Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού «Όθρυς» – Οι πρωτεργάτες και η ίδρυσή της

Η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού «Όθρυς» ιδρύθηκε επισήμως την Κυριακή, 28 Απριλίου 1896. Λέμε επισήμως γιατί προϋπήρχε άτυπα ως μία ομάδα ανθρώπων του Αλμυρού με πνευματικά ενδιαφέροντα μεταξύ των οποίων κυριαρχούσε η διάσωση των σκορπισμένων σ” όλη την περιοχή της επαρχίας Αλμυρού αρχαιοτήτων και αρχαιολογικών ευρημάτων. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας είχαν καταστραφεί αρκετά μνημεία αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας κάθε είδους. Στα δέκα τουρκικά τζαμιά που είχαν χτιστεί στον Αλμυρό είχαν χρησιμοποιηθεί πολλά αρχιτεκτονικά μέλη από αρχαιοελληνικές κατασκευές της περιοχής. Χριστιανικοί ναοί είχαν καταστραφεί ή μετατραπεί σε τουρκικά τζαμιά. Το ίδιο γινόταν και στα τουρκικά νεκροταφεία γύρω από τα τζαμιά σε πολλούς τάφους των οποίων χρησιμοποιήθηκαν επίσης μαρμάρινα λείψανα των κτισμάτων των Δύο Βυζαντινών Αλμυρών. Ο γιος του Αλή πασά, ο Βελή πασάς, για το χτίσιμο του παλατιού του και των άλλων κτισμάτων της πόλης, που προσπάθησε να χτίσει στη θέση «Τσιγγέλι» του Αλμυρού, χρησιμοποίησε τους ογκόλιθους από τα τείχη του περιβόλου της Ελληνιστικής Άλου. Αλλά και οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής δεν δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν για τις οικοδομικές ανάγκες τους ο,τιδήποτε τους ήταν χρήσιμο μη γνωρίζοντας ίσως -ή και αδιαφορώντας- για την σημασία και την ιστορική και αρχαιολογική τους αξία. Στο βόρειο τείχος της Ελληνιστικής Άλου, που ήταν πλησιέστερο προς τον Πλάτανο και τον Αλμυρό, είχαν στήσει ασβεστοκάμινα στα οποία μετέτρεπαν σε ασβέστη για τις οικοδομικές ανάγκες πέτρες από το τείχος. Έτσι εξηγείται το ότι σήμερα δεν υπάρχουν παρά μόνο ίχνη του τείχους αυτού που μπορεί να τα παρατηρήσει μόνο ο πολύ προσεκτικός ερευνητής.

Αλλά και μετά την απελευθέρωση του Αλμυρού στα 1881 από τους Τούρκους, εξακολούθησε η ίδια καταστροφή από τους ντόπιους κατοίκους και ίσως μάλιστα με περισσότερο τώρα ζήλο αφού πλέον, νιώθοντας ελεύθεροι, αυξήθηκε η δημιουργική τους τάση στις νέες συνθήκες που δημιουργούνταν. Για το χτίσιμο του ναού του Αγίου Τρύφωνα, π.χ., στο οποίο πρωτοστατούσε η κυρία Ρακοπούλου, σύζυγος του βουλευτή του Αλμυρού Στάθη Ρακόπουλου, χρησιμοποιήθηκαν πολλά μάρμαρα από τα τουρκικά νεκροταφεία, κυρίως επιτύμβιες στήλες τάφων, από τις οποίες μάλιστα αποξέστηκαν, με εντολή της κυρίας Ρακοπούλου, όποιες επιγραφές ήταν γραμμένες σ” αυτές.

Η κατάσταση αυτή ενοχλούσε τα φιλάρχαια και φιλίστορα μέλη της παραπάνω ομάδας και προκειμένου να μπορέσουν να διασώσουν ό,τι μπορούσαν από αυτά που είχαν απομείνει και για να μπορούν να έχουν περισσότερη δύναμη, αποτελεσματικότητα και κύρος σ’αυτή τους την προσπάθεια, ίδρυσαν την «Φιλάρχαιο Εταιρεία» της «Όθρυος» της οποίας κύριος σκοπός ήταν «Η συλλογή αντικειμένων αρχαίων, μεσαιωνικών και των νεωτέρων των συμβαλλομένων εις την ιστορίαν του Ελληνικού Έθνους».

Τα πρώτα ιδρυτικά μέλη ήταν δώδεκα. Ο αριθμός ήταν συμβολικός θυμίζοντας τους δώδεκα αποστόλους που θα προσπαθούσαν να διαδώσουν το σωτήριο μήνυμα. Ένα διάχυτο μυστικιστικό πνεύμα που μπορεί να διακρίνει ο μελετητής των άλλων, εκτός των αρχαιολογικών δημοσιευμάτων και κυρίως προσωπικών σημειώσεων του Νικολάου Γιαννόπουλου, βασικού ιδρυτικού στελέχους αυτής της προσπάθειας, οδηγεί στη σκέψη αυτή. Πρώτος στον κατάλογο των δώδεκα αυτών μελών ήταν ένας ιερέας.

Πρώτος πρόεδρος της Φιλαρχαίου Εταιρείας ήταν ο Ευάγγελος Βαρβαρέζος, γιατρός από τη Βρύναινα « γεννηθείς εις Βρύνιαν της Θεσσαλίας την 15ην Ιανουαρίου 1852». Λίγα βιογραφικά στοιχεία του, δημοσιευμένα σε αρχαιολογικά περιοδικά του Εξωτερικού, με πολύ επαινετικά λόγια για το έργο της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού, πρέπει να αναφερθούν γιατί μας δίνουν και άλλες χρήσιμες πληροφορίες αλλά μας υποδεικνύουν και τη δύναμη που χρειαζόταν για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας. «Μόλις δωδεκαετής, ο κ. Βαρβαρέζος εγκατέλειπε την γενεθλίαν γην κατέχων τα πρώτα γράμματα, άτινα εδιδάσκοντο τότε εις τα θεσσαλικά χωρία. Διέτρεξε μεθ” ενός των θείων του τας κυριωτέρας αγοράς της Ανατολής, επί τω σκοπώ του να ενταχθή εις το εμπόριον. Κατά το 1868 ευρίσκετο εις Ιεροσόλυμα. Αι κατά την εποχήν εκείνην υφιστάμεναι δυσκολίαι μεταξύ της Πύλης και του Ελληνικού Βασιλείου είχον επιφέρει την ρήξιν των σχέσεων. Ο κ. Βαρβαρέζος ως Έλλην απεδιώχθη της αγίας πόλεως και κατέφυγεν εις τας Αθήνας όπου και αποτελείωσε τας σπουδάς του. Αίφνης η κλίσις τον είχε στρέψει προς την ιατρικήν. Μετά την λήψιν του απολυτηρίου του ενεγράφη ως φοιτητής εις το Πανεπιστήμιον των Αθηνών. Προητοιμάζετο ησύχως διά τας εξετάσεις του όταν εξερράγη η θεσσαλική επανάστασις (1878) εναντίον της τουρκικής κυριαρχίας. Ως καλός πατριώτης ο κ. Βαρβαρέζος αφήκεν τας αγαπητάς του μελέτας και εδόθη εις την υπεράσπισιν του τόπου του και της ιεράς αρχής της ελευθερίας.

Μετά το τέλος της επαναστάσεως επανήρχισε το έργον του με ζέσιν και κατά το 1881 έλαβεν το δίπλωμά του. Έκτοτε εξασκεί το επάγγελμά του εις Αλμυρόν όπου χαίρει της γενικής υπολήψεως. Δις οι συμπολίται του τω ενεπιστεύθησαν την υπεράσπισιν των συμφερόντων των εις το δημοτικόν συμβούλιον, ομήγυρις εις την οποίαν υπήρξεν πρόεδρος επί μακράν περίοδον.

