Τρίτη 30, Μάρτιος 2010 – 13:13 Συγγραφέας: ΧΑΤΖΗΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗΣ ΝΙΚΟΣ
«…και δέκα χιλιάδες τάλαρα να σας δώσουνε,
να μην το καταδεχτείτε να βγουν από την πατρίδα μας.
Γι” αυτά πολεμήσαμε…».
Στρατηγός Μακρυγιάννης (Απομνημονεύματα)
Το Σάββατο, 13 Μαρτίου η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού στα πλαίσια των δραστηριοτήτων για το έτος 2010 επισκέφτηκε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης.
Στις παρακάτω σελίδες που ακολουθούν περιγράφεται η επίσκεψη και μία μικρή ξενάγηση για τα εκθέματα του μουσείου από τον κ. Χατζηαυγουστίδη Νίκο .
Λίγα πράγματα για το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης
Πριν σας ξεναγήσω στο μουσείο χρήσιμο θα ήταν να αναφέρω κάποια πράγματα σχετικά με αυτό:
Το παλιό μουσείο της Ακρόπολης που θεμελιώθηκε το 1865 φάνηκε από νωρίς ότι ήταν ακατάλληλο να στεγάσει τα πολλά ευρήματα από τις ανασκαφές, τους πολλούς επισκέπτες και, επιπλέον, υποβάθμιζε το αισθητικό αποτέλεσμα των αριστουργημάτων του Ιερού Βράχου.
Έτσι ήταν αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα νέο μουσείο που θα διέθετε όλες τις τεχνικές εγκαταστάσεις για την συντήρηση των ανεκτίμητων έργων της Ελληνικής τέχνης και όπου θα μεταφέρονταν τα γλυπτά του Παρθενώνα, οι Καρυάτιδες και όλα τα γλυπτά που βρίσκονταν στις αποθήκες του παλιού μουσείου.
Μετά από ζυμώσεις και ακυρωμένους διαγωνισμούς, το 2000, Ο Οργανισμός Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ) ανακοίνωσε πρόσκληση για συμμετοχή σε ένα νέο διαγωνισμό, ο οποίος ήταν σύμφωνος με τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μετά από αντιδράσεις και αντιρρήσεις, αφού το Νέο Μουσείο επρόκειτο να χτιστεί σε χώρο που σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο είναι χαρακτηρισμένος ως αρχαιολογικός (όπου και τελικά χτίστηκε), ο διαγωνισμός τελεσφόρησε και απένειμε το πρώτο βραβείο στον Bernard Tschoumi με το Μιχάλη Φωτιάδη.
Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι παραλληλεπίπεδο οικοδόμημα που βρίσκεται στη θέση «Μακρυγιάννη» επί της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου, νοτιοανατολικά και απέναντι από το Βράχο της Ακρόπολης.
Ο εκθεσιακός χώρος καλύπτει περισσότερα από 14.000 τμ, ενώ το συνολικό εμβαδόν ανέρχεται στα 21.000 τμ.
Το κτίριο αποτελείται από δύο υπόγειους ορόφους σε έναν πυρήνα περιορισμένης έκτασης, ισόγειο, τρεις ορόφους και περιβάλλοντα χώρο που λειτουργεί σαν ανοικτό μουσείο – ανασκαφή.
Συνοπτικά εκτίθενται ευρήματα από τις κλιτύες (πλαγιές) του Βράχου της Ακρόπολης, λίγα από την Μυκηναϊκή και Γεωμετρική περίοδο και αριστουργήματα της Αρχαϊκής, Κλασικής και Ρωμαϊκής περιόδου.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε ότι την ανάγκη της δημιουργίας ενός νέου μουσείου την διατύπωσε πρώτος ο Κων/νος Καραμανλής το Σεπτέμβριο του 1976, οριοθετώντας και το χώρο κατασκευής και ότι η πραγματοποίηση του ονείρου δε θα ήταν δυνατή χωρίς την συμβολή της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη που αφιέρωσε τη ζωή της στην επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.
Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης .
Η είσοδος του Μουσείου είναι από την ανατολική πλευρά.
