Παρασκευή 4, Ιούνιος 2010 – 16:20 Συγγραφέας: ΧΑΤΖΗΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗΣ ΝΙΚΟΣ
Δύο μεγάλα ναυάγια σημαδεύουν την ιστορία του ελληνισμού ! Η κατάληψη της χώρας από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Μωάμεθ τον Β΄ το 1453 μ.Χ .
Τις προηγούμενες , τις ενδιάμεσες και τις επόμενες καταστροφές ας μην τις μεγιστοποιήσουμε είναι προεόρτια και μεθεόρτια αυτών των δύο .
Το δεύτερο ναυάγιο , η πτώση της Βασιλίδας στα χέρια των Τούρκων , ανέκοψε τις προσπάθειες κρατικής ανασυγκρότησης των Ελλήνων , ανέστειλε τις δυναμικές τάσεις εθνικής αναγέννησης , νόθευσε το φυλετικό κύτταρο και προκάλεσε ένα ανίατο καρκίνωμα στο κορμί της πατρίδας .
Να θυμηθούμε και να προσέξουμε ένα ιστορικό παράδοξο μοναδικό στη ζωή των λαών .
Ο ελληνισμός , για δέκα περίπου αιώνες , από την εποχή του μυθικού Μεγαρίτη Βύζα κι εκατόν πενήντα από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου , δέσποζε και στον τότε γνωστό κόσμο σε έκταση όση σχεδόν αυτή στην οποία , χίλια χρόνια αργότερα , κυριαρχούσε η βυζαντινή αυτοκρατορία !
Με μία σημαντική διαφορά .
Οι Έλληνες της προρωμαϊκής εποχής για γνωστές ή άγνωστες αιτίες , δεν έχτισαν ποτέ «πρωτεύουσα » , δεν απέκτησαν ποτέ κεντρική εξουσία .
Κάθε πολιτεία για λογαριασμό της άπλωνε τις αποικίες της .
Ακόμα κι ο Μέγας Αλέξανδρος , στα τριαντατρία λιγοστά χρόνια της ζωής του , δεν πρόλαβε να ιδρύσει πρωτεύουσα , να εγκαταστήσει κεντρική εξουσία , που θα συντόνιζε την ανάπτυξη και την εξέλιξη του έθνους .
Στην ουσία ο ελληνισμός συγκροτούσε την « εθνική » του οπότε το επέβαλλαν οι διεθνείς συγκρούσεις .
Για πρώτη φορά στην ιστορία τους οι Έλληνες , ιδίως μετά τον 9ο αιώνα μ.Χ που προσωπικά τον θεωρώ μαζί με τον 19ο σαν τους σημαντικότερους όσον αφορά στη διαμόρφωση ενιαιότητας της εθνικής τους συνείδησης , αποκτούν εθνικό κέντρο !
Η Κωνσταντινούπολη , που ιδρύθηκε πάνω στα ερείπια της πόλης του Βύζα από έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα, γίνεται πρωτεύουσα του ελληνικού έθνους πέντε αιώνες μετά την ίδρυση της .
Ο Ελληνισμός της αρχαιότητας που στάθηκε με τη σοφία και τη γενναιότητα του φραγμός στην επέκταση των βαρβάρων της Ανατολής , με κέντρα συντονισμού της άμυνας του την Αθήνα , τη Σπάρτη και την Πέλλα, υποχρεώνεται τώρα πια , καταμεσής της χριστιανικής περιόδου , τον 9ο αιώνα μ.Χ , να αντισταθεί στις επιδρομές των βαρβάρων της Δύσης και του Βορρά με συμπυκνωμένη την πνευματική του υπόσταση , αναλλοίωτη την ηθική της ιστορικής του καταβολής , ανανεωμένη με τη δύναμη της ορθόδοξης πίστης του και αμείωτη την πατροπαράδοτη γενναιότητα του , σε ένα και μοναδικό μητροπολιτικό – εθνικό κέντρο , την κάλλιστη και μέγιστη των πόλεων της οικουμένης , την Κωνσταντινούπολη !
Η αυτοκρατορική πρωτεύουσα του Βυζαντίου συγκεντρώνει και εκφράζει την ακμή και το δυναμισμό της Αθήνας , της Σπάρτης , της Πέλλας , της Κορίνθου , των Θηβών , της Σάμου , της Ρόδου , της Κνωσού και των Μυκηνών , της Μιλήτου και της Εφέσου και σύνολης της ελληνικής αρχαιότητας , η Κωνσταντινούπολη συλλέγει και διασώζει τους χυμούς της ανυπέρβλητης ελληνικής γλώσσας και με το νάμα τους εμποτίζει τους κοινωνικούς της ιστούς βαθιά μέχρι το έσχατο ριζίδιο !
Παράλληλα κατορθώνει να συγκεράσει μέσα στον άθραυστο πνευματικό και ηθικό αμφορέα της ελληνοσύνης , της μοναδικής στον κόσμο ελληνικής ψυχής , τη λαμπρότητα της ελληνικής αρχαιότητας με το μεγαλείο του χριστιανικού ανθρωπισμού .
Εκεί στην Κωνσταντινούπολη του ένατου αιώνα , κάτω από συνθήκες , όπως πάντα δύστροπες , γονιμοποιήθηκε , γεννήθηκε , έλαμψε η ορθοδοξία .