Ανήρ αγαστός, λόγιος και γνώστης της αρχαιολογίας, ο ιατρός κ. Βαρβαρέζος, έβλεπε μετά πόνου να πωλώνται ή να ακρωτηριάζωνται αι ωραίαι θεσσαλικαί αρχαιότητες, τας οποίας εις τα μέρη ταύτα συναντά τις εις κάθε βήμα. Αποφασίσας να θέση τέρμα εις την κατάστασιν ταύτην, εσύστησεν εις Αλμυρόν την 28ην Απριλίου 1896 την Αρχαιολογικήν Εταιρείαν «Όθρυς».της οποίας κύριος σκοπός ήτο να προστατεύση τα ενθύμια της αρχαίας Ελλάδος. Η Εταιρεία καταγίνεται ωσαύτως εις το να συναθροίση πολλά αντικείμενα αναφερόμενα εις τας τρεις μεγάλας περιόδους της Ελληνικής Ιστορίας. Από της συστάσεώς της ο κ. Βαρβαρέζος ωνομάσθη πρόεδρός της. Μόλις συστηθείσα η Εταιρεία εφρόντισε να συναθροίση συλλογάς σπανίας ενδιαφέροντος τεχνικού και καλλιτεχνικού. Δυστυχώς αι συλλογαί αύται κατεστράφησαν και διεσκορπίσθησαν κατά την τουρκικήν εισβολήν που επηκολούθησε τον πόλεμον του 1897. Τεμάχια μνημείων της Βυζαντινής εποχής, εκερματίσθησαν, σπάνια χειρόγραφα εσχίσθησαν ή εκάησαν, η απώλεια υπήρξεν ανεπανάληπτος. Εν τούτοις τω 1898 μετά την εκκένωσιν της Θεσσαλίας, ανασυσταθείσα η Εταιρεία άρχισε πάλιν το έργον της μετά θάρρους. Αι δωρεαί επλημμύρισαν, μερικαί ανασκαφαί, ευτυχείς συμπτώσεις, επλήθυναν και πάλιν τους διαδρόμους του Μουσείου. Κατέχει, κατά το παρόν, συλλογήν, αν μη εκ των πλουσιωτέρων, πολλά τουλάχιστον εκ των περιεργοτέρων των ελληνικών αρχαιοτήτων. Αγγεία επιτάφια, ποτήρια, αγαλματίδια, επιγραφαί, χειρόγραφα και κοσμήματα. Τοιούτον υπήρξε εις τέσσερα έτη το έργον της γενναίας Εταιρείας. Κατέχει εν τοις χωρίοις μέσα σέβας ένεκα των αναμνήσεων της ποτε ενδόξου εποχής νυν δε απωλεσθείσης ελπίζει διά της υλικής και ηθικής βοηθείας του λαού και του Κράτους ν” ανακαλύψει τον διάσημον ναόν της Αθηνάς του Ίτωνος, του οποίου η ανακάλυψις θα είναι δι” αυτήν αιώνιος τίτλος ευγνωμοσύνης των αρχαιολόγων όλων των μερών.»

Σημαντικότατο, ωστόσο, στέλεχος και κύριος εμνευστής της Εταιρείας ήταν ο Νικόλαος Γιαννόπουλος. Για το έργο του και την προσφορά υπάρχουν πάρα πολλά δημοσιεύματα. Δείγματα παρουσιάζουμε «Είχε γραφεί εν τω υπό χρονολογίαν 6 Νοεμβρίου 1898 της «Νέας Θεσσαλίας» φύλλον υπό Ν. Γιαννοπούλου ότι εν τω χωρίω Ακκετσελί είχεν ανευρεθεί υπό τινων χωρικών εν τοις αγροίς μαρμαρίνη κεφαλή νεανική και χαλκούν αγαλμάτιον του Απόλλωνος και λεπτομερώς είχον περιγραφεί εν τω μνημονευθέντι φύλλω. Προχθές ο γραμματεύς της Νομαρχίας Λαρίσης κύριος Λάσκαρης τη εντολή του εφόρου των αρχαιοτήτων κ. Β. Στάη καλέσας τον Ν. Γιαννόπουλον εζήτησε παρ” αυτού τας δεούσας πληροφορίας και ετηλεγράφησε εις τον εν Βόλω κ. Στάην όπως ελθών εις Αλμυρόν παραλάβη ταύτα. Την επιούσαν (12 Μαΐου) ο κ. Ειρηνοδίκης Αλμυρού μετά του κ. υποφαινομένου παραλαβών και τον Γιαννόπουλον μετέβησαν επί τόπω και κατέσχον τα εν λόγω αντικείμενα ως και κεφαλήν εξ οπτής γης. Ήδη η κοινωνία εχαρακτήρισεν τον κ. Γιαννόπουλον ως προδότην των συμφερόντων του τόπου διότι ούτος υπό φιλαρχαίων αισθημάτων κινούμενος διέσωσε σπουδαιοτάτην επιγραφήν το 1887 ευρισκομένην νυν εν τω αρχαιολογικώ Μουσείω Αθηνών, διέσωσε πλείους των 100 επιγραφών δημοσιεύσας αυτάς εν εγκρίτοις αρχαιολογικοίς περιοδικοίς της τε ημεδαπής και αλλοδαπής, εξέδωκεν ιδίοις αναλώμασιν τα «Φθιωτικά» του ων τα 3/4 διένειμε δωρεάν, επραγματεύσατο περί διαφόρων αρχαιολογικών θεμάτων εν τω τε Bulletin Correspondance της Γαλλικής Σχολής και τη Εβδομαδιαία Επιθεωρήσει του Νεολόγου Κωνσταντινουπόλεως, επραγματεύσατο ιδιαιτέρως εν τη «Νέα Θεσσαλία» περί διασώσεως των κατά την Θεσσαλίαν αρχαιοτήτων και ανεκοινώσατο πολλάκις εν τη «Νέα Θεσσαλία» και τοις «Καιροίς» διαφόρους ανακαλύψεις αρχαιοτήτων κατά την επαρχίαν Αλμυρού γενομένας. Δι” όλα αυτά λοιπόν θεωρείται προδότης διότι εγένετο αίτιος όπως ολίγαι αρχαιότητες διαφυγούσαι τον όλεθρον ή την απεμπώλησιν θα τύχωσιν μετ” ου πολύ χρόνον εν τω κοινώ Θησαυροφυλακίω των Ελλήνων του Αρχαιολογικού Μουσείου. Εάν οι κ. κ. Αλμυρείς θεωρούσιν προδοσίαν την διάσωσιν των αρχαιοτήτων του τόπου των ώφειλεν ο κ. Δήμαρχος να προβή ως εκ της θέσεώς του τότε (6 Νοεμβρίου 1893), εις την κατάσχεσιν των εν λόγω αρχαιοτήτων ως και ο κ. Ν. Γιαννόπουλος τούτο εν τη διατριβή του συνέστησεν αυτώ κατά μίαν αίθουσαν εν τω Δημαρχείω, εν τοις Ελληνικοίς Σχολείοις να καθιερώση εις Αρχαιολογικόν Μουσείον εν η να εναποτίθενται αι εκάστοτε ευρισκόμεναι αρχαιότητες εν τω τόπω. Εν τέλει ο κ. Ν. Γιαννόπουλος είναι έτοιμος να υποδείξη τω κ. Δημάρχω και ετέρας αρχαιότητας όσαι εισέτι διέφυγον τον όλεθρον και την απεμπώλησιν άμα ως πληροφορηθή ότι η ανωτέρω εξενεχθείσα ιδέα ενεσαρκώθη υπό του κ. Δημάρχου.»

«Ο αστυνόμος Αλμυρού κ. Γ. Κυριαζής τη υποδείξει του κ. Ν. Ι. Γιαννοπούλου διέταξε τον υπαστυνόμον του Δήμου Πλατάνου όστις μεταβάς κατέσχεν εν τω χωρίω Κωφοίς ευρισκομένην εν τη οικία Γ. Καζή αρχαίαν ενεπίγραφον πλάκα συν άλλοις αρχαίοις αντικειμένοις και μετήνεγγεν αυτά εις το κατάστημα της αστυνομίας Πλατάνου. Την ενεπίγραφον ταύτην πλάκα είχεν επισκεφθεί και άλλοτε ο κ. Ν. Ι. Γιαννόπουλος και είχεν δημοσιεύσει το κείμενον αυτής εν τω Bulletin de Correspondance Hellenique (το έτος 1891, τόμ. 15, σελ. 569, Νο 14) και περί ης εποιήσατο λόγον εν τη συνεδρία της εν Αθήναις Γαλλικής Σχολής το 1891 τη 4η Δεκεμβρίου ο διευθυντής της Σχολής κ. Homolle, ως αναφερούσης άγνωστον τινά μήνα Κουράλιον. Τη παρελθούση δε Κυριακή ο κ. Ν. Ι. Γιαννόπουλος παραλαβών και τον κ. Αθ. Σπυριδάκην μετέβησαν επί τούτω και ανέγνωσαν την προκειμένην επιγραφήν έλαβον δε μεθ” εαυτών εκτύπωμα επί χάρτου όπερ ο κ. Ν. Γιαννόπουλος θα αποστείλη εις την Διεύθυνσιν της Γαλλικής Σχολής προς πληρεστέραν διευκρίνισιν αυτής καθ” όσον προ τοις δυσίν ήδη γνωστοίς μησίν Αδρομίω και Κουραλίω υπάρχουσι και έτεροι δύο δυσανάγνωστοι πιθανώς άγνωστοι. Το ενδιαφέρον λοιπόν εξ αυτής της επιγραφής είναι να γνωρίσωμεν τους θεσσαλικούς τούτους μήνας και τα ονόματα των εν αυτή στρατηγών ως και τον χρόνον της στρατηγίας αυτών. Προσεχώς θα δώσωμεν και το κείμενον της εν λόγω επιγραφής άμα ως συμπληρώθη η ανάγνωσις αυτής».