Ενώ η πίσω όψη του μουσείου δεν έχει να δείξει τίποτα, η μπροστινή είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή με τον επισκέπτη να βαδίζει σε ένα γυάλινο δάπεδο που τον οδηγεί στην είσοδο του κτιρίου.
Το γυάλινο αυτό δάπεδο και τα ανοίγματά του επιτρέπουν τη θέαση της ανασκαφής που ξεκίνησε το 2000 στη περιοχή «Μακρυγιάννη» και αποτελεί τμήμα της αθηναϊκής πόλης με ευρήματα της καθημερινής ζωής από τον 3 πΧ, μέχρι τον 5 μΧ αιώνα.
Σύντομα θα αποκτήσει και δικό της μουσείο.
Μπαίνοντας στο κτίριο και αφού περάσει κανείς τον έλεγχο και τα ταμεία εισέρχεται στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα των κλιτυών της Ακρόπολης.
Έχει γυάλινο πάτωμα για να μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάζει την ανασκαφή και ανηφορική κλίση που παραπέμπει στην ανάβαση προς τον Ιερό Βράχο.
Αριστερά και δεξιά στις προθήκες εκτίθενται αντικείμενα από τον οικιστικό ιστό της αρχαίας Αθήνας, απ” τα σπίτια, τα εργαστήρια, τους δρόμους, τις πλατείες, τα πηγάδια, τις δεξαμενές που βρίσκονταν ανάμεσα στα ιερά στις πλαγιές της Ακρόπολης στους ιστορικούς χρόνους.
Τα περισσότερα είναι πήλινα, αφού αντικείμενα από φθαρτά υλικά καταστράφηκαν και από πολύτιμα λεηλατήθηκαν.
Ενδεικτικά εκτίθενται πήλινα αγγεία, πινάκια, προτομές, μικροαντικείμενα καθημερινής ασχολίας, γουδοχέρια, χύτρες κλπ.
Σε περίοπτη θέση βρίσκονται και οι δύο Νίκες, πήλινα αγάλματα, ίσως από τη διακόσμηση στέγης κτιρίου από τη νότια πλαγιά της Ακρόπολης του 1ου με 3ου μΧ, αιώνα.
Στην ίδια αίθουσα βλέπει κανείς και τμήματα των πολλών ιερών της Ακρόπολης, όπως το Ιερό αφιερωμένο στη Νύμφη, προστάτιδα του γάμου, στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης, μαζί με αγγεία γάμων, γαμήλιων λουτρών, σφονδύλια, πιάτα, ειδώλια και άλλα αντικείμενα – αφιερώματα σχετικά με τους γάμους.
Ακόμα υπάρχουν ανάγλυφα από το Ιερό του Διονύσου, τμήματα του Ιερού του Ασκληπιού, μικρότερων Ιερών από τις πλαγιές, όπως το Ιερό της Γης Κουροτρόφου, του Πάνα, του Απόλλωνα, ευρήματα από την οικία του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου, ο θησαυρός του Ιερού της Ουράνιας Αφροδίτης.
Μερικά σκαλιά ενώνουν την θεματική αίθουσα των κλιτυών της Ακρόπολης με τον πρώτο όροφο. Αριστερά σ” αυτόν συναντά κανείς ευρήματα από την Ακρόπολη κατά τη Γεωμετρική και Μυκηναϊκή εποχή (16ος με 8ος πΧ, αιώνα), όταν στη θέση του σημερινού Ερεχθείου βρισκόταν το μυκηναϊκό ανάκτορο και ο μετέπειτα ναός της Αθηνάς Πολυάδος.
Τέτοια αντικείμενα είναι η χάλκινη Γοργώ απ” το ναΐσκο αυτό, μυκηναϊκά εδώλια, ευρήματα από μυκηναϊκή κρήνη, ο θησαυρός του χαλκουργού και άλλα.
Αυτό, όμως, που κλέβει το ενδιαφέρον του θεατή όταν εισέρχεται στο χώρο είναι το αέτωμα με τα λιοντάρια που κατασπαράζουν ταύρο από τον Εκατόμπεδο Ναό, τον αρχαϊκό Παρθενώνα.
Ήταν μεγάλος ναός που αναγέρθηκε στη θέση του κατοπινού Παρθενώνα, αφιερωμένος στην πολεμική υπόσταση της θεάς, στην πρόμαχο της πόλης Αθηνά Παρθένο.