Τον ένατο αιώνα με εθνικό επίκεντρο την Κωνσταντινούπολη , ο Ελληνισμός φωταγώγησε και πάλι την οικουμένη .
Αυτή την αναγέννηση η Δύση πρώτη δε θα τη συγχωρήσει ποτέ . . .
Αναζωπυρώνεται η έχθρα ολόγυρα !
Στην ανατολή Τουρκασιάτες , στη δύση Λατίνοι , στο βορρά Γερμανοσάξονες , στο νότο Άραβες , στα βορειοδυτικά Νορμανδοβρετανοί και Κέλτες , στα βορειοανατολικά Σλάβοι .
Και ήταν οι καιροί που ατίναχτο
Μέγα αστροπελέκι , κάτι
Πρωταγρίκητο κι ως τότε κι΄ ανιστόρητο
Απ΄ την Άσπρη Θάλασσα ως το Δούναβη
Και ίσα πέρα από τα πόδια του Ευφράτη
Κρέμουνταν απάνω από τον κόσμο ,
Κάψαλα και στάχτη να τον κάμει ,
Και λιγοθυμούσε η Ανατολή ,
Κι΄ έτρεμε η Δύση σαν καλάμι
Και ήταν οι καιροί που η Πόλη
……………. Σε μετάνοιες ξενυχτούσε
Και τα χέρια της δεμένα τα κρατούσε ,
Και καρτέραγε ένα μακελάρη.
Και ξολοθρεμός ο μακελάρης .
Ρούσοι , Νορμανδοί , Βουλγάροι , Καταλάνοι ,
Κι ο Χριστιανομάχος ο Σαρακηνός ,
Κι ο Ουγγαρέζος , ο τεράστιος καβαλάρης
Πιο απαλά μπροστά του δείχνονταν
Καθεμιά φυλή , κάθε σεισμός .
Και καρτέραγε ο Τούρκος να την πάρει .
Από το Δωδεκάλογο του Γύφτου ( του Κωστή Παλαμά )
Έτσι ήταν ο ελληνισμός περικυκλωμένος στην έκτη μεγάλη έξαρση της φυλετικής του ανάτασης , μέσα στο πρώτο εθνικό κέντρο της ιστορικής του πορείας , την Κωνσταντινούπολη .
Γράφω « έκτη » μεγάλη έξαρση λογαριάζοντας σαν προηγούμενες τη μινωική Κρήτη , τη Mυκηναϊκή περίοδο , την ακμή της Ιωνίας , εκεί που ο άνθρωπος για πρώτη φορά μελετά τα φυσικά φαινόμενα και δίνει επιστημονική κατεύθυνση και διάσταση στη σκέψη του , την κλασική εποχή , τους τρεις αιώνες , από τον έκτο μέχρι τον τέταρτο , όταν το ελληνικό πνευματικό και καλλιτεχνικό μεγαλείο έφθασε σε κορυφές που δεν τις πάτησε ποτέ κανένας άλλος λαός και τέλος τα χρόνια του Φιλίππου και του Μεγαλέξανδρου .
Η έβδομη περίοδος αναγέννησης , αυτή που ξεκίνησε η γενιά του εικοσιένα , δεν ολοκληρώθηκε .
Αν θα συνεχιστεί κι αν θα βαδίσει στην ολοκλήρωση της , από μας εξαρτάται . .
Η τρομερή αυτή λοιπόν ακμή του ελληνισμού τον ένατο αιώνα μ.Χ αιώνα ανησυχεί πρώτα τους Λατίνους .
Η λαμπρότητα , ο πλούτος , η δύναμη , η αίγλη της Κωνσταντινούπολης τους κάθετε στο στομάχι !
Οι Έλληνες δημιούργησαν μια αυτοκρατορία που « αυτονομήθηκε » , μεγαλούργησε , άφησε τη Ρώμη στο ιστορικό , πολιτικό , στρατηγικό περιθώριο !
Για να ακριβολογήσω , οφείλω να πω ότι το ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη , οι Έλληνες , με την παρουσία , τη δράση , τη δημιουργικότητα τους και τις παρακαταθήκες των προγόνων τους , το βοήθησαν να αναπτυχθεί και με την πάροδο των αιώνων το πήραν στα χέρια τους !
Οι Λατίνοι λυσσομανούσαν .
Γιατί δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι η Κωνσταντινούπολη ήταν χτισμένη πάνω στη γη μιας ελληνικής πόλης που ιδρύθηκε δύο χιλιάδες χρόνια πριν !
Γιατί ακόμα πιότερο τους βασάνιζε το γεγονός ότι οι Έλληνες , των οποίων την πατρίδα είχαν κατακτήσει χίλια χρόνια νωρίτερα , κατάφεραν να δημιουργήσουν μία νέα αυτοκρατορία ακόμα μεγαλύτερη από την αυτοκρατορία εκείνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου !
Οι Έλληνες πήραν στα χέρια τους το Βυζάντιο γιατί διατήρησαν τη γλώσσα τους !
Αυτή τους άνοιξε τις πόρτες στους αμύθητους πολιτισμικούς θησαυρούς των προγόνων τους , την τεράστια δύναμη επιβίωσης από τη μία μεριά και δημιουργίας από την άλλη .