Μεταξύ των καταλοίπων του σώζεται ένας τεράστιος αριθμός επιστολών. Βρίσκονται σκορπισμένες σε διάφορα αρχεία, όπως στη βιβλιοθήκη των Συλλόγου των Τριών Ιεραρχών του Βόλου, στα Αρχεία Νομού Μαγνησίας και σε άλλα αρχεία. Μικρό δείγμα των επιστολών αυτών, χαρακτηριστικών της δραστηριότητας και των ενδιαφερόντων του παρουσιάζουμε στη συνέχεια.

«Εν Αλμυρώ τη 3 Δεκεμβρίου 1896

Αξιότιμε Κύριε Δ. Τζοποτέ εις Βώλον Λίαν ευχαρίστως εκομισάμην την πολλού λόγου αξίαν μονογραφίαν σας περί της σχέσεως των γεωργών προς τους κτηματίας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον εν Θεσσαλία. Συγχαίρω Υμίν εκ βαθυτάτης καρδίας επί τούτω και εύχομαι όπως και άλλας υμών μελέτας φέρητε εις φως προς διαλεύκανσιν της πατρίου ημών ιστορίας. Τα επιχειρήματα, άτινα μεταχειρίζεσθε, κέκτηνται αναμφισβήτητον κύρος, αι δε ιστορικαί πηγαί, εξ ων την πολύτιμον υμών ύλην ηντλήσατε, εισίν αφθονώταται. Θα γράψω τινά και εν τη «Αυγή» περί αυτής, προτιθέμενος όσας τυχόν πηγάς δεν εκρίνατε αξίας να σημειώσητε, ή παρείδετε, αρυόμενος αυτάς εξ επιγραφών και εγγράφων. Επειδή ανιαραί νυν ασχολίαι αφαιρούσι με ουκ ολίγον χρόνον, συνεστήσαμε δ” εσχάτως και φιλάρχαιον τινα Εταιρείαν ενταύθα σκοπόν έχουσα την περισυλλογήν και διάσωσιν διαφόρων αρχαιοτήτων της επαρχίας μας καταστρεφομένων οσημέραι, και, ως εκ τούτου είμεθα άπαντες οι εταίροι εις κίνησιν, δια τούτο επί τινας ημέρας θα αναβάλω την εν τη «Αυγή» δημοσίευσιν. Δέξασθε, αξιότιμε Κύριε, την διαβεβαίωσιν της προς Υμάς εξαιρέτου υπολήψεώς μου μεθ” ης διατελώ. Όλως υμέτερος Ν. Ι. Γιαννόπουλος» «Εν Αλμυρώ τη 16/28 Φεβρουαρίου 1897, Αξιότιμε κύριε Διευθυντά εις Αθήνας (τω αξιοτίμω κ. Θεοφίλω Homolle, διευθυντή της Γαλλικής Σχολής Αθηνών) Και προλαβόντως έγραψα υμίν και απάντησιν παρ” υμών δεν έλαβον. Σας παρακαλώ όπως ευαρεστούμενοι μοί γνωρίσητε εάν ελάβατε τας επιστολάς μου ως και πώς δύναμαι να προμηθευθώ το Bulletin δύο ετών διότι οι εν Αθήναις βιβλιοπώλαι Μπεκ και Γουίλμπεργκ με παρέπεμψαν εις υμάς. Η ενταύθα Φιλάρχαιος Εταιρεία η «Όθρυς» συνέλεξε ικανάς ανεκδότους επιγραφάς ων τινες δεν μετηνέχθησαν εισέτι εκ του τόπου της ανευρέσεως ένεκα της κρατούσης πολιτικής ανωμαλίας. Ουχ ήττον πιστεύω ότι εντός βραχέος θα έχω την τιμήν να διευθύνω υμίν τα κείμενα (textes). αυτών. Η Φιλάρχαιος Εταιρεία ηγόρασε εσχάτως δύο αγαλμάτια ων το εν έχει ύψος Ο.10 μ. το δε έτερον 0,06 μ. εκ χαλκού παριστάνοντα τον Ερμήν και μίαν σφραγίδα χαλκίνην ης το εκτύπωμα μετ” απεικονισμάτων διευθύνω υμίν εξαιτούμενος την γνώμην σας. Επίσης δύο ανάγλυφα μήπω φωτογραφηθέντα περιήλθον εις την Φιλάρχαιον Εταιρείαν άτινα θα σας αποστείλω εις φωτογραφίαν βραδύτερον. Διατελώ μεθ” υπολήψεως Ν. Ι. Γιαννόπουλος». «Εν Αλμυρώ τη 30 Μαρτίου 1900 Προς τον κ. Πρόεδρον της Φιλαρχαίου Εταιρείας «Όθρυς», Ενταύθα. Κύριε Πρόεδρε, λαμβάνω την τιμήν να γνωρίσω Υμίν ότι σήμερον περί ώραν 4ην μ. μ. μεταβάς εις το Παρθεναγωγείον είδον μετά λύπης ότι τινές των ενεπιγράφων λίθων αποξύνονται δι” υελοχάρτου και αποσβαίνονται τα γράμματα δι” αυτού υπό κακοποιών παίδων κατά την γνώμην των διδασκάλων ιδόντων ένα εκ των λίθων τούτων. Επίσης τα νομίσματα μένοντα φύρδην μίγδην και εντός κυτίων σωρηδόν ήρχισαν να σκωριάζουσιν, ως εκ τούτου κατά την γενομένην προχθές επιθεώρησιν υπ” εμού ηναγκάσθην να προστρίψω αυτά δι” ελαίου και να θέσω αυτά εντός πιτύρων. Φρονώ λοιπόν ότι ανάγκη είναι να κατασκευασθή μία ειδική νομισματική υελοθήκη, ήτις να περιλάβη τα κρείττω και καλώς διατηρημένα νομίσματα εν τάξει. Ουδόλως άσκοπον θεωρώ να συγκληθή η Εταιρεία και να αποφανθή και περί άλλων τοιούτων ζητημάτων. Ειμί μεθ” υπολήψεως Ο Γραμματεύς της Εταιρείας Ν. Ι. Γιαννόπουλος». «Αλμυρός τη 13 Σεπτεμβρίου 1907 Τω κ. Ιωάννη Βογιατζίδη, διδάκτορι της Φιλολογίας και Σχολάρχη εις Άνδρον. Αξιότιμε κύριε, Ο ειλικρινής φίλος μου κ Γ. Παρθενόπουλος συντελών. όπως συνδεθή μεταξύ ημών πνευματική τις επικοινωνία μοί ωμίλησε περί υμών και των φιλαρχαίων αισθημάτων σας και μοί συνέστησε όπως ανακοινώσω υμίν περί της ιδρύσεως και προαγωγής του Μουσείου της Φιλαρχαίου Εταιρείας «Όθρυος». Εκπληρών όθεν την επιθυμίαν σας και την σύστασιν του εξαιρέτου φίλου, λαμβάνω την τιμήν ίνα αποστείλω υμίν δωρεάν το άρτι εκδοθέν 6ον τεύχος του Δελτίου της Φιλαρχαίου Εταιρείας «Όθρυος» ίνα εξ αυτού κρίνετε περί της σημασίας και του έργου της Εταιρείας ταύτης, ης οι περισσότεροι κόποι βαρύνουσιν εμέ ιδίως. Ασχολούμενος εις την συγγραφήν της τοπογραφίας της επαρχίας Αλμυρού και βλέπων οσημέραι καταστρεφόμενα τα λείψανα του οιχομένου μεγαλείου της ενδόξου ποτέ και καθ” όλας τας φάσεις του ελληνικού έθνους ακμασάσης χώρας ταύτης ανεκοίνωσα το πρώτον το 1896 εις 11 κυρίους την ιδέαν όπως ιδρυθή εν μικρόν σωματείον ονομαζόμενον Φιλάρχαιος Εταιρεία η «Όθρυς» όπως περισυλλέξη και διασώση τας εκάστοτε ανακαλυπτομένας και κατά τόπους έτι κειμένας αρχαιότητας. Όντως η ιδέα αύτη ενεσαρκώθη και ετέθησαν αι πρώται βάσεις, τα μέλη ηυξήθησαν και καταβάλλουν έκαστον ως ετησίαν αυτού συνδρομήν δραχμάς 6 και ως περί κέντρον συνελέγησαν ικαναί αρχαιότητες. Την καθόλου και λεπτομερή κίνησιν του σωματείου τούτου και τα εν αυτώ προσκτήματα ως και τα επιγραφάς δύνασθε να ίδητε εν τοις 6 τεύχεσι του Δελτίου της Εταιρείας «Όθρυος», εκδοθείσιν από του 1899 – 1907 και τιμωμένοις δραχμάς 8 περίπου, ήτοι ενός εκάστου των τριών πρώτων τευχών τιμωμένων δραχμής μιας των δε τελευταίων τριών τευχών τιμωμένων εξ εκάστου δραχμάς 1,50 πλην του 6ου τιμωμένου δραχμάς δύο. … Ν.Ι.Γιαννόπουλος».