Με αυτό το αριστούργημα ξεκινά και το ταξίδι του επισκέπτη στην αίθουσα των αρχαϊκών έργων, όπως ονομάζεται.
Εδώ παρουσιάζονται ευρήματα από τον Ιερό Βράχο από την αρχαϊκή εποχή (7ος με 480-79 πΧ,) οπότε και υπάρχει οικοδομική δραστηριότητα που σχετίζεται με την αναδιοργάνωση της γιορτής των Παναθήναιων το 566 πΧ, και αποδίδεται στον τύραννο Πεισίστρατο.
Δίπλα στο αέτωμα του Εκατομπέδου υπάρχουν και άλλα γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη καθώς και διάκοσμος τους.
Μια μακέτα της Ακρόπολης δίνει μια γεύση από την διαρρύθμιση του βράχου την αρχαϊκή εποχή.
Μέσα σε προθήκες μπορεί να δει κανείς αρχαϊκά γλυπτά, χάλκινους λέβητες, οπλισμούς, χάλκινα αφιερώματα στην Αθηνά, αναθήματα, μυθολογικά όντα, ζώα, μικρογραφικά αγγεία, προτομές, πήλινα ειδώλια θεών.
Μέσα στην αίθουσα εκτίθενται ακόμα γλυπτά από τη γιγαντομαχία του αετώματος του «Αρχαίου Ναού» (Ναός στη θέση του υστερογεωμετρικού ναού της Αθηνάς Πολυάδος στη αρχαϊκή εποχή), κίονες και γλυπτός διάκοσμος του, τμήματα από το κόκκινο αέτωμα του Τρίτωνα και από το αέτωμα της Ελιάς, γλυπτά του λεγόμενου «αυστηρού ρυθμού» κ.α.
Ακόμα ιππείς, αγάλματα νέων, Αθηνές και ένα πλήθος μαρμάρινων αγαλμάτων νεαρών γυναικών λαξευμένων σε διάφορα μεγέθη και με μια προσφορά για τη θεά στο χέρι – οι γνωστές κόρες – στέκονται μπροστά στο θεατή σε απόσταση που μόνο από σεβασμό δεν τα αγγίζει, χωρίς προστατευτικές μπάρες στον εξαιρετικό αυτό και άνετο χώρο.
Αν και σε αυτό το σημείο το μουσείο προτείνει στον επισκέπτη να συνεχίσει την ξενάγηση του στην αίθουσα του Παρθενώνα και να επιστρέψει κατόπιν στον πρώτο όροφο, εγώ θα ολοκληρώσω με τα εκθέματα του πρώτου.
Πέρα από τα αρχαϊκά ευρήματα,λοιπόν, παρουσιάζονται ευρήματα της κλασικής εποχής, το Ερέχθειο, τα Προπύλαια και ο Ναός της Αθηνάς Νίκης και γλυπτά γενικά από τον 5ο πΧ, μέχρι τον 5ο μΧ, αιώνα συμπεριλαμβανομένων και εκθεμάτων από την Ακρόπολη της Ρωμαϊκής εποχής .
Το Ερέχθειο κτίστηκε στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου (421 με 415 πΧ, και 410 με 406 πΧ,) για να αντικαταστήσει τον παλιό ναό της Αθηνάς Πολυάδος που κατέστρεψαν οι Πέρσες.
Στη μεγάλη μακέτα που εκτίθεται στο μουσείο μπορεί κανείς να αντιληφθεί το ιδιόρρυθμο σχήμα του.
Παρουσιάζεται ακόμα η ζωοφόρος του ναού φιλοτεχνημένη από πολλούς γλύπτες και άγνωστο σχεδιαστή.
Τα πιο εντυπωσιακά όμως εκθέματα του Ερεχθείου – αν όχι ολόκληρου του μουσείου – είναι τα αγάλματα των Κορών που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης του ναού, τις , μετέπειτα ονομαζόμενες, Καρυάτιδες.