Το Βυζάντιο είναι από την πρώτη μέρα ως την τελευταία της ύπαρξης του , έργο των Ελλήνων , από την ημέρα που επίσημα εγκαινιάστηκε ως πρωτεύουσα του ανατολικού κράτους ( 11 Μαΐου 330 μ.Χ ) μέχρι την ημέρα που έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ Β΄ ( 29 Μαΐου 1453 ) διάνυσε μια ένδοξη διαδρομή πάνω στη ράχη της ελληνικής αρχαιότητας , ωσότου μετουσιωθεί σε μια Νέα Ελλάδα με εθνικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη και μία παγκόσμια ακτινοβολία άγνωστη πριν , αξεπέραστη στους μετέπειτα χρόνους .
Η πλήρης ελληνοποίηση αρχίζει από τις μέρες του Θεοδοσίου του Β΄ που είχε παντρευτεί τη λόγια Αθηναία Ευδοκία .
Τότε η ελληνική γλώσσα εκτοπίζει προοδευτικά τη λατινική , ώσπου αργότερα να επιβληθεί τελείως .
Όταν η ελληνική γλώσσα ανακηρύχτηκε επίσημη γλώσσα του κράτους , το Βυζάντιο ήταν τυπικά και ουσιαστικά Ελλάδα .
Την παρακμή της ελληνικής αρχαιότητας ακολουθεί η κατάληψη της Ελλάδας ( 146 π.Χ ) από τους Ρωμαίους.
Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία δεσπόζει της ανθρωπότητας .
Ο Ελληνισμός φυτοζωεί μέσα στην κοιτίδα του , ψυχορραγεί στη διασπορά , κυρίως στα μεγάλα κέντρα των πρώην αποικιών του : Κυρηναϊκή Αίγυπτο , Ασιατικές πολιτείες της Παλαιστίνης , της Συρίας , της Μικρασίας .
Κανένας λογικός νους δε διανοείται πιθανότητα αναγέννησης του ελληνισμού .
Οι Ρωμαίοι , εκφυλισμένοι και φαύλοι , το μόνο που κατορθώνουν είναι να ιδιοποιούνται , να μιμούνται και συχνά να παραποιούν στη μιμητική τους μανία τα θαυμαστά αριστουργήματα του ελληνικού πολιτισμού !
Η Ελλάδα ακόμα και ως πολυκεντρική εθνική οντότητα έχει διαγραφεί από το χάρτη του ημιβάρβαρου τότε κόσμου !
Δυτικοί και Ανατολικοί , Βόρειοι και Νότιοι ησυχάζουν !
Νέμονται τους καρπούς του ελληνικού πολιτισμού , αλλά τους τρώνε αξεφλούδιστους !
Δεν έχουν καν την νοημοσύνη να τους αποφλοιώσουν .
Αυτό ας μη φανεί σαν « λογοτεχνική » υπερβολή , γιατί το φαινόμενο παρουσιάζεται και στις μέρες μας .
Να σας υπενθυμίσω πώς .
Αν παρακολουθήσετε στην τηλεόραση Ιταλικές ή Αμερικάνικες ταινίες με θέματα « ιστορικά » , θα διαπιστώσετε ότι οι Ιταλοί ή οι Αμερικάνοι σκηνοθέτες και σεναριογράφοι εμφανίζουν τον Ηρακλή να μονομαχεί με τον … Σπάρτακο , τον Οδυσσέα να πολιορκεί τη … Βενετία και η Ωραία Ελένη να βασιλεύει στη Ρώμη !
Διαλυμένος λοιπόν και αφανισμένος ο ελληνισμός ! Οι Λατίνοι διανέμουν τα πνευματικά του ιμάτια .
Όμως , δεν περνάνε εκατόν εβδομήντα χρόνια από την κατάληψη της Ελλάδας , όταν κάνει την εμφάνιση του ο χριστιανισμός .
Ο διορατικός και ευφυέστατος Παύλος ιδρύει τις πρώτες εκκλησίες στις πρώην ελληνικές αποικίες της Μικρασίας , στη Μακεδονία , στην υπόλοιπη Ελλάδα και τέλος στη Ρώμη !
Γιατί πρώτα σε τόπους ελληνικούς ;
Γιατί γνώριζε ότι στους τόπους αυτούς η ανεπτυγμένη ανθρώπινη νοημοσύνη θα κατανοήσει και θα αφομοιώσει τα νέα μηνύματα , γιατί ορθά υπολόγισε ότι μόνο η ελληνική γλώσσα διαθέτει τη δυναμικότητα και τη ζωντάνια , αυτά τα μηνύματα να τα μεταφέρει , να τα φυτέψει σ΄ άλλους τόπους , στο νου και στην ψυχή ανθρώπων ικανών να τα διασώσουν !
Χωρίς την ελληνική γλώσσα ο χριστιανισμός θα είχε τη μοίρα ενός τοπικού της Παλαιστίνης θρησκευτικού δόγματος .
Ο χριστιανισμός στον Ιησού οφείλει τη γέννηση του, στον Παύλο την ανατροφή του και στην ελληνική γλώσσα την επικράτηση του .
Προς την αντίθετη τώρα κατεύθυνση , η αναγέννηση του ελληνισμού βλασταίνει με τα χριστιανικά νάματα !
Ο εκχριστιανισμός των Ελλήνων αρχίζει με την εμφάνιση του Παύλου , αλλά συντελείται χωρίς οι Έλληνες να εγκαταλείψουν τους πνευματικούς θησαυρούς , τη βαθυστόχαστη σκέψη των προγόνων τους , αφού ούτε ο χριστιανισμός αγνόησε αυτή τη σκέψη , αντίθετα τη σεβάστηκαν και την αξιοποίησαν !