Το «Δελτίον της εν Αλμυρώ Φιλαρχαίου Εταιρείας της Όθρυος»

Μία από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού, πολύ τολμηρή για την εποχή εκείνη για μια μικρή επαρχιακή πόλη όπως ο Αλμυρός, ήταν η έκδοση ειδικού αρχαιολογικού περιοδικού με σκοπό τη δημοσίευση και τη μελέτη των αρχαιολογικών ευρημάτων που συγκέντρωναν τα μέλη της. Λίγα από τα δημοσιεύματα του πρώτου τεύχους, που κυκλοφόρησε το 1899, μας δίνουν την ταυτότητά του.

1. Σκοπός της εκδόσεως του δελτίου

«Εκδίδοται τόδε το δελτίον ίνα μάθωσιν οι φιλάρχαιοι τα πεπραγμένα υπό της εν Αλμυρώ φιλαρχαίου εταιρείας «της Ό θρυος» από της ιδρύσεως αυτής μέχρι σήμερον, δήλαδη από της 28 Απριλίου 1896 μέχρι της 20 Αυγούστου 1899».

2. Πρακτικόν περί ιδρύσεως της Εταιρείας περί ψηφίσεως του καταστατικού και περί εκλογής του διοικητικού συμβουλίου αυτής

«Εν Αλμυρώ σήμερον την 28 ην Απριλίου 1896, ημέραν Κυριακήν και ώραν 8 ην μ.μ. συνελθόντες εκ συνεννοήσεως εν τη κατοικία Κωνστ. Χ. Πλάκα προς ίδρυσιν της Φιλαρχαίου Εταιρείας «της Όθρυος», σκοπούσης να περισυναγάγη και διαφυλάξη τα εν τη επαρχία Αλμυρού ή αλλαχού ευρισκόμενα έτι λείψανα της τε αρχαίας Ελληνικής εποχής και της Βυζαντιακής ως και των κάτω χρόνων, ων η διάσωσις και μελέτη συμβάλλουσιν εις διασάφησιν της πατρώας ημών ιστορίας και τέχνης, δώδεκα εκ των ενταύθα διαμενόντων οι εξής: Απόστολος Παπακωνσταντίνου, ιερεύς. Ευάγγελος Βαρβαρέζος, ιατρός. Αθανάσιος Ι. Σπυριδάκις, Ελληνοδιδάσκαλος. Πέτρος Παπανικολάου Γεώργιος Χ. Ζάχος, δημοδιδάσκαλος. Κωνσταντίνος Χ. Πλάκας δημοδιδάσκαλος Νικόλαος Μιχόπουλος, δημοδιδάσκαλος. Γεώργιος Α. Πλάκας, έμπορος. Δημήτριος Καραμίχος, έμπορος. Νικόλαος Ι. Βεζύρης, έμπορος. Μιλτιάδης Χ. Σπανόπουλος, έμπορος. Νικόλαος Ι. Γιαννόπουλος, κτηματίας. Προσωρινώς προεδρεύοντος Αθανασίου Ι. Σπυριδάκη και χρέη γραμματέως εκπληρούντος Κ. Χ. Πλάκα, Εψηφίσαντο το επόμενον εξ 8 άρθρων καταστατικόν, είτα εξελέξαντο ομοφώνως επί τριετίαν μέλη του διοικητικού συμβουλίου, πρόεδρον μεν Ευάγγελον βαρβαρέζον ιατρόν, γραμματέα δε Νικόλαον Ιω. Γιαννόπουλον, ταμίαν Μιλτιάδην Χ. Σπανόπουλον, και συμβούλους Αθανάσιον Ι. Σπυριδάκην και Γεώργιον Αν.Πλάκαν. Το εκλεχθέν συμβούλιον εξέφρασε διά του προέδρου κ. Ευαγγέλου Βαρβαρέζου τας ευχαριστίας του προς τον προσωρινόν πρόεδρον, μεθ” ο διελύθη η προκαταρκτική αύτη συνεδρία των ιδρυτών της φιλαρχαίου εταιρείας «της Όθρυος». Ο προεδρεύων Ο γραμματεύς Αθ. Ι. Σπυριδάκις Κ. Χ. Πλάκας

ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΔΙΑΤΑΓΜΑ Βασιλεύς των Ελλήνων

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν το από 20 Μαΐου ε. έ. εξ άρθρων 8 καταστατικόν της εν Αλμυρώ Φιλαρχαίου Εταιρείας «της Ό θρυος», διατάσσομεν δε εντός της πρώτης τριμηνίας εκάστου έτους να υποωάλληται τω επί των Εσωτερικών Υπουργείω η διά το προηγούμενον έτος λογοδοσία του σωματείου, επιφυλασσόμενοι ν’ανακαλέσωμεν την έγκρισιν Ημών, εάν μη τηρηθή άρθρον τι του εγκρινομένου καταστατικού, ή μη υποβληθή λογοδοσία τις εντός της τασσομένης προθεσμίας. Ο αυτός Υπουργός εκτελέσει το παρόν διάταγμα, δημοσιευθησόμενον διά της εφημερίδος της Κυβερνήσεως μετά του εγκρινομένου καταστατικού. Εν Αθήναις τη 20 Μαϊου 1896 ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο Υπουργός των Εσωτερικών Κυρ. Μαυρομιχάλης

«Τη 29 Νοεμβρίου 1898 γενομένης πρώτης γενικής συνεδρίας των εταίρων εν παρηρτημένω δωματίω της επικαλουμένης οικίας Μπίμπαση, μετά την εκ νέου κατάληψιν της Θεσσαλίας υπό του Ελληνικού στρατού, ο κ. πρόεδρος ανεκοίνωσεν ότι τα μεν νομίσματα ου μόνον διεσώθησαν εκ της εις Θεσσαλίαν εν έτει 1897 -1898 επιδρομής των βαρβάρων, αλλά και ηυξήθησαν μετά την ανάκτησιν της Θεσσαλίας, εκ δε των λιθίνων αντικειμένων δύο μεν ανάγλυφα καλλίστης τέχνης απώλλοντο, τινά δε συνετρίβησαν, των λοιπών διασωθέντων, τα δε χριστιανικής αρχαιολογίας άπαντα απώλλοντο, εκ δε των βιβλίων απώλοντο 5 μεν χειρόγραφα, 2 δε έντυπα, των λοιπών διασωθέντων των μεν αρτίων, των δε εφθαρμένων εν μέρει, εκ δε των 450 αντιτύπων του καταστατικού 5 μόνον διεσώθησαν, επίσης και η σφραγίς άνευ θήκης. Είτα εψηφίσθη αι συνδρομαί να επαναληφθώσιν ένεκα των εκτάκτων περιστάσεων από της 1 Νοεμβρίου 1898, ως προς τους μη καταβαλόντας είτ” εν μέρει είτε όλην την ετησίαν συνδρομήν του έτους 1896 -1897 επιτραπέντος να εκλέξωσιν ό,τι εκ των δύο θα προηρούντο να καταβάλωσιν η μη. Τέλος εξελέχθησαν προς τοις εταίροις Χρ. Κωνσταντώρα, Κωνστ, Πριάκω και Πολυξένη Πολυμέρους δημοδιδασκάλω, τη προτάσει των κ. κ. Χρ. Βάχλα και Αθ. Σπυριδάκι επίτιμα μέλη οι εν Βώλω κύριοι Κωνστ. Καρτάλης, Δ. Τσοποτός και Ζωσιμάς εσφιγμενίτης δωρησάμενος τη εταιρεία 190 διάφορα βιβλία, αντεπεστέλλον δε ο κ. Δημοσθένης Ρίζος, δημοσιογράφος εν Βώλω, διά την προθυμίαν δημοσιεύειν εν τη Αυγή» και τη «Θεσσαλία» τας πράξεις της εταιρείας ». Το Δελτίον κυκλοφόρησε σε επτά συνολικά τεύχη μέχρι από το 1899 έως και το 1911 που κυκλοφόρησε το τελευταίο τεύχος. Η δεύτερη σύγχρονη εκδοτική περίοδος άρχισε 86 ολόκληρα χρόνια μετά, το 1997, οπότε βγήκε το νέο πρώτο τεύχος μέχρι και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αλμυρού