Πέντε εκτίθενται σε περίοπτη θέση στο μουσείο, έτσι ώστε είναι ορατές σχεδόν από παντού, ενώ η έκτη, δυστυχώς, εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Μακέτα έχει κατασκευαστεί και για τα Προπύλαια (την μνημειακή είσοδο στο ιερό που χρήστηκε μεταξύ 437 και 432 πΧ, με αρχικό σχέδιο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ) και για το ναό της Αθηνάς Νίκης. Ο ιωνικός αυτός ναός δεσπόζει δεξιά του ανερχόμενου στην Ακρόπολη επισκέπτη και είναι προστατευμένος στις τρεις πλευρές με χαμηλό θωράκιο με ανάγλυφες παραστάσεις. Εκτίθεται επίσης και ζωοφόρος με παραστάσεις του «πλούσιου ρυθμού».
Στην αριστερή πλευρά του ορόφου όπως ανεβαίνει κανείς παρουσιάζονται, όπως προανέφερα, ευρήματα από τον 5ο πΧ, μέχρι τον 5ο μΧ, αιώνα, όπως, για παράδειγμα, το Ιερό της Αρτέμιδος Βραβρωνίας, στήλες με ψηφίσματα, αναθήματα της κλασικής εποχής, ένας επισκοπικός θρόνος του 5ου μX, αιώνα, όταν ο Παρθενώνας ήταν εκκλησία, μια μαρμάρινη σφαίρα του 2ου με 3ου μΧ αιώνα με σύμβολα μαγείας και στο τέλος μια μακέτα του βράχου κατά τη ρωμαϊκή εποχή.
Στο δεύτερο όροφο δεν υπάρχουν εκθέματα αλλά διάφοροι βοηθητικοί χώροι με σημαντι-κότερους το πωλητήριο και το εστιατόριο – αναψυκτήριο με τον εξώστη του.
Προτείνω ανεπιφύλακτα να απολαύσετε ένα καφέ ή ακόμα να γευματίσετε στο εστιατόριο αφού οι τιμές είναι πολύ χαμηλές (για όσο ακόμα θα ανήκει στο υπουργείο πολιτισμού), το φαγητό αρκετά καλό και η θέα υπέροχη.
Μπορείτε έτσι να πάρετε δυνάμεις για τη συνέχεια της περιήγησης αγναντεύοντας τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης με τον δεσπόζων Παρθενώνα.
Ο τρίτος και τελευταίος όροφος περιλαμβάνει ένα κεντρικό χώρο και περιμετρικά του την αίθουσα του Παρθενώνα.
Στον κεντρικό χώρο – του οποίου τμήμα του δαπέδου είναι γυάλινο – παρουσιάζονται σε αναπαράσταση και σε μικρή κλίμακα το ανατολικό και δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, όπως θα ήταν αν δεν είχαν υποστεί καταστροφές.
Ακόμα, υπάρχει μακέτα της Ακρόπολης και στο βάθος, στο κέντρο ενημέρωσης, προβάλλεται στα ελληνικά και αγγλικά το πολυσυζητημένο φιλμ με τη συμμετοχή του Γαβρά, στο οποίο ξαναπροστέθηκαν τα δώδεκα δευτερόλεπτα που είχαν λογοκριθεί και αφαιρεθεί αφού παρουσιάζουν ρασοφόρους της πρώτης χριστιανικής περιόδου να καταστρέφουν τμήματα των Φειδιακών γλυπτών.
Αν και θα έπρεπε να προβάλλεται σε απομονωμένο ή κλειστό χώρο, για λόγους ακουστικής, είναι μια προβολή πολύ κατατοπιστική για την κατασκευή, τη θέση και την ιστορία του ναού στο πέρασμα των χρόνων.
Η αίθουσα του Παρθενώνα είναι ορθογώνια και γυάλινη και έχει ακριβώς τον ίδιο προσανατολισμό και διαστάσεις με τον Παρθενώνα, τον οποίο οι επισκέπτες κοιτούν μέσα από τους γυάλινους τοίχους.
Τον ίδιο προσανατολισμό έχουν και τα γλυπτά όπως ήταν πάνω στο αρχαίο κτίριο, ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να κατανοούν τη διαμόρφωση του Παρθενώνα.
Η ζωοφόρος εκτίθεται στους τοίχους, τα αετώματα σε χαμηλές σχετικά βάσεις και οι μετώπες ψηλά, στηριζόμενες από κολώνες έτσι ώστε να θυμίζουν το θριγκό του ναού.
