του 1900, όπως συνέβη με πολλούς Ηπειρώτες της ίδιας περιοχής, οι οποίοι διαδραμάτισαν σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό ρόλο στη πόλη μας. Όλοι τους σχεδόν ασχολήθηκαν και διακρίθηκαν στο εμπόριο. Αναφέρομαι και στον Ιωάννη Γιαννόπουλο, πατέρα του ιδρυτή και ψυχή της Φιλαρχαίου Εταιρείας, Νικόλαο Γιαννόπουλο, τον οποίο και προόριζε ως διάδοχο στον νερόμυλο που διατηρούσε στο Χολόρεμα, όμως, εκείνος είχε ανοίξει τα φτερά του, για άλλους ορίζοντες.

»Ο Ιωάννης Σαμαρίκος διατηρούσε και παντοπωλείο στη πόλη του Αλμυρού, «εδώδιμα και αποικιακά», έφερε ως τίτλο η πινακίδα του παντοπωλείου του. Επίσης για ένα διάστημα, δραστηριοποιήθηκε παράλληλα και στην Αίγυπτο.

»Ο αλευρόμυλος λειτουργούσε στο κτήριο , κατασκευασμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του, από πλίνθους και αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για την ιστορία της περιοχής και του κτηρίου φυσικά, με μεταγενέστερη προσθήκη με υλικά της εποχής και η παρακείμενη πέτρινη αποθήκη, είχε υποστηρικτικό ρόλο της δραστηριότητας. Από το αρχείο του ιδιοκτήτη, μου παραδόθηκε και τοπογραφικό διάγραμμα με την άδεια λειτουργίας του και ημερομηνία σύνταξης 2/5/1938.

»Τη δεκαετία του ’50 τον διαδέχεται ο υιός του Χρήστος Σαμαρίκος, ο οποίος τον λειτούργησε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70. Το Δεκέμβριο του 2016 απεβίωσε και κατέστησε κληρονόμο του , τον ανεψιό του,Αναγνώστη Σαμαρίκο, ο οποίος μεταξύ των άλλων στοιχείων και εγγράφων της κληρονομιάς του, μου παρέδωσε και ένα φάκελο, που περιείχε την αλληλογραφία του θείου του προς την ΙΓ Εφορεία Κλασσικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και του Υπουργείου Πολιτισμού, που είχε διανοίξει μαζί τους από το 2007 με αντικείμενο τη πρόταση πώλησης του κυλινδρόμυλου.

»Συγκεκριμένα, η αλληλογραφία ξεκίνησε προς την ΙΓ Εφορεία Αρχαιοτήτων στις 21.02.2007, η οποία και διαβίβασε το αίτημα στο Υπουργείο Πολιτισμού, με θετική εισήγηση, για την κάλυψη ζωτικών αναγκών της, αλλά και την περιβαλλοντική-αισθητική αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου, καθώς και για τη δημιουργία ενός πολυχώρου με σημαντικές μουσειακές δραστηριότητες, εναρμονισμένες με το προς απόκτηση χώρο και τη κοινωνική-πολιτισμική ταυτότητα της περιοχής.

»Η Αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου, έδωσε συνέχεια στο θέμα, ζητώντας περισσότερα στοιχεία για το κτήριο και την ιστορία του. Το 2009 η ΙΓ Εφορεία Αρχαιοτήτων, πραγματοποίησε επίσκεψη και ξενάγηση στο χώρο, προβάλλοντας τη σημασία της απόκτησής του.

»Η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε για το λόγο έλλειψης διαθέσιμων πόρων για την αγορά του. Το θέμα παραπέμφθηκε στις καλένδες. Ο κληρονόμος,Αναγνώστης Σαμαρίκος, επανήλθε το 2017 , με επιστολή του προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, η οποία και το επικαιροποίησε… Είναι τύχη, που τα κτήρια έμειναν όρθια, από το καταστρεπτικό σεισμό του 1980 μέχρι σήμερα, παρά τις βλάβες που έχουν υποστεί και την επιβάρυνσή τους από την εγκατάλειψη, αλλά και δεν κατεδαφίσθηκε από τον ιδιοκτήτη και να πεταχθεί με το πολύτιμο περιεχόμενό του. Διασώζεται ολόκληρος ο εξοπλισμός του, όπως ήταν μέχρι την τελευταία ημέρα της λειτουργίας του.

»Εύχομαι να δρομολογηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες, ώστε να υλοποιηθεί ο οραματικός στόχος απόκτησης του χώρου. Και αυτό είναι αναγκαίο να συμβεί για τους ακόλουθους λόγους: Αποτελεί μνημείο της τοπικής μας ιστορίας και ταυτότητας. Η αγροτική μας περιοχή , πορεύθηκε ανά τους αιώνες μέσα από τη καλλιέργεια σιτηρών και αγροτικών προϊόντων. Μ΄αυτό το τρόπο επιβίωσε και αναπτύχθηκε οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά… Μπορεί να αντληθούν εικόνες και πληροφορίες της διαδικασίας παραγωγής του σιταριού και του αλευριού, που ανάγονται σε μακρινές εποχές, με τα ξύλινα άροτρα και εργαλεία, τη χρήση ζώων για τη καλλιέργεια του σιταριού, καθώς και τα λίθινα εργαλεία για το αλεύρι και το ψωμί , που έτρεφε τη ζωή , τα όνειρα και τις ελπίδες των ανθρώπων που πορεύθηκαν σ΄αυτή τη γη. Εκτός από την αυτοτέλεια του προς απόκτηση χώρου με τις δράσεις , που θα αναδείξει μελέτη, είναι πολύ σημαντικό και επιβεβλημένο να ενοποιηθεί με το Αρχαιολογικό Μουσείο, να επικοινωνούν οι δύο χώροι ως ένα κοινό αφήγημα, με τα ευρήματά του, στο μακρύ χρόνο».

Καταλήγοντας, ο κ. Βασιλης Φυτιλής τόνισε ότι η  απόκτηση του αλευρόμυλου, θα αναβαθμίσει τους δύο χώρους, αλλά και το περιβάλλον, θα αποφευχθεί ο κίνδυνος με την απώλειά του, της υποβάθμισής του με την ανέγερση ιδιωτικού οικοδομήματος στο όριο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Θα αποτελέσει ένα οργανικό , αισθητικά και χρηστικά σύνολο και η ένταξή του στο πρόταση της Εφορείας Αρχαιοτήτων, θα είναι ευτυχής κατάληξη, που θα ωφελήσει πολλαπλά τη κοινωνία μας. Το εγχείρημα έχει τις δυσκολίες του, αλλά η πρόθεση και στόχευση των φορέων που έχουν λόγο και αρμοδιότητα μπορεί να τις υπερκεράσουν…

Ελπίζουμε όλοι να προκύψουν συμπεράσματα από την εκδήλωση αυτή και να δρομολογηθούν αποφάσεις και πράξεις από τους αρμόδιους φορείς για την αναγκαιότητα ενοποίησης των κτηρίων, γειτονικά με το Αρχαιολογικό Μουσείο, μοναδικά, επίσης, αρχιτεκτονικά και ιστορικά μνημεία, απαράμιλλης αισθητικής, τοπόσημα της πόλης, καθώς και της σύνδεσης των μνημείων της περιοχής, σε μια πολιτιστική διαδρομή, ολιστική πρόταση, για την αειοφορία και βιώσιμη ανάπτυξή της.

Την όλη εκδήλωση έκλεισε όμορφα με τη μουσική της στο πιάνο  η κ. Φρόσω Γαρδικλή, καθηγήτρια του Δημοτικού Ωδείου.