Ένα πολύ μεγάλο κατόρθωμα των πρώτων εκείνων μελών της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού ήταν και η ίδρυση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αλμυρού και η ανέγερση του κτιρίου στο οποίο στεγάστηκαν τα αρχαιολογικά ευρήματα που συγκεντρώθηκαν. Είναι το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο του Αλμυρού, το οποίο ύστερα από ειδική παραχώρηση εκ μέρους της, ανήκει ήδη στο Δημόσιο με επιβλέπουσα αρχή τη ΙΓ΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Από τους θησαυρούς που συγκέντρωσε η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού

Εκτός από τα αρχαιολογικά κατάλοιπα που διέσωσε και διαφύλαξε η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού -και για τα οποία δεν θα γίνει λόγος στο δημοσίευμα αυτό- φρόντισε και συγκέντρωσε αξιόλογα χειρόγραφα βιβλία, κυρίως εκκλησιαστικά. Μερικά από αυτά εξακολουθούν βρίσκονται και σήμερα στη βιβλιοθήκη -του Αρχαιολογικού Μουσείου Αλμυρού, που σχεδόν στο σύνολό της είναι η βιβλιοθήκη της τότε Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού. Η σημερινή διοίκηση της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού, αν και, με την πράξη παραχώρησης του Μουσείου στο Δημόσιο της 4 ης Δεκεμβρίου 1960, προβλεπόταν ότι «παραμένει εις την κυριότητα της Φιλαρχαίου Εταιρείας μόνον η δυτική αίθουσα του Μουσείου διά τας ανάγκας της Εταιρείας ήτοι διά την διατήρησιν της Βιβλιοθήκης της…» ουδέποτε διεκδίκησε την κατοχή της αλλά τουναντίον φρόντισε για τον περαιτέρω πλουτισμό της με αξιόλογα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βιβλία, πιστεύοντας ότι αυτή πρέπει να αποτελεί κτήμα εξ ολοκλήρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Αλμυρού για την καλύτερη λειτουργία του. Μερικά από αυτά τα πλέον αξιόλογα είναι τα παρακάτω: 1. Χειρόγραφο Ευαγγέλιο του ενδέκατου αιώνα σε μεμβράνη με 130 φύλλα διαστάσεων 0,26 χ 0,21 μ. 2. Χειρόγραφο Ευαγγέλιο του δωδέκατου αιώνα με 223 φύλλα, γραμμένο σε μεμβράνη. Στην αρχή του «κατά Μάρκον Ευαγγελίου» γράφεται, «Εξήγησις το υ θεοφιλεστάτου α ρχιεπισκόπου Βουλγαρίας κυρίου Θεοφυλάκτου πρόλογος ε ι ς τ ο κατ ά Μ ά ρκον Ε υ αγγέλιον», και, όπως σχολίαζε ο Νικόλαος Γιαννόπουλος, «Φαίνεται δ ε ό τι ά πασαι α ι βιογραφίαι τ ω ν ε υ αγγελιστ ώ ν συνεγράφησαν πιθανότατα υ π ό το υ α γίου Θεοφυλάκτου, α ρχιεπισκόπου Βουλγαρίας, α κμάσαντος κατ ά τ ο ν ΙΑ΄ α ιώ να και α νδρ ό ς λίαν ε υ παιδεύτου.» Ο επίσκοπος Βουλγαρίας Θεοφύλακτος έγραφε: «Το μεν κατ ὰ Ιωάννην Ευαγγέλιον έχει λεοντοπρόσωπον, βασιλικόν γ α ρ ο λέων και ηγεμονικόν. Ομοίως ουν και ο Ιωάννης απ ό του βασιλικού και δεσποτικού αξιώματος της θεότητος του Λόγου ήρξατο ειπ ώ ν «Εν αρχή ην ο λόγος και Θε ὸ ς ην ο Λόγος». Το δε κατ ά Ματθαίον ανθρωποπρόσωπον, απ ὸ γαρ της κατ ὰ σάρκα γεννήσεως και ενανθρωπήσεως του Κυρίου ήρξατο. Το δε κατ ὰ Μάρκον αετώ παρεικαζόμενον απ ό γαρ προφήτου ήρξατο του Ιωάννου, η δε προφητική χάρις, προορατικ ὴ ούσα κα ι ο ξέως τ α πόρρω βλέπουσα, α ετός ε στί φασ ί γ α ρ τ ο ν α ετ ό ν ο ξυδερκέστατον ε ί ναι, ώ στε και μόνον ε κ τ ω ν ά λλων ζ ώ ων πρ ο ς τ ο ν ή λιον δύνασθαι α τενίζειν μ η καμμύοντα. Μόσχ ῳ δ ὲ ό μοιον τ ο κατ ά Λουκ ά ν διότι α π ό τ η ς ι ερατείας το υ Ζαχαρίου ή ρξατο υ π έ ρ τ ω ν α μαρτι ώ ν το υ λαο ύ θυμι ώ ντος, κα ι μόσχος δ ε η ν ο θυόμενος τότε» 3. Χειρόγραφος χάρτινος κώδικας του 12 ου αιώνα με περιεχόμενα το κείμενο των λειτουργιών του Χρυσοστόμου, του Μεγάλου Βασιλείου και των Προηγιασμένων. ΄ 4. «Παρακλητική» με την εξής σημείωση: «+ η παρούσαν παρακλιτικ ὴ ί νε του Λεοτάρι από τι προυσα καί το επροσίλοσσε στο μεγαν νικόλαον ριχοβο κελέρια διά ψηχίν σωτερίαν κε εγράψε κε το όνομα του στιν α γίαν πρόθεσι λεοτάρης καί ο πατήρ αύτου θεόδωρος κε η μήτηρ α υ του ρηπίνα κε η αδελφί του παρισιόνα κε ο θίως αυτου στεφανης κε α λογεράκη καί ό πιως το αποξενοσί εκ το νάον του αγιου νικολαον να εχή τας αράς τ ῶ ν τρηακοσίων δέκα κε οκτώ θεοφορών π ἀ τέρ ὡ ν κε τον μεγαν νικόλαον ἀ ντίδικο ἐ ν ιμέρα κρισεως δια το ῦ το εγινεν η παρούσαν ο μολογίαν εις πίστωσην κε ασφαλιαν αμίν». Αξιοσημείωτες είναι μερικές ενθυμήσεις» που αποθησαυρίστηκαν στα βιβλία αυτά: α) « + 1784, 8 Ιουνίου ή λθα ε ι ς ραβδοβίζι . 