Οι υπόλοιποι λαοί που δέχτηκαν το χριστιανισμό δεν είχαν τίποτα να εγκαταλείψουν πίσω τους πλην της βαρβαρότητας !
Των Ρωμαίων συμπεριλαμβανομένων !
Όταν το Βατικανό ολοκλήρωσε το 1054 μ.Χ το σχίσμα , είχε δύο λόγους βασικούς να απεχθάνεται τους Έλληνες .
Τις δογματικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των οποίων και η πρόφαση του παπικού «αλάθητου» , ιδίως όμως , το γεγονός ότι οι χριστιανοί πλέον Έλληνες κουβαλούσαν ταυτόχρονα μέσα στην ψυχή τους και διέδιδαν στους λαούς της αχανούς αυτοκρατορίας το αρχαίο ελληνικό πνεύμα , τις αθάνατες αξίες , την αξεπέραστη σοφία των προγόνων τους !
Ο μέγιστος σύγχρονος ιστορικός Α. Βασίλιεφ γράφει : «Οι θησαυροί της κλασικής φιλολογίας εισχωρούν σιγά σιγά στα δημιουργήματα της χριστιανικής φιλολογίας » !
Ο Άγγλος ιστορικός του 19ου αιώνα Γεώργιος Φίνλεϊ στο σημαντικό του έργο «Ιστορία της Ελλάδας από την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους μέχρι την εποχή μας ( 146 π.Χ – 1864 μ.Χ ) » τονίζει :
«Κατά τη διάρκεια είκοσι αιώνων ξένων κατακτήσεων , η ελληνική ιστορία παρουσιάζει τον υποβιβασμό και τις συμφορές ενός έθνους που έζησε το ανώτατο όριο πολιτισμού στον αρχαίο , ωστόσο όμως ούτε ο χαρακτήρας του εξαλείφθηκε ούτε οι φιλοδοξίες του έσβησαν » .
Το «σχίσμα» προετοιμάζονταν από καιρό !
Στόχος του από σχίσμα σε θρησκευτικό επίπεδο να γίνει χάσμα σε επίπεδο κοινωνικό .
Να διασπαστούν οι ελληνοχριστιανικοί λαοί της βυζαντινής αυτοκρατορίας , ώστε να γίνει ευκολότερη λεία του Βατικανού !
Με πρόφαση ότι ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ΄ ( 824-867 μ.Χ ) ανακήρυξε Πατριάρχη τον σοφό Φώτιο στη θέση του αμαθέστατου Ιγνατίου (857 μ.Χ ) ξεκίνησε η διαδικασία χωρισμού της χριστιανικής Εκκλησίας σε δύο συνεχώς και μέχρι σήμερα αντιμαχόμενα μέρη .
Να σημειωθεί , να τονιστεί και να υπογραμμιστεί ότι , στους αιώνες που κράτησαν οι ‘διεργασίες’ , οι ραδιουργίες και οι μηχανορραφίες του σχίσματος (857μ.Χ) μέχρι την οριστική του επισφράγιση από τον Μιχαήλ τον Κυρουλάριο (1053-54 μ.Χ ) , οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου ήταν ελληνικής καταγωγής !
Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε τίποτε περισσότερο . . .
Δεύτερη εκστρατεία κατά του ελληνισμού η σατανικότερα οργανωμένη από το Βατικανό , οι σταυροφορίες!
Όλοι οι βάρβαροι της Δύσης , υποκινούμενοι και δελεασμένοι από τους Βατικανέζους «κογκλαβίτες» με πρόφαση την «απελευθέρωση και την προστασία των Αγίων Τόπων» , αλλά με πραγματική επιδίωξη τη λεηλασία των θησαυρών της Βασιλίδας και των πλούσιων ανατολικών επαρχιών , την πολιόρκησαν , τη λεηλάτησαν , την πλιατσικολόγησαν και την κατέστρεψαν .
Μέσα σε όλα αυτά που συνέβαιναν προέκυψαν και οι Τούρκοι . . .
Οι Τούρκοι ήρθαν από την κεντρική Ασία , από όπου τους έδιωξαν οι Κινέζοι , εκατό χρόνια μετά την σταύρωση του Ιησού Χριστού .
Σταμάτησαν στα σύνορα της Περσίας , όπου ήρθαν σε επαφή με τους μωαμεθανούς Άραβες και , καθώς ήταν αγράμματοι νομάδες εύκολα αλλαξοπίστησαν κι έγιναν μουσουλμάνοι .
Με τα μάτια τους στραμμένα στο Βυζάντιο προχώρησαν με αρχηγό τους τον Σελτζούκ προς τη Μικρασία .
Οι σουλτάνοι τους δεν ήξεραν να διαβάζουν και υπόγραφαν με την παλάμη , που τη βουτούσαν σε μαύρο φούμο .
Το Βυζάντιο , εξαιτίας των σταυροφοριών , είχε στραμμένη την προσοχή του προς την Ευρώπη και είχε παραμελήσει αναγκαστικά την Ανατολή .
Τότε οι Τούρκοι , ληστές μάλλον παρά στρατιώτες , αγριάνθρωποι που εμπρός τους ολόκληροι λαοί έφευγαν κατατρομαγμένοι , προχώρησαν και , με τον ικανό Εμίρη τους Ερτογρούλ , έφτασαν στην Προποντίδα .