Ο Παρθενώνας ξεκίνησε να χτίζεται το 447 π.Χ όταν ο Περικλής ανέθεσε στο γλύπτη Φειδία την διεύθυνση των εργασιών.
Ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης ανέλαβαν την εκπόνηση των σχεδίων του.
Μέσα σε 15 χρόνια και με την συνεργασία πολλών καλλιτεχνών κατασκευάστηκε ο Παρθενώνας, ο ναός της Παρθένου Αθηνάς, το πρώτο οικοδόμημα του βράχου μετά την Περσική καταστροφή.
Οι μετόπες που εναλλάσσονται με τρίγλυφα αποδίδουν η κάθε μία μια αυτοτελή σκηνή με συνήθως δύο μορφές και έχουν θέματα εμπνευσμένα από μυθικές μάχες.
Στην ανατολική πλευρά εικονίζεται η Γιγαντομαχία, στη δυτική η Αμαζονομαχία, στη νότια η Κενταυρομαχία και στη βόρια η άλωση της Τροίας.
Τα αετώματα, οι τριγωνικοί χώροι της στέγης στα δύο μέτωπα του κτιρίου, έχουν συνθέσεις με θέματα από την αττική μυθολογία.
Το ανατολικό, πάνω από την είσοδο, παριστάνει τη Γέννηση της Θεάς Αθηνάς από το ανοιγμένο με τσεκούρι κεφάλι του Δία, ενώ το δυτικό τη διαμάχη μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνα για τη διεκδίκηση της Αττικής γης.
Η ζωοφόρος εκτυλίσσεται σε 160 μέτρα, έχει ύψος ενός μέτρου, αποτελείται από 115 λίθους συνεχών ανάγλυφων παραστάσεων ανθρώπων σε κίνηση και έχει ως θέμα τα Μεγάλα Παναθήναια.
Παριστάνεται η πομπή που φτάνει στο ναό της Αθηνάς Πολυάδος για να παραδώσει στους ιερείς το νέο πέπλο για το ξόανο της θεάς.
Τριακόσιες εξήντα ανθρώπινες και θεϊκές μορφές και πάνω από διακόσια πενήντα ζώα πεντελικού μαρμάρου συνθέτουν την παράσταση.
Ένα φυσικό ακρωτήριο που στέφει την κορυφή του αετώματος του Παρθενώνα, σχεδόν ολοκληρωτικά αντίγραφο, συμπληρώνει τα αριστουργήματα της αίθουσας.
Η αίθουσα του Παρθενώνα είναι ένας χώρος μοναδικός, ευρύχωρος, ωραία στημένος, που δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να αντιληφθεί και να θαυμάσει το μεγαλείο του Παρθενώνα.
Τα αυθεντικά μέλη συνδέονται με αντίγραφα όσων απουσιάζουν.
Είναι πραγματικά λυπηρό, για το επισκέπτη, τον Έλληνα, το ίδιο το μνημείο ότι τα περισσότερα τμήματα είναι αντίγραφα.
Το μεγαλύτερο μέρος των αετωμάτων το απέσπασε βιαίως ο Λόρδος Έλγιν το 1801 με 1803.
Άλλα κατέπεσαν και ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφές της Ακρόπολης με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους το 1833 και μετά.
Τμήματα από τις μορφές υπάρχουν στο Βρετανικό Μουσείο (όπου εκτίθεται και σχεδόν η μισή ζωοφόρος), στο μουσείο της Ακρόπολης, κάποιες βρίσκονται υπό συντήρηση, ενώ άλλες είναι γνωστές μόνο από τα σχέδια του Carrey, Φλαμανδού ζωγράφου που επισκέφτηκε την Αθήνα το 1674, δεκατρία χρόνια μετά την ανατίναξη του Παρθενώνα από το Morosini.
Ας ελπίσουμε ότι τα οργανωτικά προβλήματα του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης θα επιλυθούν σύντομα και πως τώρα που η Ελλάδα εξασφάλισε τον κατάλληλο χώρο, τα «ελγίνεια μάρμαρα» θα επιστρέψουν κάποια στιγμή στο σπίτι τους για να ξανά γίνουν τα «Ιερά Μάρμαρα του Παρθενώνα»..