10 Ιουνίου η μέρα Δευτέρα ε ι ς τ ο μοναστήριον στις σκληκοκαργιά». β) «1784, α υ γούστου 2 πίγα στην άρτα στ ο άλογό μου κα ι κάμω χαρτζιλίκι ά σπρα 80». γ) «Σεπτεμβρίου 14 ε πίγα στην άρτα, έ καμα χάρτζι ά σπρα 40» δ) «1784 ε ι ς μετέορο νοεμβρίου 25 ί λθα ε ι ς μετέορο. Στη συνέχεια αναφερόταν μία φαρμακευτική συνταγή «περί θέρμης» ε) 1773 μαρτίου 4 ημέρα β έ γεινεν σεισμ ὸ ς μέτριος έ τι μαρτίου 5 ημέρα γ ό ρα τρίτη έγηνεν σεισμ ό ς μέγας και έ πεσεν ο πύργος κα ι ό λα τ α σπίτια διεφθάρθηκαν ο μίως και η Ε υ αγγελίστρια ό ςτε υ γ η ν ύ κτα κα ι η μέρα δ ε ν έ παβε” έ τι ε ι ς τ α ς ια το υ μαρτίου ξυμερόνοντας πέμπτη το υ μέγα κανόνος έ ος ό ρα τετάρτη τ η ς νυκτ ό ς έ γηνεν πάλοιν σισμ ό ς φρικτ ό ς κα ι είταν ο λα ό ς ό λος ε ι ς τ η ν ε κκλησίαν κα ι ε γ ώ είμουν ε ι ς τ η ν Παναγίαν τ η ν Ε υ αγγελίστρηαν κα ι ησίλθουν ε ι ς τ ο ι ερ ό ν ο μο ύ μ ε τ ο ν Καλίνικον το υ α γίου γέροντος. στ) Αμπλακίαν έ χω ο ί δας, ε υ σπλαχνίαν έ χεις ο ί δα, έ χω, ο ί δας, έ χεις ο ί δα” σ ώ σον με Χριστ έ ὡ ς οίδας». ζ)αψ +το ῦ το το βιβλίον υ πάρχει τ η ς Υπεραγίας Δεσποίνης η μ ώ ν Θεοτόκου τ η ς καλουμένης Κισσιωτίσσης κα ι ό ποιος βουληθ ή κα ι ε λησταρχίσ η κα ι τ ο α ποξενώσ η ν α έ χ ῃ το ε πιτίμιον κα ι α ντίμαχον τ η ν Θεοτόκον ε ν η μέρ α κρίσεως. η) Ετος αψ+δ΄ ( = 1794) μαρτί ῳ α΄ γράφω καγ ὸ ᾿ Αναγνώστης Το ῦ Κόμνου δι ὰ ἐ νθύμισιν. θ) Ετος ζπα΄ (=7081 = 1573) τ ο ν μίναν Οκτόβριον… η μέρα Πέμπτη . . ε χάλασαν. ι)Ετο ῦ το τ ο παρόν βιβλίον υ πάρχει και ε ί ναι τ η ς ι ερ ά ς κα ι σεβασμίας Μον ή ς το υ Αγίου Ιωάννου προφήτου προδρόμου και ό πηος τ ο α πα. . να έ χ η τ α ς α ρ ά ς τ ω ν τιη΄ θεοφόρων πατέρων τ ω ν ε ν Νικαί α . ια) Έτος 1793 ή λθεν α κρίβεια μεγάλη σφόδρα ο πο ύ ε κινδύνεψεν ν α χαλάσ η ο κόσμος. Στάθης κόμνους. ιβ) 1831. γράφω καγό ο ι κονόμος ο πο ύ ή λθε ο Μπαλατσ ό ς κα ι έ καυσε τ ο χωριο. Οκτομβρίου 2. ιγ) Τ ω Θεοφιλεστάτ ω και μουσικωτάτ ω α γί ω ε πισκόπ ω τ η ς α γιωτάτης ε πισκοπ ή ς Ζητουνίου, ε μο ύ δ ε α υ θέντος και δεσπότου Ιωαννικίου, πολλά τ α έ τη». ιδ) Αθανάσιος, ταπειν ό ς ε ν παιδαγωγο ί ς γράφω. 5) Χάρτινος κώδικας του 17 ου αιώνα στην αρχαία τουρκική γλώσσα. Ο Νικόλαος Γιαννόπουλος μας έγραψε για υτόν τα εξής: « Επεδείχθη δε τ ω μουφτ ή Βώλου Γιακο ύ π Ταλα ά τ ε πισκεψαμέν ω ε ν έ τει 1902 τ ο ν Αλμυρ ό ν κα ι τ ο μουσε ί ον, όστις ε πιτροχάδην διεξελθ ώ ν τ ο ν κώδικα ε ί πεν ό τι υ πάρχουσιν ε ν α υ τ ώ δύο ε ι δ ώ ν γραφα ί , και ό τι ε ν τ η ε πιμεμελημένη γραφή περιέχονται ε πιστολαί α νέκδοτοι πολλ ώ ν διακεκριμένων ο θωμαν ώ ν του ΙΣΤ΄ κα ι ΙΖ΄ α ιώ νος πολλο ύ ε νδιαφέροντος ά ξιαι. Τ ο τ η ς ε τέρας γραφ ή ς περιεχόμενον δ ε ν ε ί πεν η μ ί ν τι α ναφέρει. Καλ ό ν ό μως θ α ή το τ ο χειρόγραφον ν α ε μελετ ά το, διότι ε νδεχόμενον ν α περιέχ η ι στορικ ά ς ε ι δήσεις τ η ς σκοτειν ή ς ε κείνης ε ποχ ή ς. 7) Χειρόγραφος κώδικας του 17 ου αιώνα επίσης «περιέχων λογιστικο ύ ς πίνακας διαφόρων ε ι δ ώ ν ε μπορευμάτων, ε πιγραφόμενος; «Κατάστιχον το υ μακαρίτη Ιω. Αναγνώστη Χατζ ή – Νικολάου»» 8) Ένας άλλος χειρόγραφος κώδικας παρουσιάζει ενδιαφέρον «Περιέχει Γραμματικ ή ν κατ” ε ρωταπόκρισιν μεταξ ύ διδασκάλου κα ι μαθητο ύ . Εν τέλει φέρει τ η ν εξ ή ς σημείωσιν. – «Τ ι ε στιί Γραμματική ; – Τεχνολογία συντομωτάτη κατ ᾿ ερώτησιν και απόκρισιν, συντεθείσα κατά το βιβλίον του Κωνσταντίνου Λασκάρεως γραμματικής χάριν των αρχαρίων και νέων μαθητών παρά του ταπεινού Αθανασίου ιερομονάχου του ε ξ Αγράφων, το υ πίκλην ε λαχίστου α δελφο ύ κα ι μαθητο ύ το υ σοφωτάτου κα ι λογιωτάτου καθηγητο ύ Αναστασίου ι ερομονάχου το υ Γορδίου εις τ ο Ανατολικ ό ν ( = Α ι τωλικ ό ν) τ η ς α ι τωλίας, αψιβ΄ = 1712 δεκεμβρίου τ η κ΄». 9) Χάρτινος κώδικας του 15 ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Γιαννόπουλο «Κ ώ διξ χειρόγραφος ε π ί χάρτου στιλπνο ύ περιέχων λόγους ε κκλησιαστικο ύ ς κα ι βίους α γίων. Εν α ρχ ή περιέχει α πόκρυφόν τι Ε υ αγγέλιον περ ί Μεταστάσεως τ η ς Θεοτόκου. Κοσμε ῖ ται δι ᾿ ω ραίων ε πιτίτλων δι ά κινναβάρεως κα ι μέλανος. Εν δε τα ι ς ώ αις το υ κειμένου α ναγινώσκονται πολλαχο ύ α ρχιερατικα ί υ πογραφαί, ω ς ε ξ ή ς : « + Ο Λαρίσης Πολύκαρπος και ε ν Χριστ ώ πάντων η μ ώ ν». « + Ο Δημητριάδος Αθανάσιος» « + Ο Φαρσάλων Βενιαμίν». « + Ο Ζητουνίου Θεοφάνης» Σημείωση του Νικόλαου Γιαννόπουλου: Ο Λαρίσης Πολύκαρπος Δαρδαίος φέρεται τω 1818 φυγών εκ Λαρίσης. Επανελθών δε το δεύτερον ήδη τω 1822 διαδεξάμενος τον διορισθέντα Θεοδόσιον, τον από Βελλάς, ότε και εφονεύθη υπό του Δράμαλη εν Λαρίση. Προς αυτόν σώζεται πατριαρχικόν σιγγιλιώδες γράμμα του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄, συνιστώντος αυτώ ίνα ενεργήση παρά τοις Χριστιανοίς και αποτρέψη τούτους από μελετωμένης συμμετοχής εις αποστασίαν κατά των κρατούντων, διωργανωμένην υπό του σατράπου Ιωαννίνων Αλή-Πασιά. Τηρείται δ” αντίγραφον εις το αρχείον της Φιλαρχαίου Εταιρείας «Οθρυος». Ο Δημητριάδος Αθανάσιος φέρεται τω 1794 προαχθείς εις μητροπολίτην Δημητριάδος. Ο Φαρσάλων Βενιαμίν ήκμασε τω 1800 περίπου. Ο Ζητουνίου Θεοφάνης θα ήκμασε προ του 1721. 10) Χάρτινος κώδικας του 17 ου αιώνα «τουρκιστ ί γεγραμμένος α δήλου περιεχομένου.