Εκεί αυτοί οι βάρβαροι πολεμιστές της ερήμου , δυνάμωσαν από τους ελληνικούς πληθυσμούς .
Όλος ο θαυμαστός πλούτος κι η ζωτικότητα της Μικρασίας πέρασε στα χέρια τους .
Παραμένουν όμως πάντα έθνος άδικο και φιλάρπαγο , έτσι όπως τους ονόμαζαν οι Πέρσες «Μαύρο Θάνατο» γιατί όπου διαβούνε δεν αφήνουν πίσω τους τίποτα όρθιο.
Οι στέπες της Κεντρικής Ασίας ήταν πια μακρινή ανάμνηση .
Το νέο έθνος των Τούρκων έπρεπε να εξοικειωθεί με ένα άγνωστο και αφιλόξενο στοιχείο τη θάλασσα .
Στα μέσα του 14ου αιώνα άρχισαν να ναυπηγούν στόλο .
( Λίγο αργότερα ο Ανδρόνικος Β΄ , για να περισώσει τα άθλια οικονομικά του είχε καταργήσει τον δικό του… )
Το 1360 μ.Χ οι Οθωμανοί πήραν την Ανδριανούπολη , που έγινε πρωτεύουσα τους, στη θέση της Προύσας.
Η Δύση είχε αρχίσει να φοβάται , αλλά όχι για πολύ .
Για παράδειγμα ο ποιητής Πετράρχης έγραφε στον πάπα Ουρβανό Ε΄ ( ειρωνεία , ίδιο όνομα είχε και ο Ούγγρος μηχανικός που κατασκεύασε τα κανόνια που βομβάρδιζαν τα τείχη της Πόλης )
«Οι Οσμανλίδες είναι εχθροί , αλλά οι σχισματικοί Έλληνες , όμως , χειρότεροι κι από εχθροί ».
Πρέπει όμως κάποτε να φτάσουμε και στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. . .
Την Κυριακή 27 Μαΐου ο Μωάμεθ ανήγγειλε γενική επίθεση για την μεθεπόμενη ημέρα .
Σύμφωνα με τον ιστορικό Κριτόβουλο , ο Μωάμεθ συγκάλεσε την Κυριακή 27 Μαΐου προπαραμονή της μεγάλης επίθεσης , πάντας τους εν τέλει τε και περί αυτών , . . . το τε άγημα του στρατού και την περί αυτόν πάσαν ύλη ( όλους όσους βρίσκονταν περί αυτών … το άγημα του στρατού και τους περί αυτών ) , και παρά το νεαρό της ηλικίας του ( 21χρονών ) , μπόρεσε να ξεπεράσει τις προσωπικές του φιλοδοξίες , να είναι λιτός και συγκρατημένος .
Αναφέρθηκε στην τόλμη και την ανδρεία τους , θυμίζοντας πως όσα τώρα είχαν κατακτήσει δεν τους χαρίστηκαν ,αλλά ήταν άθλα της αρετής τους . . .
Απαρίθμησε τα οφέλη , αν κατόρθωναν να κυριεύσουν την Πόλη : Πλούτη κάθε είδους από παλάτια και αρχοντόσπιτα , χρυσά και αργυρά αναθήματα , κειμήλια , πολύτιμα πετράδια και μαργαριτάρια , γενναίοι άρχοντες που θα γίνονταν δούλοι , γυναίκες και παιδιά που οι κατακτητές θα απολάμβαναν μετά από τη μεγάλη νίκη .
Υποσχέθηκε τριήμερη λεηλασία της Βασιλεύουσας , απόλαυση υλικών αγαθών σε ένα καταπονημένο στράτευμα , που έπρεπε με κάθε τρόπο να νικήσει .
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη για ένα μεγάλο αγώνα από το ξύπνημα των επιθυμιών.
Θεωρώντας όμως υποτιμητικό οι στρατιώτες του να πολεμούν μόνο γι΄ αυτά , φρόντισε να ξυπνήσει και τη φιλοδοξία τους , τονίζοντας το μέγιστο αγαθό :
Πόλιν τοιαύτην αιρήσετε ης το κλέος πάσαν επήλθε την οικουμένην .
Δόξα , λοιπόν , και φήμη θα αποκτούσαν αν κατόρθωναν αυτό που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε φανεί ακατόρθωτο .
Και πριν απευθυνθεί σε κάθε έναν χωριστά στους ανώτατους αρχηγούς του στρατού και του στόλου , θύμισε πως του καλώς πολεμείν τρία είναι τα αίτια , το τε εθέλειν και το αισχύνεσθαι και το τοις άρχουσι πείθεσθαι .
Έδωσε τις τελευταίες οδηγίες και τους προέτρεψε να διαλυθούν , να δειπνήσουν και να αναπαυθούν .
Από την άλλη μεριά των τειχών , το βράδυ της Δευτέρας 28 Μαΐου , όπως διηγείται ο ιστορικός Σφραντζής ή Φραντζής , ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ήταν πρωταγωνιστής συγκινητικών και κρίσιμων σκηνών .
Οι φωνές των απίστων , όμοιες με βουητό τρικυμισμένης θάλασσας , έδωσαν στους πολιορκημένους να καταλάβουν ότι η γενική επίθεση θα γινόταν την επόμενη ημέρα.