Εντυπώσεις από τη δραστηριότητα της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού

Το έργο και οι δραστηριότητες της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού στα πρώτα χρόνια είχαν προκαλέσει τα ευμενή σχόλια πολλών ανθρώπων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικά είναι μερικά δημοσιεύματα της εφημερίδας «Η Θεσσαλία». Στις 22 Αυγούστου 1936, σε μια ανταπόκρισή της από τον Αλμυρό, έγραφε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Όταν ο Βόλος ήταν ένας ασήμαντος συνοικισμός γύρω από το Φρούριο των Παλαιών και δεν είχε ακόμη τότε βαπτισθεί με το σημερινό του όνομα, ο Αλμυρός ήτο μία σημαντική για την εποχή εκείνη πόλη και άκμαζε από πάσης απόψεως εμπορικής και γεωργικής. Από τότε τα πράγματα μετεβλήθησαν όχι όμως διότι παρήκμασεν και οπισθοδρόμησεν ο Αλμυρός, ο οποίος εξακολουθεί να έχει και σήμερον την ίδια ζωτικότητα. Η κοινωνική και πνευματική ζωή του είναι τόσον ανεπτυγμένη που πολύ μεγαλύτεραι σε πληθυσμό πόλεις θα την ζήλευαν. Ο ξένος που επισκπέπτεται τον Αλμυρό για πρώτη φορά με την προκατάληψη ότι θα βρεθεί σ’ένα σχεδόν χωριό που «….τανιέται για να φαντάζει ως πόλις», αντιλαμβάνεται πολύ γρήγορα το λάθος του γιατί βρίσκεται σε μια πραγματική πόλη η οποία σε ένα μόνο πράγμα υστερεί, εις το ότι δεν έχει μεγάλο πληθυσμό…. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο ο Αλμυρός έχει μια αξιόλογη πνευματική κίνηση με τη διαφορά όμως ότι η κίνηση αυτή έχει διαζόντως αρχαιολογικό χαρακτήρα, ίσως λόγω της επιδράσεως που εξασκεί το ευρισκόμενο εις αυτόν Αρχαιολογικόν μουσείον, το οποίον είναι ένα από τα πλουσιότερα και πλέον ενδιαφέροντα επαρχιακά Μουσεία και το οποίο ιδρύθηκε από την Φιλάρχαιο εταιρεία «Όθρυς» του Αλμυρού. Μέσα στο ίδιο οπικημα στεγάζεται και λειτουργεί μια αρκετά πλουσία βιβλιοθήκη εις την οποία κατά μέγα μέρος οφείλεται η πνευματική ανάπτυξη των νέων του Αλμυρού που έχουν μέσα τους κάποια δίψα για μάθηση». Η ίδια εφημερίδα, στις 7 Ιουλίου 1903, τριάντα τρία χρόνια νωρίτερα, είχε δημοσιεύσει άρθρο του γιατρού του Βόλου Δημητρίου Σαράτση με τίτλο «Τα Αρχαιολογικόν Μουσείον Αλμυρού», στο οποίο περιέχονταν τα εξής: «Η επιγραφή θα εκπλήξη ίσως πολλούς. Συμβαίνει τόσο σπανίως παρ” ημίν να υπάρχωσιν εν ταις επαρχίαις ιδρύματα επιστημονικής ωφελείας ώστε η έκπληξις δεν είναι τελείως αδικαιολόγητος. Και όμως τοιούτον μουσείον υφίσταται ευπρόσωπον εν Αλμυρώ συλλέγον μετά πολλής επιμελείας παν το αφορών εις την ιστορίαν της Θεσσαλίας από των αρχαιοτέρων χρόνων μέχρι σήμερον. Η μικρά αλλά φιλότιμος γείτων η οποία δεν έχει τέκνα αυτής περιοδεύοντα καθ” έκαστον έτος την Ευρώπην, δεν έχει οψιπλούτους ανυποφόρως περιάγοντας τας γαστέρας των ανά τας αγυιάς, δεν έχει ακόμα ουδέ την ατέρμονα σειρά των επιστημόνων άλλων πόλεων κατώρθωσε εν τούτοις ιδιωτική πρωτοβουλία να περισυλλέξη τας πανταχόσι διεσπαρμένας αρχαιότητας ματά ζήλου μαρτυρούντος πολλήν μέθοδον και αρκετήν μάθησιν. Ολίγοι πολίται, θερμοί της επιστημονικής εργασίας θιασώται και λάτραι των προγονικών κειμηλίαν συνήλθον εκεί πρό τινος και ίδρυσαν την Φιλάρχαιον Εταιρείαν «Όθρυς». Διά δαπάνης εξ ιδίων των μελών αυτής, διά κόπων ατρύτων, διδασκαλίας επιτοπίου, εκδρομών, μελετών εγχωρίων κατώρθωσε αύτη να ιδρύση μουσείον άρτιον εν ω τα πάντα είναι μετά τάξεως και γνώσεως διευθετημένα. Και ήδη ο επισκέπτης παρατηρεί μετά τινος υπερηφανείας τας αποδείξεις του πολιτισμού των παλαιοτάτων της Θεσσαλίας κατοίκων, νομίσματα πλείστων πόλεων θεσσαλικών, ων τινες το πρώτον διά της «Όθρυος» εγένοντο γνωσταί, επιγραφαί απελευθερωτικαί και γράμματα πελασγικά αρχαιότατα, αγγεία εποχών και τεχνών διαφόρων, επιτυμβίους πλάκας ενεπιγράφους, κτερίσματα τάφων, αναθήματα ευσεβών και τόσα άλλα κειμήλια τα οποία συνέλεξεν επί το αυτό φιλόπατρις και φιλίστωρ μέριμνα. Και δεν είναι η ίδρυσις του Μουσείου το μόνον γενναίον έργον της «Όθρυος». Συν αυτώ κατωρθώθη να εμπνευσθή τοις κατοίκοις ο προς τα αρχαία σεβασμός και η εκτίμησις. Ούτω πάν εύρημα τυχαίον ή επιζητηθέν, είτε απλούν είτε πολύτιμον προσάγεται μετά προθυμίας εις το Μουσείον του οποίου γίνεται τίμιον κτήμα περισωζόμενον από καταστροφής ή απεμπολήσεως. Προσθέσατε εις αυτά ότι και περιοδικόν (Δελτίον της εν Αλμυρώ Φιλαρχαίου εταιρείας της «Όθρυος») εκδίδει το άριστον σωματείον εν τω οποίω δημοσιεύονται σοβαρόταται αρχαιολογικαί μελέται υπό τε των μελών και υπό άλλων αρχαιολόγων. Μετά πάντα ταύτα νομίζομεν ότι η Φιλάρχαιος Εταιρεία «Όθρυς» αποτελούσα καύχημα του Αλμυρού είναι και της Θεσσαλίας όλης τιμή. Λειτουργούσα ευδοκιμότατα παρέσχε πολυτίμους υπηρεσίας εις την καθόλου αρχαιολογίαν και εις την ιστορίαν του τόπου. Από γενικωτέρας δε απόψεως κρινόμενον το σωματείον τούτο είναι η μόνη όασις εν τω ξηρώ της θεσσαλικής επιστήμης εδάφει, η μόνη πηγή η παρηγόρως παρέχουσα της γνώσεως την δρόσον. Διά τούτο θα εθεωρούμεν αρίστην έμπνευσιν αν πολλοί των αναγνμωστών ημών συνέτρεχον εις το επίμονον της Εταιρείας έργον, μετέχοντες της δι” αυτού γινομένης επιστημονικής κινήσεως.»

Η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού στη σημερινή εποχή

Από το έτος 1997 η Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού άρχισε να εκδίδει και πάλι το «Δελτίο» ονομάζοντας την καινούργια αυτή της προσπάθεια δεύτερη εκδοτική περίοδο. Εκδίδει ένα τεύχος κάθε χρόνο με αρχαιολογικά και ιστορικά κυρίως θέματα, που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους αναφέρονται στην ευρύτερη περιοχή Αλμυρού, αυτή που στην αρχαιότητα λεγόταν Αχαΐα Φθιώτιδα. Έτσι έχουν εκδοθεί μέχρι τώρα εφτά συνολικά τεύχη (1993 -2003). Περιεχόμενα του 1 ου τεύχους (1997): 1). Αργυρούλα Δουλγέρη –Ιντζεσίλογλου: Νικόλαος Ι. Γιαννόπουλος, ο Αρχαιολόγος. 2). Ζωή Μαλακασιώτη: Αρχαιολογικές και τοπογραφικές έρευνες στην τετράδα της Αχαΐας Φθιώτιδας: περιοχή Αλμυρού. 3). Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου: ΑΝΤΡΩΝ: Δέκα χρόνια ανασκαφών -2.000 χρόνια ιστορίας, 4). Ανθή Μπάτζιου-Ευσταθίου: Καστράκι Αλμυρού. Στρωματογραφική έρευνα στο λόφο της νέας Μονής Κάτω Ξενιάς, 5). Ιωάννης Ρ. Πανέρης: Εγκωμιαστικό ελεγείο τού H. V . Gartingen για την Εταιρεία μας. Η ακτινοβολία της και η λειτουργική αυτογεφύρωσή της. Περιεχόμενα του 2 ου τεύχους (1998): 1). Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Ανέκδοτο κείμενο του κατά Ιωάννην Απόκρυφου Ευαγγελίου περί της κοιμήσεως της Θεοτόκου, 2) Απόστολος Παπαθανασίου: Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1840, 1848 και 1854 στη Θεσσαλία και ο ιστορικός ρόλος του Αλμυριώτη πολέμαρχου Ιωάννη Βελέντζα, 3) Δέσποινα Κωστούλα: Συμβολή στην ιστορία της εκπαίδευσης. Έγγραφα για τα Δημοτικά Σχολεία της Αμαλιάπολης (1842-1847), 4)΄ Γιώργος Θωμάς: Ζωντανή μορφή σχέσης του ανθρώπου με το θείο. Ένα ανέκδοτο αφιερωτήριο στο μοναστήρι της Παναγίας Ξενιάς το 1760. 5) ΄Κωνσταντίνος Καλλιανός: Η συντεχνία των σκυτοτόμων (υποδηματοποιών) της Σκοπέλου το 1835 και άλλα έγγραφα. 6) Κώστας Σπανός: Ένα πωλητήριο του 1761 από την Ανάβρα του Αλμυρού 7) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Ιδιωτικές αρχαιολογικές συλλογές και φιλάρχαιο πνεύμα. Περιεχόμενα του 3 ου τεύχους (1999): 1) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Αναμνήσεις του στρατιώτη Αθανασίου Ι. Χασιώτη από τον πόλεμο του 1921 στη Μικρά Ασία, 2) Αθαναάσιος Μηλιώνης: Ιστορικές αναμνήσεις από τη Γούρα του Κων. Ματίκα. 3) Δαυίδ Αντωνίου: Ίδρυση και λειτουργία του Δημοτικού Σχολείου Αρρένων Ν. Μιτζέλας /Αμαλιαπόλεως (1837 -1842), 4). Κωνσταντίνος Βουζαξάκης: Ελληνική αρχαιολογία και δημόσια έργα. Το τέλος του 20 ου αι. μ.Χ. Σκέψεις και απόψεις. 5) Γιώργος Θωμάς:Ληστρικά της περιοχής Αλμυρού. Αποό ανπεκδοτα χειρόγραφα του 1879-1880. 60 Συραϊνώ Κωρονιού–Διονυσίου: Η ανθεμωτή στήλη του νεκροταφείου της Σκιάθου. Περιεχόμενα του 4 ου τεύχους (2000) 1) + Ιωάννης Γιαννόπουλος: Η κατάληψη του Αλμυρού στα 1897 από τον τουρκικό στρατό, 2) +Νικόλαος Γιαννόπουλος: Περί της υπό των Τούρκων καταλήψεως του Αλμυρού, 3) Berndt J . Haagsma , Ζωή Μαλακασιώτη, Βάσω Ροντήρη, Reinder Reinders : Μεταξύ Καραντζάνταγλι και Μπακλαλί. 4) Αικατερίνη Καλαντζή –Σμπυράκη: ΑΛΜΥΡΟΣ: Πεδίο της μάχης μεταξύ Φράγκων και Καταλανών που έκρινε τις τύχες της Ελλάδος τον 4 ο αιώνα. 5) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Η λεγομένη μάχη της Κωπαϊδας (ή του Βοιωτικού Κηφισσού) μεταξύ Φράγκων και Καταλάνων που έγινε στον Αλμυρό της Θεσσαλίας, 6) Χερουβείμ Βελέτζας: Κατάλογος των Χειρογράφων της Μονής Ξενιάς 7) Βασιλική Αδρύμη-Σισμάνη: Έρευνα –Μουσείο –Εκπαίδευση 8) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Η Αλμυριωτική Ολοκοτιναρέα και το Ολοκότινον. 9) Συραϊνώ Κορωνιού –Διουνσίου: Λαϊκή –ατομική τέχνη (Το μνήμα του παπα-Γιαννάκη στη Σκιάθο), 10) Κώστας Σπανός:Δέκα τοπωνύμια του Αχιλλείου Αλμυρού. 11) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Το γλωσσικό ιδίωμα του χωριού Κωφοί του Αλμυρού. Περιεχόμενα του 5 ου τεύχους (2001): 1) Reinder Reinders , Σταμάτιος Φλωράς, Ευαγγελία Καρίμαλη, Ζωή Μαλακασιώτη, W. Prummel , Βασιλική Ροντήρη, Ιωάννης Σγούρας, M. Wijnen : Καραντζάνταγλι: Μια νεολιθική θέση στον κάμπο του Αλμυρού. 2) Reinder Reinders , ido Dijkstra , Βάσω Ροντήρη, Sierd Jan Tui nstra , Ζωή Μαλακασιώτη:η νοτιοανατολική Πύλη της Νέας Άλου. 3) Reinder Reinders:Νέες Ελληνιστικές πόλεις στον Παγασητικό κόλπο, 4) +Θεοδόσιος Μαυρομμάτης: Η Φραγκοκρατία (ή οι Λομβαρδοί Ιταλοί) εις τας θεσσαλικάς Θήβας, 5) Απόστολος Παπαθανασίου: Οι μάχες στη Μονή Ξενιάς και στον Πλάτανο Αλμυρού το 1878 και ο ιστορικός ρόλος των οπλαρχηγών Βελεντζαίων. 6) Γιώργος Θωμάς: Ένα καλογεροπαίδι της Παναγίας Ξενιάς υπόσχεται. 7) Αργύρης Πετρονώτης: Η «άγνωστος»επιγραφή του 1900 στο θεσσαλικό Αλμυρό αποκρυπτογραφήθηκε. Περιεχόμενα του 6 ου τεύχους (2002): 1) Catherine Dyer – Μ arget J . Haagsma : Ένας γεωμετρικός κρατήρας από τη Νέα Άλο. Αποτελέσματα της περιόδου σπουδής της Άλου του 1992. 2) Γρηγόρης Στουρνάρας: Η «θέση»και το τοπίο. Προσεγγίσεις στην αναγνωση του πολιτισμικού χώρου. 3) Βίκτωρ Κοντονάτσιος:Το Μετόχι του Παναγίου Τάφου στις νηες της Σούρπης του Αλμυρού. 4) Νεκτάριος Ντόβας: η συμβολή της Μονής Ξενιάς στους αγώνες του Έθνους. 5) Αντώνης Λιναρδάκης: Ρουσούτι:Μια νομισματική μαρτυρία στο τρίκερι το 1821. 6) Τριαντάφυλλος Σπανός –Νικόλαος Περιστεράς: Το Βυζαντινό Μοναστήρι της Αγίας τριάδας στις νηες της Σούρπης. 7) +Ζήσης Γραναφίδης, Πορταρίτης : «Απομνημονεύματα της Επαναστάσεως του 1854» 8) + Ε. Παπαναστασίου: Μάχη παρά τον Αλμυρόν το 1854. 9) Απόστολος Ν. Ζαχαρός:Ο Νικόλαος Ρηματισίδης περιγράφει τον Αλμυρό και την περιοχή του. Περιεχόμενα του 7 ου τεύχους (2003): 1) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Η πρωταρχική και αυθεντικότερη μυθολογική εκδοχή:Η κιβωτός του Δευκαλίωνα και της πύρρας, μετά τον κατακλυσμό, σταμάτησε πάνω στην Όθρη, 2) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Λαογραφικά Αλμυρού. (+Επαμεινώνδα Δημολούλια): Περί του γάμου του γάμου των ποιμένων της Όθρυος. 3) Γιώργος Θωμάς: Ανθρωποθυσίες στην Άλο του Αλμυρού. Το πανάρχαιο «έθιμο της βασιλοκτονίας» 4) +Νικόλαος Γιαννόπουλος:Το χωρίον Κωφοί της επαρχίας Αλμυρού υπό αρχαιολογικήν και ιστορικήν έποψιν, 5) Βίκτωρ Κοντονάτσιος: Επιστολή του Στέφανου Κομμητά στον Ειρηναίο Θείρσιο, 6) +Δημήτριος Στωικός, +Νικόλαος Γιαννόπουλος, +Κωνσταντίνος Καλαντζής: Στέφανος Κομμητάς. Η διαθήκη του. 70 Γρηγόρης Στουρνάρας:ΑΛΟΣ: Συμβολή στη μελέτη της πολεοδομικής οργάνωσης. Η διαδικασία της αστικοποίησης.