Με προτροπή του αυτοκράτορα , ιερωμένοι κρατώντας εικόνες και λάβαρα οδήγησαν τα γυναικόπαιδα σε μία λιτανεία ολόγυρα από τα τείχη παρακαλώντας το Θεό να μην τους παραδώσει σε εχθρικά χέρια .
Ο Παλαιολόγος συνάξας πάντας τους εν τέλει άρχοντας και αρχομένους δημάρχους και εκατόνταρχους και έτερους προκρίτους στρατιώτας τέλεσε – θα λέγαμε – ένα μνημόσυνο .
Με λόγια σεμνά , γεμάτα ταπεινοσύνη , απευθύνθηκε στους συστρατιώτες του :
«Γνωρίζετε πολύ καλά αδελφοί μου ότι είμαστε υποχρεωμένοι για τέσσερα πράγματα να πολεμήσουμε μέχρι θανάτου :
1. πρώτο , για την πίστη και τη θρησκεία μας ,
2. δεύτερο για την πατρίδα μας ,
3. τρίτο για το βασιλέα μας τον αντιπρόσωπο του Κυρίου ,
4. και τέταρτο για τους συγγενείς και φίλους μας .
Λοιπόν , αδελφοί μου , εάν οφείλουμε να αγωνιζόμαστε μέχρι θανάτου για ένα από αυτά τα τέσσερα ιδανικά πρέπει να είμαστε πολύ περισσότερο πρόθυμοι να δώσουμε τη ζωή μας και για τα τέσσερα μαζί.
Οι Βυζαντινοί έπρεπε να πολεμήσουν και να νικήσουν για τα μεγάλα ιδανικά και όχι για απολαύσεις και πρόσκαιρη επίγεια δόξα .
Αν ηττιούνταν θα έχαναν την πίστη τους , την ένδοξη πατρίδα τους και την ελευθερία , το άλλοτε πανίσχυρο κράτος τους και θα στερούνταν τους αγαπημένους τους .
Την αντιπαράθεση λοιπόν ύλης και πνεύματος προέβαλε ο ιστορικός δια στόματος Παλαιολόγου σαν αιχμή για τη μάχη στα τείχη της Βασιλεύουσας .
Οι Μωαμεθανοί ακόμα και αν έδιναν τη ζωή τους , θα κέρδιζαν ευδαιμονία και καλοπέραση πλάι στον Αλλάχ και όχι στέφανο αδαμάντινο εν ουρανοίς και μνήμη αιώνια και άξια εν τω κοσμώ , όπως τόνισε ο Κωνσταντίνος στους πολεμιστές του .
Έπρεπε γι΄ αυτό ο αυτοκράτορας να προβάλλει το απύθμενο χάσμα που χώριζε τους δύο κόσμους.
Να αναδείξει την ανωτερότητα των υπερασπιστών του κράτους του , αλλά και να τους παρηγορήσει για ενδεχόμενη ήττα , που όσο κι αν προσπάθησε να δείξει πως ήταν απίθανη , γνώριζε ωστόσο καλά πως ήταν αναπόφευκτη !!!
Ως έμπειρος και υπεύθυνος αρχιστράτηγος προέβλεψε τα μέσα που οι εχθροί θα χρησιμοποιούσαν , και φρόντισε να προετοιμάσει τους στρατιώτες του .
Δεν παρέλειψε να εκφράσει την απόλυτη εμπιστοσύνη του στην ανδρεία ους και να αμαυρώσει την εικόνα του εχθρού , επισημαίνοντας τη δολιότητα και την αφερεγγυότητα του .
Απευθύνθηκε στη συνέχεια προς τα μικρά σώματα των Δυτικών , που ήταν μαζί του για την υπεράσπιση της Πόλης , και κατέληξε :
Ουκ έχω καιρό ειπείν υμίν πλείονα , μόνον το τεταπεινωμένον ημέτερον σκήπτρον εις τας υμών χείρας ανατίθημι , ίνα αυτό μετ΄ ευνοίας φυλάξητε . . . ελπίζω εις θεόν ως λειτρωθείημεν ημείς της ενεστώσης αυτού δικαίας απειλής .
( Δεν έχω καιρό να σας πω περισσότερα , μόνο προσφέρω στα χέρια σας το σκήπτρο μου , που έχει ταπεινωθεί , για να το φυλάξετε με καλή διάθεση .
Ελπίζω στο θεό να λυτρωθούμε από την παρούσα απειλή . . . )
Η τύχη της αυτοκρατορίας ανατέθηκε από τον Κωνσταντίνο σε χέρια άξια να πολεμήσουν και έτοιμα να θυσιαστούν όχι για πλούτη και δόξα αλλά για την προάσπιση των ιερών και των οσίων , που για περισσότερα από χίλια χρόνια διαφυλάχτηκαν αλλά και εξαπλώθηκαν .
Τα λόγια του αυτοκράτορα μίλησαν στις καρδιές των στρατιωτών , που δεν σκέφτονταν πια ούτε οικογένειες ούτε περιουσίες , ει μη μόνον του αποθάνειν ίνα την πατρίδα φυλάξωσι .
Είχαν πεισθεί πως η ζωή τους ήταν το τίμημα για να διαφυλαχθεί η πίστη και η πατρίδα .
Αυτά τα λόγια , λέει ο ιστορικός Γίββων ήταν ο επικήδειος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας .
Λίγες ώρες αργότερα , καθώς ξημέρωνε η αποφράδα μέρα της Τρίτης 29η Μαΐου του 1453 μ.Χ , ακούστηκε η κραυγή : «Εάλω η Πόλις» .
Σήμερα πεντακόσια πενήντα επτά χρόνια ακριβώς από την πτώση της Βασιλεύουσας και το μυαλό μου είναι στους προγόνους μου της αντίπερα όχθης του Αιγαίου στη θαυμαστή γη της Ιωνίας , αναλογίζομαι , ότι . .
Συμβαίνει σ΄ όλους τους λαούς κατά τις κρίσιμες ώρες , στροφής της ιστορίας τους , οπότε η ψυχή τους συγκλονίζεται και δίνει τη λύση , καλή ή κακή .
Οι λαοί τότε ή διαλύονται , ή δείχνουν αδόκητο θάρρος κι αυτοθυσία ( όπως οι Έλληνες του Αλβανικού πολέμου ) που σε κάνει να απορείς από πού φανερώθηκε τέτοια θαυμαστή έξαρση .
Αλλά εκείνη την 29η Μαΐου του 1453 , η Ελληνική ψυχή , βρέθηκε εξαντλημένη από έναν υπεράνθρωπο αγώνα και λύγισε , ανίκανη πια να δημιουργήσει θρύλο , ανίκανη να δώσει αλησμόνητο παράδειγμα .
Το τραγικό είναι πώς το παράδειγμα το έδωσε ένας άνθρωπος – ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος – με τους ελάχιστους υπερασπιστές των τειχών .
Αυτός αποφάσισε να πράξει το χρέος του ως το τέλος .
Από τη στιγμή που φώναξε στα παλικάρια του « εμπρός παιδιά πάμε να πεθάνουμε ! » έγινε το προσκλητήριο του θανάτου .
Δεν ξέρω πολλούς βασιλιάδες να πορεύονται προς τη θανή , με τόση χαρά , όχι γήινη και προσωρινή χαρά , παρά κάποια άλλη , βαθύτερη αιώνια , που δεν μπορεί να τη νιώσεις χωρίς να εγκαταλείψεις τη ζωή .
Το δραματικότερο θέαμα αυτής της τραγικής σε ανισότητα μάχης , που ακολούθησε , είναι ο θάνατος του .
Κατά τις 10 το πρωί ο βασιλιάς είχε απομονωθεί .
Σαν σε όνειρο μισοκαταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του , γιατί μόλις προλαβαίνει να αποκρούσει τα χτυπήματα των εχθρών .
Θολά βλέπει να πέφτουν ο Θεόφιλος Παλαιολόγος , Τολεδάνος και ο Σγουρομάλλης
Έχει χάσει από μπροστά του τον Δαλμάτη και τον Καντακουζηνό .
Στην αγωνία του αναστενάζει :
« Δεν υπάρχει κανένας χριστιανός να πάρει το κεφάλι μου ; »
Όχι , δεν υπάρχει .
Ένας γενίτσαρος του σκίζει όλο το μέτωπο και τα αίματα του κλείνουν τα μάτια .
Τετέλεσται .
Καθώς δεν μπορεί τίποτα πια να δει , δέχεται δύο ακόμα χτυπήματα και πέφτει νεκρός .
Κατάμονος .
Δεν ήταν τούτο θάνατος αυτοκράτορα , με γύρω φρουρά , με σάλπιγγες και τη βασιλική πορφύρα για σάβανο .
Ο Κωνσταντίνος αγωνίστηκε σαν κοινός στρατιώτης .
Έτσι ο θάνατος του πέρασε απαρατήρητος .
Κανένας Τούρκος , που θάπαιρνε κολοσσιαία αμοιβή αν πήγαινε το κεφάλι του στο σουλτάνο , δε φαντάστηκε πως ο μεσόκοπος , με το καταματωμένο πουκάμισο , ήτανε βασιλιάς .
Σαρανταοχτώ χρονών .
Όσο όμως και αν θρηνούν την πτώση της Κωνσταντινούπολης τα Ανακαλήματα , όσο και αν η έλλογη διαχείριση του παρελθόντος από ιστορικούς καταξιωμένους υπογραμμίζει το σθένος και την ανδρεία των υπερασπιστών της [ αλήθεια , πότε άραγε θα αποφασίσει η εκκλησία μας να οσιοποιήσει τον πρώτο εθνομάρτυρα ;
Μιλώ βέβαια για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο , που ο Γεώργιος Σχολάριος , ο κατόπιν πατριάρχης Γεννάδιος , δεν συγχώρησε ποτέ , γιατί συλλειτούργησε στην Αγία Σοφία με τους απεσταλμένους του Πάπα . . . μεταξύ τους και ο Ισίδωρος του Κιέβου ] .
Όσο λοιπόν και αν σιγοψιθυρίζεται ακόμα το « πάλι με χρόνια με καιρούς . . . » , ένα θα μείνει αληθινό , το ότι τα ίδια λόγια , δηλαδή το «Πάρθεν η Πόλις Πάρθεν» , θα λέγονται θρηνητικά από τις Ρωμιές και θριαμβικά από τις Τούρκισσες μάνες .
Μνήμη λοιπόν τραυματική η πτώση της Πόλις και όχι μόνο για τους Νεοέλληνες και τους άλλους μεταβυζαντινούς ορθόδοξους λαούς .
Θα θυμίσω εδώ ότι πολλοί είναι ακόμα και οι Λατίνοι της εποχής που κατάλαβαν επιτέλους ότι μετά την Πόλη άνοιγε ο δρόμος των Τούρκων προς τη δική τους Ευρώπη .
Το γεγονός της πτώσης είχε παγκόσμια απήχηση .
Η σημασία του ξεπερνά τον κόσμο των πρωταγωνιστών του , και σημαδεύει το γύρισμα του χρόνου της ιστορίας .
Τότε σωστά τοποθετείται η αρχή του Μεσαίωνα για τους Έλληνες , τότε αρχίζει η ελληνική διασπορά , όχι πια με πνεύμα αποικιακό , όπως τα χρόνια της ελληνικής ακμής , αλλά ως καταφυγή σε χώρες φίλες .
Πολλά ειπώθηκαν ( ασφαλώς και με κάποια υπερβολή ) για τη συμβολή των φυγάδων διανοούμενων του Βυζαντίου στην αναγέννηση της Δύσης .
Σχετίζονται με τους Βησσαρίωνα , Γαζή , Χρυσολωρά , Χαλκοκονδύλη κ.α , που μετέφεραν τα ελληνικά γράμματα στην Ιταλία , αλλά και σε αυτήν τη Γαλλία [ ο Ιανός Λάσκαρις δίδαξε στο CollegedeFrance ] .
Αυτοί έδειξαν με το έργο τους ότι είναι δυνατή η μεταλαμπάδευση του πνεύματος , αλλά οι ίδιοι χάθηκαν για την Ελλάδα , που τότε έμπαινε στην πιο σκοτεινή περίοδο της ιστορίας της .
Χάρη στο πρόσφορο πνευματικά έδαφος που βρήκαν στη Δύση , οι φυγάδες μεγαλούργησαν , λαμπρύνοντας για χρόνια τις ελληνικές σπουδές και το ελληνικό όνομα .
Επίπτωση ευτυχής αυτή των τραγικών γεγονότων του 1453 .
Έτσι το ελληνικό πνεύμα ταξίδεψε στη Βενετία για να ξαναγυρίσει ύστερα ακμαίο , μέσω Κρήτης , αλλά και μέσω Επτανήσου , στην υπόδουλη μητρόπολη . . . .
Τα όνειρα του ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν τα πήρε μαζί του στον τάφο .
Έγιναν όνειρα του Γένους , κληρονομιά για τους αυριανούς σκλάβους που τους εξαγόρασε τη δουλεία .
Έδωσε στους Έλληνες καθαρή γραμμή πορείας .
Ο θάνατος του στερνή λάμψη , που όμως μετατράπηκε σε δυνατό φως και το Έθνος με ευλάβεια το κράτησε άσβεστο επί αιώνες .
Ο σπόρος που έσπειρε , ύστερα από πολλά χρόνια μαύρης σκλαβιάς , άνθισε και ξαναβρήκε το δρόμο της η Φυλή .
Η ταπεινή θανή του έμοιασε με νίκη , γιατί βοήθησε να σταθεί το μέγα έργο – η ελευθερία μας .
Όπως οι αληθινοί ήρωες έτσι και ο Κωνσταντίνος , μετά το θάνατο του , αναστήθηκε στον μυστικό κόσμο της καρδιάς των ανθρώπων .
Η λαϊκή ευαισθησία ένιωσε το μεγαλείο του και τον αποθανάτισε .
Πεντακόσια Πενήντα χρόνια τώρα ο Κωνσταντίνος θρηνείται και μοιρολογείται όσο κανένας άλλος γιατί ο λαός ποτέ δεν παύει να ξαναζεί τα παραμύθια του .
Δεν έχει τόση σημασία τι έφτιαξαν οι τρανοί βασιλιάδες όσο ζούσαν , όσο τι άφησαν πίσω τους πεθαίνοντας .
Το έργο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου μετριέται όχι με το τι πέτυχε ζωντανός (Κανένας δεν μπορεί να τον κατηγορήσει επειδή γεννήθηκε κάτω από άχαρο αστερισμό) , αλλά για τον συγκλονιστικό θρύλο που χάρισε ο θάνατος του , θρύλο που δεν έχει όμοιο του στην παγκόσμια ιστορία .
Σε ποιόν άλλον τόπο υπάρχει παράδοση ενός « Μαρμαρωμένου βασιλιά » που Άγγελος Κυρίου τον άρπαξε και τον φυλάγει , για να τον αναστήσει , όταν έρθει το πλήρωμα του Χρόνου ;
Ευτύχημα για το Έθνος ότι ο Κωνσταντίνος ο ΙΑ΄ βρέθηκε στο θρόνο το έτος της καταστροφής .
Χάρη σαυτόν το ξέπνοο Βυζάντιο , πριν σβήσει , ξάφνιασε τον κόσμο με τον ηρωισμό του , ώστε το τέλος της Νέας Ρώμης , να σταθεί λαμπρότερο από το ντροπιασμένο τέλος της Αρχαίας Ρώμης.
Και μαζί με τον Σπαρτιάτη Λεωνίδα , είχε ο Κωνσταντίνος τον βασιλικότερο θάνατο που μπορεί να ποθήσει ηγέτης .
Χατζηαυγουστίδης Νίκος
o655c9@otenet.gr